បើយោងទៅតាមរបាយការរបស់ធនាគារពិភពលោក (World Bank) សេដ្ឋកិច្ចរបស់តួកគីធ្លាប់តែមានសន្ទុះយ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែនៅរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះប្រទេសនេះបានជួបប្រទះនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនដែលក្នុងនោះរួមមានទាំង វិបត្តិអតិផរណាការកើនឡើង អត្រាគ្មានការងារធ្វើ និង ភាពងាយរងគ្រោះក្នុងវិស័យសាជីវកម្ម និងហិរញ្ញវត្ថុជាដើម។ យោងទៅតាមរបាយការណ៍ដដែលពីធនាគារពិភពលោកនេះ អត្រាគ្មានការងារធ្វើបានកើនឡើងពី ជាង១០%នៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ទៅជិត ១៤%នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ រីឯកម្រិតអតិផរណាវិញបានកើនឡើងដល់ទៅ ២១ % បើគិតមកត្រឹមខែធ្នូនៃឆ្នាំ២០២១នេះ ដែលនៅក្នុងខែធ្នូឆ្នាំ២០២០តម្លៃអតិផរណាគឺមានត្រឹមតែជាង ១៤ %តែប៉ុណ្ណោះ នេះបើយោងទៅតាមទន្និន័យរបស់ធនាគារកណ្ដាលតួកគី។ តម្លៃរូបិយប័ណ្ណតួកគី លីរ៉ា (Lira) បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកដល់ទៅ ៣០% បើធៀបទៅនឹងរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិក។ ការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងនៃតម្លៃរូបិយប័ណ្ណ លីរ៉ា នេះបណ្តាលមកពីកត្តាសេដ្ឋកិច្ច និងគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុរបស់តួកគី ប៉ុន្តែក៏មានការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសនេះផងដែរ។ តម្លៃរូបិយប័ណ្ណតួកគីចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចុះនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ នៅពេលដែលប្រទេសនេះផ្ដើមមានទំនាក់ទំនងមិនល្អជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ សហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើសេដ្ឋកិច្ចរបស់តួកគីដោយសារតែទំនាស់នយោបាយរវាងប្រទេសទាំង ២ ដែលកើតឡើងដោយសារតែតួកគីបានធ្វើការឃុំខ្លួនគ្រូសាសនាជនជាតិអាមេរិកលោក Andrew Brunson អស់រយៈពេល២ឆ្នាំចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ២០១៦។ លោកប្រធានាធិបតី Donald Trump បានទាមទារឱ្យមានការដោះលែងលោក Brunson ដែលទទួលរងការចោទប្រកាន់ពីរដ្ឋាភិបាលលោក Erdoğan ថាជាជនបង្កប់របស់ពួកភេវរករ ប៉ុន្តែសំណើរនេះមិនត្រូវបានទទួលដោយរដ្ឋាភិបាលតួកគីនោះទេ។
ក្រៅពីកត្តានយោបាយ
ប៉ុន្តែនេះគឺគ្រាន់តែជាបញ្ហានយោបាយមួយដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់តម្លៃរូបិយប័ណ្ណរបស់តួកគីតែប៉ុណ្ណោះ វាក៏នៅមានបញ្ហាផ្សេងទៀតដែលធ្វើឱ្យតម្លៃលីរ៉ានៅតែបន្តធ្លាក់ចុះមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ បញ្ហាមួយនោះគឺ ការប្រកាសខ្លួនជាសត្រូវនៃអត្រាការប្រាក់របស់លោក Erdoğan។ តម្លៃលីរ៉ា មិនអាចចាកចេញពីការធ្លាក់ចុះនេះក៏ដោយសារតែលោក Erdoğan ជឿថាការបង្កើនអត្រាការប្រាក់នឹងធ្វើឱ្យមានការធ្លាក់ចុះជាជាងការស្ទូចឡើងនៃតម្លៃប្រាក់លីរ៉ា។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើយើងគិតមើលទៅទ្រឹស្តីសេដ្ឋកិច្ច ការបង្កើនអត្រាការប្រាក់វាជាមធ្យោបាយមួយនៅក្នុងការលើកតម្លៃរូបិយប័ណ្ណរបស់ប្រទេសមួយឡើងវិញដោយសារតែកាលណាដែលការប្រាក់ខ្ពស់នោះប្រជាជននឹងជ្រើសយកការសន្សំប្រាក់ទុកជាជាងចាយវាយ ហើយការខ្ចីប្រាក់កម្ចីពីធនាគារក៏កាន់តែតិចដែលធ្វើឱ្យចរន្តលុយនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះដែលនេះនិងធ្វើឱ្យតម្លៃរូបិយប័ណ្ណកើនឡើង (ការផ្គត់ផ្គង់ និង តម្រូវការរូបិយប័ណ្ណ)។ ប៉ុន្តែលោក Erdoğan នៅតែបន្តគោលការណ៍កាត់បន្ថយអត្រាការប្រាក់ឱ្យនៅទាបម្ដងហើយម្ដងទៀត នេះបានបង្ករឱ្យមានការផ្គត់ផ្គង់លុយជាច្រើននៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចតួកគី ដែលជាហេតុនាំឱ្យតម្លៃលុយនៅតែបន្តធ្លាក់ចុះ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថាមានការសិក្សាមួយចំនួនបានបង្ហាញថាមូលហេតុចម្បងដែលបណ្តាលឱ្យលោក Erdoğan នៅតែបន្តកាត់បន្ថយអត្រាការប្រាក់នេះគឺដោយសារតែលោកចង់ឱ្យមានកំណើនការវិនិយោគពីបរទេសដើម្បីកាត់បន្ថយអត្រានៃការនាំចូលទំនិញពីបរទេសតាមរយៈការវិនិយោគបន្ថែមទៅលើការផលិតទំនិញក្នុងស្រុកផងដែរ។ ប៉ុន្តែដូចដែលយើងបានឃើញតាមរយៈការរៀបរាប់ខាងលើមក វាជាការវិនិយោគមួយដែលត្រូវប្តូរផ្តោះជាមួយការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃរបស់លីរ៉ាផងដែរ។
