១. ប្រវត្តិសង្គ្រាមរវាងម៉ិកស៊ិកូ និងសហរដ្ឋអាមេរិក
ប្រទេសម៉ិកស៊ិកូធ្លាប់ទទួលរងអាណានិគមរបស់អេស្ប៉ាញប្រហែលជិត៣សតវត្សន៍ បន្ទាប់មកទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញវិញដោយចលនាបះបោរមួយដែលមានឈ្មោះថា ហ៊ីដាល់ហ្គូ និងត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំ១៨២២។ ការទទួលស្គាល់ឯករាជ្យនេះឈានទៅរកទំនាក់ទំនងការទូត ក៏ដូចជាភាពតានតឹងថ្មី និងជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរដែលកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ ទំនាក់ទំនងការទូតដំបូងរវាងម៉ិកស៊ិក និងសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃ១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៨២២ ប៉ុន្តែត្រូវបានបែកបាក់ទៅវិញដោយសារការប្រកាសឯករាជ្យរបស់រដ្ឋតិចសាស់ចេញពីប្រទេសម៉ិកស៊ិក ហើយទៅចូលរួមជាមួយសហព័ន្ធក្លាយជារដ្ឋទី២៨ របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ១៨៤៥ ដែលបានធ្វើឱ្យមានសង្គ្រាមរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងម៉ិកស៊ិកនៅឆ្នាំ១៨៤៦។ សន្ធិសញ្ញា Guadalupe Hidalgo តម្រូវឱ្យម៉ិកស៊ិកប្រគល់ទឹកដីរដ្ឋអារីហ្សូណា កាលីហ្វ័រញ៉ា និងម៉ិកស៊ិកថ្មី ក៏ដូចជាផ្នែកខ្លះនៃរដ្ឋខូឡូរ៉ាដូ និងណេវ៉ាដាទៅឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ចំណែកឯសហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់សំណងចំនួន ១៥ លានដុល្លារសម្រាប់ការខូចខាតអំឡុងពេលសង្គ្រាម។ សន្ធិសញ្ញានេះបានបញ្ចប់សង្រ្គាមម៉ិកស៊ិក-អាមេរិក ហើយបានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋម៉ិកស៊ិកជាច្រើនក្លាយជាពលរដ្ឋអាមេរិក។ លើសពីនេះទៅទៀត សហរដ្ឋអាមេរិកបានទិញដីមួយចំនួនរបស់ម៉ិកស៊ិកក្នុងគោលបំណងបង្កើតផ្លូវរថភ្លើងភ្ជាប់ទៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក(Gadsden Purchase) ដែលកម្មករផ្លូវដែកភាគច្រើនជាប្រជាជនម៉ិកស៊ិក។
២. បញ្ហាព្រំដែន និងអន្តោប្រវេសន៍
ជនជាតិម៉ិកស៊ិកគឺជាក្រុមជនអន្តោប្រវេសន៍ដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកដែល គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០២៣ ប្រជាជនអាមេរិកចំនួន ១០,៩លាននាក់គឺជាជនអន្តោប្រវេសន៍មកពីម៉ិកស៊ិក។ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩១០ ដល់ ១៩២០ បដិវត្តន៍ម៉ិកស៊ិកបានកើតឡើងក្នុងចំណោមកសិករ និងកម្មករដែលបង្កឱ្យមានជម្លោះបង្ហូរឈាម និងចលាចលនយោបាយដែលធ្វើឱ្យប្រជាជនម៉ិកស៊ិកជាង ៨៩០ ០០០ នាក់បានចំណាកស្រុកទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅឆ្នាំ១៩៣០ ជនអន្តោប្រវេសន៍ម៉ិកស៊ិកចំនួនប្រមាណ ៦ សែននាក់រស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ប៉ុន្តែដោយសារបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចនៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្វើឱ្យកសិករជាច្រើនផ្លាស់ទីទៅរដ្ឋកាលីហ្វ័នីញ៉ា និងជំរុញឱ្យពលរដ្ឋម៉ិកស៊ិកជាច្រើនធ្វើមាតុនិវត្តន៍មកវិញ។ នៅក្នុងអាណត្តិរបស់លោកចូ បៃដិន គេឃើញមានការកើនឡើងយ៉ាងគំហុកនូវលំហូរចូលនៃជនជាតិម៉ិកស៊ិក។ ប៉ុន្តែនៅអណត្តិទី២របស់លោកដូណាល់ត្រាំ ដោយមានគោលបំណងពង្រឹងសន្តិសុខតាមបណ្តោយព្រំដែនអាមេរិក-ម៉ិកស៊ិក គេឃើញមានការបញ្ជូនជនចំណាកស្រុកខុសច្បាប់ឱ្យធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍វិញ។
៣. សង្គ្រាមគ្រឿងញៀន
អង្គការជួញដូរគ្រឿងញៀនម៉ិកស៊ិក (DTOs) ឬដែលគេហៅថា អង្គការឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន រួមមានSinaloa Cartel, alisco New Generation Cartel (CJNG), Beltrán-Leyva Organization (BLO), Los Zetas, Guerreros Unidos (GU), Gulf Cartel, Juárez Cartel, La Familia Michoacána (LFM) និងLos Rojos ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងការនាំចូល និងចែកចាយកូកាអ៊ីន ហ្វេតានីល ហេរ៉ូអ៊ីន កញ្ឆា និងមេតំហ្វេតាមីនទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ សហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើតរដ្ឋបាលប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ហើយបានផ្ដួចផ្ដើមឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមជួញដូរគ្រឿងញៀន ប៉ុន្តែភាពជោគជ័យនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយជាប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារដល់ម៉ិកស៊ិកនៅក្នុងប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនេះ។ ក្រៅពីនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រឆាំងផងដែរនឹងការផលិតគ្រឿងញៀន ការលាងលុយកខ្វក់ និងការតម្លើងពន្ធលើគ្រឿងញៀនជាដើម។ សង្គ្រាមគ្រឿងញៀនបានធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពសង្គម និងបង្កបញ្ហាដល់ពាណិជ្ជកម្មតាមព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរ។ គិតចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦ រដ្ឋាភិបាលម៉ិកស៊ិក និងក្រុមជួញដូរគ្រឿងញៀនទាំងនេះបានសម្លាប់មនុស្សប្រហែល ៤ ៦០០ ០០០ និង ៩០០ ០០០ នាក់ទៀតបានបាត់ខ្លួន តាំងពីពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសសង្រ្គាមបោសសម្អាតលើក្រុមជួញដូរគ្រឿងញៀនទាំងនោះ។ ទោះយ៉ាងណា ក្រុមអ្នកសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកកាសែត និងមន្ត្រីបរទេសជាច្រើនបានរិះគន់ដោយចោទប្រកាន់យោធា ប៉ូលីស និងក្រុមឧក្រិដ្ឋជនអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែលរួមមានការធ្វើទារុណកម្ម ការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ និងការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ។
៤. ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម
ប្រទេសម៉ិកស៊ិកជាប្រទេសដែលសម្បូរទៅដោយធនធានរ៉ែច្រើនប្រភេទ ដូចជាប្រេង មាស ដែក ប្រាក់ ឧស្ម័នធម្មជាតិ និងឈើជាដើម ជាពិសេសប្រទេសនេះជាប្រភពប្រេងទីពីររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បន្ទាប់ពីកាណាដា។ ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ សេដ្ឋកិច្ចម៉ិកស៊ិកជួបប្រទះអតិផរណា អត្រាអត់ការងារ និងបំណុលសាធារណៈមានការកើនឡើង ហើយនៅឆ្នាំ ១៩៨៦ ប្រទេសនេះបានចូលរួមកិច្ចព្រមព្រៀងទូទៅស្តីពីពន្ធគយ និងពាណិជ្ជកម្ម (GATT) ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលកំពុងប្រឈម។ បន្ទាប់មក កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីអាមេរិកខាងជើង (NAFTA) ត្រូវបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៤ ដោយមាន ប្រទេសកាណាដា ម៉ិកស៊ិក និងសហរដ្ឋអាមេរិក ជាសមាជិក ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានបង្កើតតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរី និងទីផ្សារដ៏ធំមួយនៅលើពិភពលោក។ NAFTA មានគោលដៅលុបបំបាត់រាល់ពន្ធពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគរវាងប្រទេសហត្ថលេខី។ កិច្ចព្រមព្រៀង NAFTA ត្រូវបាននិរាករណ៍នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ ហើយត្រូវបានជំនួសវិញនៅថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងអាមេរិក-ម៉ិកស៊ិក-កាណាដា(USMCA)។
៥. ផលប្រយោជន៍ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបានពីទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសម៉ិកស៊ិក
ប្រទេសម៉ិកស៊ិកគឺជាដៃគូដ៏ជិតស្និទ្ធនិងមានតម្លៃបំផុតរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារតែប្រទេសទាំងពីរមានព្រំដែនជាប់គ្នា មានទំនាក់ទំនងគ្នាទៅលើការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌និងប្រជាជន ពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ការអប់រំ សន្តិសុខពលរដ្ឋ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខ ដូចជាការគ្រប់គ្រងគ្រឿងញៀន អន្តោប្រវេសន៍ និងការជួញដូរមនុស្ស។ ប្រទេសម៉ិកស៊ិកគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងទម្រង់ជាពាណិជ្ជកម្មទាំងពីរផ្លូវ គឺការនាំចូល និងនាំចេញ សរុបជាង ៨០៧ ពាន់លានដុល្លារ។ ការនាំចេញទំនិញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅកាន់ម៉ិកស៊ិកបានកើនឡើងដល់ ៣២២ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២៣។ ម៉ិកស៊ិកផ្តល់ប្រភពប្រេងឆៅសំខាន់ដល់សហរដ្ឋអាមេរិក រួមទាំងឧស្សាហកម្មគ្រឿងបន្លាស់រថយន្ត គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក និងគ្រឿងបន្លាស់អេឡិចត្រូនិចផ្សេងទៀត សារធាតុគីមីចម្បង និងឧបករណ៍កុំព្យូទ័រផងដែរ។ ប្រទេសម៉ិកស៊ិកគឺជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មសំខាន់ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកមិនអាចខ្វះបាន។ ក្រៅពីនេះកិច្ចព្រមព្រៀងសហរដ្ឋអាមេរិក-ម៉ិកស៊ិក-កាណាដា (USMCA) ក៏មានកិច្ចព្រមព្រៀងសហប្រតិបត្តិការបរិស្ថានត្រីភាគី (ECA) ផងដែរ ដែលបង្កើតពាណិជ្ជកម្មស្តង់ដាររវាងប្រទេសទាំងបី។ កិច្ចសហការរវាងព្រំដែនធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមានមូលដ្ឋានក្នុងការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឆ្លងព្រំដែន ផែនការដឹកជញ្ជូន និងសន្តិសុខនៅក្នុងប្រទេសម៉ិកស៊ិក។ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនទ្វេភាគី រួមទាំងប្រព័ន្ធនៃការផ្លាស់ប្តូរការអប់រំ ជំរុញឱ្យមានការរៀនភាសាអង់គ្លេស ជំរុញការអប់រំ STEM ពង្រឹងសង្គមស៊ីវិល ផ្តល់ឱកាសផ្លាស់ប្តូរការសិក្សា និងពង្រីកឱកាសសេដ្ឋកិច្ចជាដើម។
