កាលពីមុន ការធ្វើសង្គ្រាមតែងតែធ្វើឡើងដោយការវាយប្រហារដោយប្រើប្រាស់កងកម្លាំងយោធា ឬអាវុធផ្សេងៗ។ ដោយឡែកនៅក្នុងបរិបទនៃប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ការធ្វើសង្រ្គាមក៏មានការវិវត្តទៅរកមធ្យោបាយបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ដែលគេហៅថាសង្រ្គាមសាយប័រ (Cyberwarfare)  ឬសង្គ្រាមតាមអ៊ីនធឺណិត។ សង្គ្រាមសាយប័របានបង្កជាការភ័យខ្លាចខ្លាំងនៅឆ្នាំ ២០០៧ ដែលត្រូវបានគេដឹងថាជាការវាយប្រហារតាមសាយប័រនៅប្រទេសអេស្តូនី។ បច្ចុប្បន្នបើយើងក្រឡេកមកមើលសង្គ្រាមនៅប្រទេសរុស្សី និងប្រទេសអ៊ុយក្រែន យើងឃើញថាសង្រ្គាមនេះក៏មានការប្រើប្រាស់យោធា រួមបញ្ចូលជាមួយបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ឬសង្រ្គាមសាយប័រផងដែរ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងលើកឡើងអំពីសង្គ្រាមសាយប័រ ការវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងអ៊ុយក្រែន ការឆ្លើយតបរបស់អ៊ុយក្រែនទៅកាន់រុស្ស៊ី និងផលប៉ះពាល់របស់សង្គ្រាមសាយប័រទៅលើពិភពលោក។

អំពីសង្រ្គាមសាយប័រ

យោងតាមគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលឌីជីថលកម្ពុជា ២០២២ ទៅ ២០៣៥ សង្គ្រាមសាយប័រសំដៅដល់សង្គ្រាមតាមអ៊ីនធឺណិត ដែលរដ្ឋមួយឬច្រើន ព្យាយាមវាយប្រហារនិង/ឬ បំផ្លិចបំផ្លាញកុំព្យូទ័របណ្តាញព័ត៌មាន ឬសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋដទៃ តាមរយៈវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗដូចជា មេរោគកុំព្យូទ័រ ការបង្អាក់សេវាកម្ម ការលួចយកទិន្នន័យចារកម្ម ការឃោសនាបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយជាដើម។ ការវាយលុកតាមសាយប័រដំបូងបំផុតដែលធ្វើឱ្យមានការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្លាំង កើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសអេស្តូនីនៅឆ្នាំ ២០០៧ ដែលបានបង្កជាការភ័យខ្លាចដល់ពិភពលោក ដោយគិតថាវានឹងបង្កជាសង្គ្រាមសាយប័រដ៏គ្រោះថ្នាក់នៅពេលអនាគត។ បើទោះបីជាការវាយលុកនេះមិនមែនជាការវាយលុកដំបូងនៅក្នុងសាយប័រ ប៉ុន្តែវាជាការវាយលុកដំបូងដែលប៉ះប៉ាល់ដល់សន្តិសុខប្រទេសមួយទាំងមូល។ ការវាយប្រហារនេះត្រូវបានគេនិយាយថាជាការវាយប្រហារពីប្រទេសរុស្សីទៅកាន់ប្រទេសអេស្តូនី ដោយសារតែភាគីទាំងពីរមានបញ្ហានយោបាយនឹងគ្នា ប៉ុន្តែរុស្សីបានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ។

ការវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងអ៊ុយក្រែន (Russia’s cyber offensive against Ukraine)

