"ថង់ប្រាជ្ញារបស់កម្ពុជា ដឹកនាំដោយគ្រាប់ពូជរបស់កម្ពុជា"

ភាពរកាំរកូសរវាងប្រជាជនហុងកុង និង រដ្ឋាភិបាលចិននៅឆ្នាំ២០៤៧ទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាព

ចំពោះការវិភាគទៅលើករណីហុងកុង យើងឃើញមានមតិផ្សេងៗគ្នាចំនួន២ដែលទស្សន៍ទាយអំពីជោគវាសនារបស់ហុងកុងបន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងចិននិងអង់គ្លេសក្នុងការដាក់ហុងកុងជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០៤៧។​ ចំពោះមតិខ្លះទៀតដូចជាមតិរបស់លោក Benny Tai លោកបានយល់ថា ចិនអាចនឹងឱ្យហុងកុងមានឱកាសក្នុងការបន្តនូវរបៀបរបបនយោបាយដូចមុនដដែលទោះបីជាហុងកុងត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យចិនវិញយ៉ាងពេញលេញ។​ ប៉ុន្តែ​​​​ចំពោះអ្នកវិភាគដូចជាលោក Kenneth Chan និង​លោក Robert Morris​ ពួកគេមានគំនិតយល់ស្របគ្នាថា​ កិច្ចព្រមព្រៀងអំពីហុងកុងនេះគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលមានអាយុកាលតែ៥០ឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ ហេតុដូចនេះហើយបន្ទាប់ពីកិច្ចសន្យានេះត្រូវបានបញ្ចប់ នោះច្បាស់ណាស់ថាចិននឹងប្រាកដជាគ្មានហេតុផលអ្វីត្រូវទុកឱ្យហុងកុងបន្តស្ថិតនៅជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសនៅក្រោមគោលការណ៍ «ប្រទេសមួយ ប្រព័ន្ធពីរ»​ ទៀតទេ ហើយហុងកុងនឹងមកស្ថិតក្រោមការដឹកនាំតាមបែបនយោបាយកុម្មុយនីសផ្តាច់ការបែបទីផ្សារសេរី។​

ប្រសិនបើយើងលើកយកមតិដែលថាចិននឹងគ្រប់គ្រងហុងកុងតាមបែបផែនរបស់ចិនដីគោក​មកពិភាក្សាយើងនឹងអាចធ្វើការសន្និដ្ឋានថាបើសិនជាចិនគ្រប់គ្រងហុងកុងឲ្យកាន់តាមរបបកុម្មុយនីស្ត​ទាំងស្រុង ហើយមានការរឹតត្បឹតសេរីភាពនយោបាយ នោះប្រជាជនហុងកុងអាចនឹងមិនព្រមទទួលយករបបកុម្មុយនីស្តចិននេះទេ ហើយវាក៏អាចធ្វើឲ្យមានការប្រឆាំងតបទៅរដ្ឋាភិបាលចិនវិញផងដែរបើទោះកិច្ចព្រមព្រៀងទៅលើបញ្ហាហុងកុងត្រូវបានបញ្ចប់​។​ការសន្និដ្ធានបែបនេះគឺផ្អែកទៅតាមការវិភាគទៅលើហេតុផលមួយចំនួនដែលអាចឲ្យយើងហ៊ានសន្និដ្ឋានថាប្រជាជនហុងកុងមានទំនោរទៅរកការទាមទារឲ្យមានការផ្តល់សេរីភាពនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស​ ជាជាងការទទួលយករបបកុម្មុយនីស្តចិនទាំងស្រុងដោយងាយៗបើទោះបីជាពួកគេទទួលស្គាល់ថាពួកគេត្រូវត្រលប់ទៅនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ចិនក៏ដោយ។

ចំពោះហេតុផលទីមួយ​គឺ យើងអាចមើលឃើញថាប្រជាជនហុងកុងបានផ្តាច់ខ្លួនពីវប្បធម៌នយោបាយ​និង​របៀបរបបរស់នៅពីប្រជាជនចិនដីគោកតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។​ បើទោះបីជាកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងចិន​និង​អង់គ្លេសនៅក្នុងការដាក់ហុងកុងជា​តំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមានត្រឹមតែរយៈពេល៥០ឆ្នាំក៏ដោយកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ប្រជាជនហុងកុងបានរស់នៅស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេសតាំងតែពីឆ្នាំ១៨៤២​បន្ទាប់ពីចិនបានចាញ់សង្រ្គាមអាភៀនទី១ជាមួយប្រទេសអង់គ្លេស។​​ ដូច្នេះ បើគិតមកទល់ឆ្នាំ១៩៩៧ អង់គ្លេសបានគ្រប់គ្រងហុងកុងអស់រយៈពេល១៥៥ឆ្នាំទៅហើយ ​ដែលរយៈពេលនេះគឺបានផ្លាស់ប្តូររបៀបរបបរស់នៅនិងផ្នត់គំនិតរបស់ប្រជាជនហុងកុងឱ្យខុសដាច់ឆ្ងាយពីប្រជាជនចិនដែលរស់នៅតាមរបបនយោបាយផ្តាច់ការទៅហើយ។​​ នៅក្នុងអត្ថបទស្រាវជ្រាវជាភាសាអង់គ្លេសមួយរបស់លោក Ming K. Chan អំពីកេរដំណែលនៃការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេសមកលើហុងកុង លោកបានសរសេរថា ​«ប្រទេសអង់គ្លេសសាកសមនឹងទទួលបានកិត្តិយសទៅលើស្នាដៃរបស់គេនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងហុងកុង ព្រោះពួកគេធ្វើឱ្យពិភពលោកស្គាល់ហុងកុងថាជាសង្គមមួយដែលសេរី និងមានកិត្យានុភាពខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ»​។​ នេះគឺជាទឡ្ហីករណ៍មួយដែលអាចសរបញ្ជាក់ថា ប្រជាជនហុងកុងបានរស់នៅក្នុងបរិបទនយោបាយដែលទទួលឥទ្ធិពលពីខាងលោកសេរីបាត់ទៅហើយ។​ ហេតុដូច្នេះហើយយើងអាចយល់បានថា នៅពេលដែលតម្រូវឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរពី​​សង្គមបែបផែនសេរីទៅសង្គមកុម្មុយនីសវិញ យើងអាចនឹងឃើញមានភាពរកាំរកូសរវាងប្រជាជនហុងកុង​ និងរដ្ឋាភិបាលចិនកើតមានឡើង​ដោយសារតែប្រជាជនហុងកុងបានឱបក្រសោបគំនិតនយោបាយសេរីជាយូរយារណាស់មកហើយ និងពួកគេមិនចង់បាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពដែលពួកគេធ្លាប់តែមាននោះទេ។​