ទំនាក់ទំនងការបរទេសតួកគី
ជាមួយនឹងសារៈសំខាន់នៃកត្តាភូមិសាស្រ្តនយោបាយរបស់ខ្លួន ប្រទេសតួកគីមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្មុគស្មាញជាមួយបណ្តាប្រទេសធំៗនិងបណ្តាប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។ ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក តួកគីធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជាមួយយ៉ាងស្អិតរមួតចាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍៩/១១មក ដោយប្រទេសនេះបានបង្ហាញនូវការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងការថ្កោលទោសទៅលើពួកភេវរករ និងផ្តល់ការគាំទ្រដល់ការធ្វើសង្គ្រាមរបស់អាមេរិកជាមួយពួកភេវរកនៅក្នុងប្រទេសអាហ្វានីស្ថានតាមរយៈការបើកឱ្យអាមេរិកប្រើប្រាស់ដែនអាកាសរបស់ខ្លួនក្នុងដំណើរការវាយប្រហារ និងការបញ្ជូនទ័ពតួកគីជាជំនួយក្នុងការប្រឆាំងនឹងពួកភេវរកផងដែរ។ ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងនេះត្រូវបានរង្គោះរង្គើរបន្តិចម្តងៗចាប់ពីឆ្នាំ២០០៣នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលតួកគីសំរេចមិនចូលរួមក្នុងការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកលើអីរ៉ាក់។ ជាមួយនឹងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់មកទំនាក់ទំនងរវាងអាមេរិកនិងតួកគីតែងតែមានភាពរកាំរកូសជាមួយគ្នាដោយសារតែអាមេរិកគាំទ្រពួក ឃឺត (Kurdish) ដែលជាចលនាប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលតួកគី។ បន្ទាប់មក ការទិញអាវុធរបស់រដ្ឋាភិបាលតួកគីពីរុស្សី និងការដកសមាជិកភាពរបស់តួកគីចេញពីកម្មវិធី F-35 និង ការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក កាន់តែរុញច្រានទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីឱ្យកាន់តែដុនដាបឡើងៗ។
ចំពោះទំនាក់ទំនងរវាងសហភាពអឺរ៉ុបនិងតួកគីវិញទំនាក់ទំនងរវាងតួអង្គទាំងពីរគឺផ្អែកទៅលើទំនាក់ទំនងយុទ្ធសាស្រ្តដោយសារតែសហភាពអឺរ៉ុបត្រូវការយ៉ាងចាំបាច់នូវតួនាទីរបស់តួកគីនៅក្នុងការទប់ស្កាត់លំហូរចូលនៃជនភៀសខ្លួនពីមជ្ឈិមប្រទេសទៅកាន់អឺរ៉ុប ជាតួអង្គសំខាន់សម្រាប់ការប្រឆាំងភេវរកម្ម និងជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មផងដែរ។ ថ្វីត្បិតតែមានការថ្កោលទោសពីសហភាពអឺរ៉ុបទៅលើប្រទេសតួកគីចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និង ការមិនគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក៏ដោយក៏អឺរ៉ុបនៅតែបន្តបញ្ជូនការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ជនភៀសខ្លួនទៅតួកគីផងដែរ។
ដោយឡែកទំនាក់ទំនងរវាងតួកគីនិងរុស្ស៊ីវិញក៏បង្ហាញអំពីភាពស្អិតរមួតផងដែរតាមរយៈការទិញនិងលក់អាវុធនិងប្រព័ន្ធការពារមីស៊ីល។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសទាំងពីរនេះក៏បានឈរនៅគោលជំហររួមគ្នានៃបញ្ហានៅក្នុងបញ្ហាស៊ីរី។ ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងតួកគីវិញគឺមានការឡើងចុះផងដែរដោយសារតែតួកគីប្រឆាំងជាមួយចិននៅក្នុងបញ្ហាអ៊ុយហ្គួរ (Uyghurs)។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ចិននិងតួកគីនៅតែមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនជាមួយគ្នាផងដែរ ហើយតួកគីក៏ជាផ្នែកមួយនៃខ្សែក្រវ៉ាត់មួយផ្លូវមួយរបស់ចិនផងដែរ។