គោលការណ៍គ្រប់គ្រងយោធារបស់រុស្ស៊ី (Russia’s Military Doctrine of Arms Control)  បានផ្លាស់ប្តូរពីការប្រកាន់គោលជំហរការពារខ្លួនសុទ្ធសាធ (Defensive in Nature) ទៅជាការប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តបត់បែន រួមមានការធ្វើសង្គ្រាមតាមសាយប័រ និងដាក់ចេញវិធានការមិនមែនយោធាផ្សេងទៀត។ ការវាយប្រហារពីឆ្នាំ ២០១៤ ទៅ ២០២២ លើអ៊ុយក្រែន បានធ្វើឡើងក្នុងការប៉ុនប៉ងបង្ខូចរដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនដើម្បីបង្កើននូវអ្នកគាំទ្ររុស្សី (replacement of Pro-Russia)។ គោលការណ៍នេះបានផ្លាស់ប្ដូរទៅប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តយោធា និងមិនមែនយោធារួមបញ្ចូលគ្នា និងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពវាយលុកតាមសាយប័រជាដើម។ រុស្ស៊ីត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយរដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីថាបានប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រថ្មីទាំងនេះក្នុងការវាយប្រហារដូចជាឧបទ្ទវហេតុអេស្តូនីឆ្នាំ ២០០៧។ រុស្សីក៏បានធ្វើការលុកលុយអ៊ុយក្រែននៅឆ្នាំ ២០១៤ ទៅ ២០២២ និងការវាយប្រហារដោយការដាក់ពង្រាយមេរោគផ្សេងៗនៅតាមសាយប័រ ដែលនេះបានបង្កជាការព្រួយបារម្ភ ជាពិសេសយុទ្ធសាស្ត្រវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីបានប៉ះពាល់ទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទំនាក់ទំនងរបស់អ៊ុយក្រែន និងប្រជាជន។

យោងតាមអត្ថបទរបស់លោក ម៉ាគូស វីឡេត (Marcus Willet) ក្រោយពីការវាយលុកនៅឆ្នាំ ២០០៧ ប្រទេសរុស្សីបានធ្វើការវាយប្រហារជាច្រើនទៀតនៅតាមសាយប័រ ដូចជាការបង្ខូចគេហទំព័រ ការលួចចូល ការបញ្ចេញព័ត៌មានរសើប ការប្រើប្រាស់នៃ trolls (ទម្រង់អនឡាញដែលគ្រប់គ្រងដោយមនុស្ស, human controlled online profile) និង bots (short of robots) ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ជនជាតិរុស្ស៊ីបានប្រើប្រាស់មេរោគបច្ចេកវិទ្យា ប្រភេទ Wiper Malware វាយប្រហារទៅលើក្រុមហ៊ុនអគ្គិសនីអ៊ុយក្រែន ដែលបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការដឹកជញ្ជូនថាមពលដល់ប្រជាជនអ៊ុយក្រែន។ ក្រោយមក ជនជាតិរុស្ស៊ីបានធ្វើប្រតិបត្តិការវាយប្រហារម្តងទៀតនៅមួយឆ្នាំបន្ទាប់ ប៉ុន្តែមិនសូវជាទទួលជោគជ័យនោះទេ។ អ៊ុយក្រែនបានជួបប្រទះនឹងផលវិបាកកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៧ នៅពេលដែលរុស្ស៊ីបានចម្លងមេរោគឆ្លងតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនងអ៊ុយក្រែន ដោយការប្រើប្រាស់កម្មវិធីរៀបចំពន្ធដ៏ពេញនិយមរបស់អ៊ុយក្រែន។ យោងតាមមន្ត្រីសន្តិសុខសាយប័រកំពូលម្នាក់របស់អ៊ុយក្រែន បានឱ្យដឹងថា អ៊ុយក្រែនបានជួបប្រទះនឹងការខាតបង់យ៉ាងធំធេងក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែន។