មួយវិញទៀត បើសិនជាយើងសង្កេតមើលទៅលើតួលេខនៃចំនួនសិស្ស​​និងនិស្សិតហុងកុងដែលបានទៅសិក្សានៅបរទេស យើងឃើញថាជារៀងរាល់ឆ្នាំចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨១​ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៣​ គឺមានសិស្សនិងនិស្សិតចំនួនមិនក្រោម ៩.០០០ នាក់ទេក្នុងមួយឆ្នាំៗដែលបានចេញទៅសិក្សានៅបរទេស។​ ជាក់សែ្តងបើតាមទិន្នន័យរបស់ UNESCO​ នៅឆ្នាំ២០១៩ សិស្ស​និងនិស្សិតហុងកុងចំនួន​ ៣៦.០០០ ​នាក់កំពុងតែសិក្សារៀនសូត្រនៅប្រទេសលោកសេរីដែលរួមមាន ចក្រភពអង់គ្លេស​​ សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសអូស្ត្រាលី​​ និង​ប្រទេសកាណាដាជាដើម។​ ការសិក្សានៅប្រទេសលោកសេរីនេះគឺអាចបង្កប់ឱ្យសិស្សទាំងនោះមានគំនិតដក់ជាប់នឹងការឱ្យតម្លៃទៅលើសេរីភាពបុគ្គល​ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។​ ក្នុងបញ្ហានេះដែរបើទោះបីជាយើងមិនអាចសន្និដ្ឋានបានយ៉ាងពិតប្រាកដថាពួកគេអាចនឹងមានគំនិតឱបក្រសោបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដោយគ្រាន់តែទៅសិក្សារៀនសូត្រនៅប្រទេសសេរីក៏ដោយ​ យើងក៏អាចមើលឃើញបានថាបើយោងទៅតាមប្រវត្តិរបស់ហុងកុង ប្រជាជននៅ​ទីនោះបានទទួលបានសិទ្ធិសេរីភាព និង​ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង​រវាងចិននិងអង់គ្លេសបានយ៉ាងទូលំទូលាយរួចស្រេចទៅហើយ រីឯការទៅសិក្សារៀនសូត្រនៅប្រទេស​សេរីនោះយ៉ាងហោចណាស់ក៏អាចឱ្យពួកគេបានជ្រាបនូវផ្នត់គំនិតបែបសេរីនោះបន្ថែមទៀតផងដែរ។​​

កត្តាវប្បធម៌លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យលើសពី១០០ឆ្នាំ និងផ្នត់គំនិតដែលទទួលបានពីសង្គមសេរីនានា​តែងជំរុញឱ្យពួកគេចេះចោទជាសំនួរនិងធ្វើការតវ៉ានៅពេលដែលមានរឿងអយុត្តិធម៌ណាមួយកើត​ឡើង​នៅក្នុងសង្គមរបស់ពួកគេ ហើយពួកគេនឹងមានភាព​មិនសុខចិត្តនៅពេលដែលសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពួកគេត្រូវបានកៀបសង្កត់និងរឹតត្បិតនៅពេលដែលគេបញ្ចេញមតិទៅលើរដ្ឋាភិបាលចិនដែលអាចបង្ករឱ្យមានការតវ៉ានិងរើបង្រះដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញមកវិញ។​​ យើងនៅតែអាចសនិ្នដ្ឋានបានភាពរកាំរកូសរវាងរដ្ឋាភិបាលចិននិងប្រជាជនហុងកុងអាចនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមមួយសម្រាប់ចិននៅក្នុងអំឡុងពេលផ្លាស់ប្តូរ (transition period) បើទោះបីជាចិនអាចប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនក្នុងការកៀបសង្កត់លើប្រជាជនហុងកុងក៏ដោយ ពីព្រោះប្រជាជនហុងកុងនៅតែមានទំនោរទៅរកការគ្រប់គ្រងតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិតេយ្យ។​

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ កញ្ញា ចាន់ជឹម វិជ្ជនី
គំនូរដោយ៖ លោក ហ៊ី សុជាតិ
ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ
spot_img
spot_img

អត្ថបទពេញនិយម

អត្ថបទទាក់ទង

ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ
ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