ការឆ្លើយតបរបស់អ៊ុយក្រែនទៅកាន់រុស្ស៊ី

មុនឆ្នាំ ២០១៤ អ៊ុយក្រែនបានមើលរំលងការការពារសន្តិសុខជាតិតាមសាយប័រ ប៉ុន្តែការមើលរំលងនេះធ្វើឱ្យការវាយប្រហាររបស់រុស្ស៊ីនៅឆ្នាំនោះទទួលបានជោគជ័យ។ ហេតុការណ៍នេះបានបង្កឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយដ៏សំខាន់មួយរបស់អ៊ុយក្រែន។ អ៊ុយក្រែនបានងាកទៅមើលការការពារតាមសាយប័រវិញ ដោយបានបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខសាយប័រនៅឆ្នាំ ២០១៦ (Cyber Security Strategy) ដែលយុទ្ធសាស្រ្តនេះបានផ្តល់អាទិភាពដល់កិច្ចសហការអន្តរជាតិ ដោយស្របតាមការអនុវត្តរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការណាតូ។ យុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខសាយប័រនេះបានបង្កើនការទូតតាមសាយប័រ (cyberdiplomacy) ដោយការចូលរួមជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការអនុម័តគំរូទំនាក់ទំនងពហុភាគីផ្សេងៗ។ វិធីសាស្រ្តសកម្មនេះបាននាំឱ្យមានប្រព័ន្ធសន្តិសុខតាមសាយប័រល្អប្រសើរឡើង ដោយផ្តោតទៅលើការរារាំងមិនឱ្យមានការវាយលុយ និងបង្កើនកិច្ចសហការអន្តរជាតិ។ ការផ្លាស់ប្តូរពីវិធានការអកម្ម (Passive Countermeasures) ទៅជាប្រព័ន្ធការពារ (Preventive Systems) បានធ្វើឱ្យអ៊ុយក្រែនអាចពង្រឹងការការពាររបស់ខ្លួន និងបានបង្ហាញពីការបង្កើនសមត្ថភាពសាយប័ររបស់ខ្លួនគួរឱ្យកត់សម្គាល់។

ផលប៉ះពាល់របស់សង្គ្រាមសាយប័រទៅលើពិភពលោក

សង្គ្រាមសាយប័រមិនត្រឹមតែកើតឡើងរវាងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែននោះទេ បច្ចុប្បន្នសង្រ្គាមសាយប័របានកើតឡើងជាច្រើនទម្រង់ ជាច្រើនដង និងជាច្រើនតំបន់នៅក្នុងពិភពលោក។ ដោយសារលំហសាយប័រធំ និងមិនទាន់មានច្បាប់ណាមកកំណត់ព្រំដែននៃលំហសាយប័រនេះបាន ដូច្នេះវានឹងបន្តក្លាយជាផ្នែកមួយដែលបង្កការគំរាមកំហែងទៅដល់សន្តិសុខពិភពលោក។ ដូចនេះហើយទើបប្រទេសនីមួយៗ រួមទាំងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែនបានបង្កើតនូវយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីៗ ក្នុងការបង្កើននូវសមត្ថភាពសាយប័ររបស់ពួកគេ។

សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ(Democratic People’s Republic of Korea or DPRK) ឬ ហៅម្យ៉ាងទៀតថាកូរ៉េខាងជើង(North Korea) ជារដ្ឋផ្តាច់ការមួយដែលស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃឧបទ្វីបកូរ៉េ ដែលបានបំបែកខ្លួនចេញពី កូរ៉េខាងត្បូង ហើយប្រកាសខ្លួនជារដ្ឋឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៤៨។ ប្រទេសនេះ មានទីក្រុងឈ្មោះ ព្យុងយ៉ាង(Pyongyang)ហើយមានមេដឹកនាំដំបូងគេ គឺលោក គីម អ៊ីលសុង ហើយបច្ចុប្បន្នគឺជា លោកគីម ជុងអ៊ុន។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងមកស្វែងយល់អំពីពីមូលហេតុនៃការបង្កើតកូរ៉េខាងជើង ព្រមទាំងស្ថានភាពក្នុងប្រទេសនេះផងដែរ។

តើកូរ៉េខាងជើងជានរណា?

តាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រប្រជាជនកូរ៉េត្រូវបានបង្រួបបង្រួមដំបូងដោយរាជវង្សស៊ីឡា(SILA)នៅឆ្នាំ៦៦៨នៃគ្រឹស្តករាជ ហើយបានពង្រីកមហិច្ឆតា និងទឹកដីរហូតមកឆ្នាំ១៩១០ របបរាជានិយមត្រូវបានបញ្ចប់ដោយការដាក់អាណានិគមរបស់ជប៉ុនមកលើប្រទេសកូរ៉េ។ បន្ទាប់ពីការបរាជ័យរបស់ជប៉ុនក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ សហភាពសូវៀត និងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែចង់រក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅកូរ៉េ។ ហេតុដូច្នេះហើយ បាននៅថ្ងៃទី ១០ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥ មន្ត្រីយោធាវ័យក្មេងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកពីរនាក់បានគូសខ្សែបន្ទាត់កំណត់តំបន់កាន់កាប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងសូវៀតនៅខ្សែស្របទី៣៨ ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកកាន់កាប់តំបន់នៅខាងត្បូង រីឯសហភាពសូវៀតកាន់កាប់នៅផ្នែកខាងជើងនៃខ្សែស្រប។ ការបែងចែកនេះគ្រាន់តែបណ្តោះអាសន្នតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែដោយសារឥទ្ធិពលនៃសង្គ្រាមត្រជាក់បណ្តាលឱ្យការមូលមតិគ្នារវាងភាគីនីមួយក្នុងការជ្រើសរើសមេដឹកនាំសម្រាប់ឧបទ្វីបកូរ៉េទាំងមូលត្រូវបានបរាជ័យ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀតក៏បានដំឡើងមេដឹកនាំនៅតំបន់ដែលខ្លួនគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រគល់ការគ្រប់គ្រងពាក់កណ្តាលភាគខាងត្បូងនៃឧបទ្វីបទៅឱ្យ លោក រី ស៊ឹងម៉ាន់ (Syngman Rhee) ខណៈ ដែលសហភាពសូវៀតបានប្រគល់អំណាចឱ្យ គីម អ៊ីលស៊ុង(Kim Il-sung )លើភាគខាងជើង។

ក្រោយពីលោក រី ស៊ឹងម៉ាន់ បានប្រកាសបង្កើតឧបទ្វីបខាងត្បូងជា សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (Republic of Korea) មក ក្នុងថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៤៨ លោក គីម អ៊ីលស៊ុង ក៏បានប្រកាស​បង្កើត​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ប្រជាធិបតេយ្យ​កូរ៉េ​នៅទី​ក្រុង​ព្យុងយ៉ាងដោយទាំងកូរ៉េខាងជើង និងកូរ៉េខាងត្បូង សុទ្ធទាមទារលើការគ្រប់គ្រងទឹកដី និងប្រជាជនកូរ៉េទាំងអស់។

ថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០លោក គីម អ៊ីលស៊ុង បានព្យាយាមបង្រួបបង្រួមកូរ៉េទាំងពីរ តាមរយៈកម្លាំងយោធា ប៉ុន្តែត្រូវបានបរាជ័យដោយកូរ៉េខាងត្បូងមានជំនួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅកូរ៉េខាងជើង។ ជាលទ្ធផលនៃសង្គ្រាមរវាងកូរ៉េខាងជើងនិងកូរ៉េខាងត្បូង បានធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រជាជនកូរ៉េខាងជើងចំនួន១០% និងបំផ្លេចបំផ្លាញទីក្រុងក្លាយទៅជាគំនរបាក់បែក។

នៅទីបំផុត ភាគីទាំងពីរបានចុះហត្ថលេខាលើបទឈប់បាញ់ក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ។ តំបន់គ្មានយោធា(Demilitarized Zone)ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាខណ្ឌចែកនៃប្រទេសទាំងពីរ ហើយគ្រួសារប្រជាជនកូរ៉េរាប់លាននាក់ត្រូវបានបំបែកចេញពីគ្នាទៅម្ខាងៗនៃព្រំដែន។

សង្គម នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច

ចាប់ពីមានសង្គ្រាមរវាងកូរ៉េខាងជើង និងខាងត្បូង ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធត្រូវបានខូចខាតអស់ជាច្រើន។ កូរ៉េខាងជើងបានទទួលយកគំរូសេដ្ឋកិច្ចដែលមានការពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងដោយផ្តោតទៅលើការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មធុនធ្ងន់ និងការវិនិយោគ ក្នុងវិស័យដែក ស៊ីម៉ងត៍ និងឧបករណ៍ម៉ាស៊ីន។ ប៉ុន្តែមកទល់ឆ្នាំ១៩៧០ សេដ្ឋកិច្ចកូរ៉េខាងជើងមានការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងដោយសារតែការពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើប្រទេសជាដៃគូ គឺសហភាពសូវៀត និងការបាត់បង់ដៃគូពាណិជ្ជកម្មប្រទេសនៅប្លុកបូព៌ាព្រោះតែការបែកបាក់របបកុម្មុយនីស្តនៅអ៊ឺរ៉ុប និងការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ១៩៩១ ស្របពេលដែលមានគ្រោះធម្មជាតិដូចជាទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួត ធ្វើឱ្យដំណើរការផលិតកសិកម្មមានបញ្ហាជីវភាពប្រជាជននៅគាំងទ្រឹង។ នៅឆ្នាំ១៩៩៤លោក គីម អ៊ីលសុងបានទទួលមរណភាព ហើយអ្នកបន្តតំណែងគឺជាកូនប្រុសរបស់លោក គឺ គីម ជុងអ៊ីល។ លោក គីម ជុងអ៊ីល បានបង្កើតគោលនយោបាយ “យោធាដំបូង” ដែលផ្តល់អាទិភាពដល់កងទ័ពក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ និងបែងចែកធនធាន ប៉ុន្តែការធ្វើបែបនេះមិនបានធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែប្រសើរនោះទេ​ ផ្ទុយទៅវិញបែរជាធ្វើឱ្យវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងរហូតដល់ពាក់កណ្តាលទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ដែលបង្កការអត់ឃ្លានដល់ប្រជាជន។ ប្រជាជនកូរ៉េនៅពេលនោះព្យាយាមលក់អ្វីដែលគេមានទៅក្នុងទីផ្សារតូចៗ និងផ្សារខុសច្បាប់ដែលរីកសាយភាយទូទាំងប្រទេស។ នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ប្រទេសនេះមានអត្រាកំណើនប្រចាំឆ្នាំជាមធ្យម-៤.១% សេដ្ឋកិច្ចរបស់កូរ៉េខាងជើងបានឈានចូលដល់ដំណាក់កាលដ៏អាក្រក់បំផុតមួយ ។ ហេតុនេះហើយ កូរ៉េខាងជើងបានបង្វែរមកទទួលជំនួយពីមនុស្សធម៌ពីប្រទេសផ្សេងៗដូចជាកូរ៉េខាងត្បូង និងសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើមរហូតត។ ទោះបីជាធ្លាក់នៅក្នុងស្ថានភាពដុនដាបយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងនៅរក្សាភាពអំណត់របស់ខ្លួននៅក្នុងការស្តារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនឡើងវិញ។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០០២មកការរឹតបន្តឹងមួយចំនួនត្រូវបានកាត់បន្ធយ ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យមានទីផ្សារពាក់កណ្តាលឯកជន និងបានចាប់ផ្តើមកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន ១៦. ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២១ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យចុងក្រោយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ បើ​និយាយ​ពី GDP សម្រាប់​មនុស្ស​ម្នាក់ កូរ៉េ​ខាង​ជើង​មាន GDP សម្រាប់​មនុស្ស​ម្នាក់ ៦៣៩ ដុល្លារ។ កសិកម្មមានចំនួន ២១.២% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប ឧស្សាហកម្មមាន ៤៤.៧% និងសេវាកម្មមានចំនួន ៣៤.១% ។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសចិនគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់របស់កូរ៉េខាងជើង។ កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ពឹង​ផ្អែក​លើ​ចិន​សម្រាប់​ជំនួយ​ទាំង​សេដ្ឋកិច្ច និង​ការទូត។ ការនាំចេញសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសគឺផលិតផលលោហធាតុ អគ្គិសនី ឧបករណ៍សូត្រ និងម្សៅដំឡូង ។

ចាប់តាំងពីការប្រកាសខ្លួនជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េលោក គីម អ៊ីលស៊ុង បានកែប្រែសង្គមកូរ៉េខាងជើងឡើងវិញ តាមរយៈមនោគមវិជ្ជាដ៏ខ្លាំងក្លាដែលត្រូវបានហៅថា ជូឆឺ(Juche)ក្នុងការលើកកម្ពស់ស្វ័យភាពរបស់ប្រទេសតាមរយៈការគ្រប់គ្រងដោយមេដឹកនាំតែមួយ ថែរក្សាយោធាដ៏រឹងមាំ និងសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ។ អំណាចមេដឹកនាំត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈវង្សត្រកូល ដែលឪពុកត្រូវផ្ទេរទៅកាន់កូន នៅក្នុងប្រព័ន្ធមួយដែលគេឱ្យឈ្មោះថា ប្រព័ន្ធស៊ូរ្យុង(Suryong System or Leader System)។ រដ្ឋធ្វើការគ្រប់គ្រងលើទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន និងអង្គការទាំងអស់ រាប់ចាប់ពីសម្លៀកបំពាក់នៅលើខ្លួនរហូតដល់អាជីវកម្ម គ្រប់គ្រងលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងអស់ និងរឹតបន្តឹងការធ្វើដំណើរអន្តរជាតិ។ ការកែប្រែសង្គមឱ្យក្លាយជាប្រទេសស្វ័យភាពបានបង្កើតឱ្យមានសុងប៊ុន(Songbun) ដែលជាគម្លាតវិសមភាពដ៏ធំមួយនៅក្នុងសង្គមកូរ៉េខាងជើង។​ ក្រោមប្រព័ន្ធនេះ ប្រជាជនទាំងមូលត្រូវបែងចែកឋានៈសង្គមផ្សេងៗគ្នា ទៅតាមការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលមានអំណាច ឬ បុគ្គលដែលមានភក្ដីភាពចំពោះរបបសង្គមនិយម ។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធសុងប៊ុន មនុស្សម្នាក់មនុស្សម្នាក់ដែលមានថា្នក់សុងប៊ុនទាបត្រូវបានគេកំណត់ឱ្យធ្វើ ឬ​​ ទទួលបានអ្វីមួយទៅតាមការចាត់តាំងរបស់មនុស្សម្នាក់ទៀត សូម្បីតែការជ្រើសរើសមុខរបរ ការជ្រើសរើសសាលារៀន ឬសូម្បីតែលំនៅស្ថានដោយមិនមានសិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើសដោយខ្លួនឯងដែរ។ របបនេះបានបណ្តេញប្រជាជនប្រហែលមួយភាគបួននៃប្រជាជននៃទីក្រុងព្យុងយ៉ាងឱ្យទៅកាន់ខេត្តជនបទ ដោយសារតែសុងប៊ុនរបស់ពួកគេទាប។ ម្យ៉ាងវិញទៀតរបប​នេះ​បាន​បំបិទ​មាត់​អ្នក​ណា​ដែល​ប្រឆាំង​នឹង​ប្រព័ន្ធ​ដោយការ​ផ្ដន្ទាទោស​ដាក់​ពន្ធនាគារ ឬ​ ប្រហារជីវិត។ សូម្បីតែ នៅពេលដែលមនុស្សម្នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន គ្រួសាររបស់ពួកគេរហូតដល់បីជំនាន់ក៏ត្រូវបញ្ជូនទៅជំរុំពន្ធនាគារដូចគ្នាដែរ។ ដោយសារតែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបសុងប៊ុននេះ ធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនបានលួចភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង ប៉ុន្តែភាគច្រើនត្រូវបានប្រទេសចិនបញ្ជូនត្រឡប់មកវិញ ឬត្រូវចាប់បាននិងធ្វើការដាក់ទោស។

ជារួម ការធ្វើនយោបាយការបែងចែកថ្នាក់មនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ធ្វើឱ្យប្រជាជនកូរ៉េខាងជើងភាគច្រើនទទួលរងនូវការគាបសង្កត់ ការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាព រួមទាំងការដាក់ទណ្ឌកម្មផ្សេងៗ រួមផ្សំនិងឥទ្ធិពលសង្គ្រាម និងអស្ថិរភាពនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពលំបាក ជាពិសេសការផ្តាច់ខ្លួនរបស់ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងក្នុងអំឡុងពេលជំងឺកូវីដ១៩ កាន់តែធ្វើឱ្យប្រជាជនកូរ៉េខាងជើងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពឯកោ។

រាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០២០ ដល់ចុងឆ្នាំ ២០២៣ បុគ្គលដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោកចំនួន​៥ រូប រកចំណូលបានទ្វេដងនៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេ ខណៈដែលមនុស្សប្រហែល ៥​​ ប៊ីលាននាក់នៅលើពិភពលោកកំពុងជួបប្រទះនឹងភាពក្រីក្រ។ ការលំបាក និងភាពអត់ឃ្លានបានកើតឡើងលើជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ។ តាមការប៉ាន់ស្មានរបស់សេដ្ឋវិទូ ប្រសិនបើគេចង់បញ្ចប់ទុរភាពនៃអ្នកក្រីក្រ គេត្រូវចំណាយពេលរហូតដល់ទៅ ២៣០ ឆ្នាំឯណោះ រីឯចំពោះអ្នកមានវិញ គេអាចនឹងក្លាយទៅជាមហាសេដ្ឋីដែលមានទ្រព្យសម្បតិ្តខ្ទង់ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងរយៈពេលប្រហែល ១០ ឆ្នាំខាងមុខទៀត។ តើគម្លាតរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្របង្កើតឱ្យមានវិសមភាពក្នុងសង្គមដូចម្តេចខ្លះ? ក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងសិក្សាពីទិដ្ឋភាពទូទៅនៃវិសមភាពសកល។

យុគសម័យថ្មីនៃអំណាចកំពូលមហាសេដ្ឋី

កាលពីឆ្នាំ ២០២០ ពិភពលោកបានជួបប្រទះនឹងវិបត្តមួយចំនួន ក្នុងនោះរួមមាន ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩ វិបត្តិនៃតម្លៃរស់នៅប្រចាំថ្ងៃកើនឡើង និងគ្រោះធម្មជាតិជាដើម ដែលជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជាជនជាច្រើនក្នុងពិភពលោក ដែលក្នុងខណៈពេលនោះដែរ វាក៏បានបង្កើតឱកាសដល់អ្នកមាន ឬមហាសេដ្ឋីក្នុងការបង្កើនប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគេ។ ក្នុងចំណោមកំពូលមហាសេដ្ឋីដែលមានទ្រព្យច្រើនជាងគេបំផុតទាំង ៥ រូប នៅលើពិភពលោកមានដូចជា លោក អេឡុន ម៉ាសក៍ (Elon Musk) ជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Tesla និង​ SpaceX លោក បឺណាដ អាណុល (Bernard Arnault) ជាម្ចាស់ប្រេន LVMH លោក ចេហ្វ ប៉េហ្សូស (Jeff Bezos) ជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Amazon លោក ឡារី អេលីសុន (Larry Ellison) ជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Oracles និង លោក ម៉ាក ហ្សុកឃឺបឺក (Mark Zuckerberg) ជាជានាយកប្រតិបត្តិ នៃក្រុមហ៊ុនMeta។

តាមរយៈរបាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការអុកហ្វាម (Oxfam) កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤ កន្លងទៅនេះបានបង្ហាញថា ទ្រព្យសម្បត្តិមហាសេដ្ឋីដែលមានបំផុត បានកើនឡើងទ្វេដងរាប់ពីឆ្នាំ ២០២០ ដែលមានចំនួន ៤០៥ ប៊ីលានដុល្លារ រហូតទៅដល់ ៨៦៩ ប៊ីលានដុល្លារ នៅចុងបញ្ចប់ឆ្នាំ២០២៣ ហើយបើគិតជាភាគរយគឺកើនឡើងចំនួន ១១៤%។ ម្យ៉ាងទៀត នៅក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មធំបំផុតទាំង ១០ លើពិភពលោក មាន ៧ ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មដែលមានមហាសេដ្ឋីទ្រព្យសម្បត្តិខ្ទង់លានដុល្លារ និងមហាសេដ្ឋីទ្រព្យសម្បត្តិខ្ទង់ប៊ីលានដុល្លារធ្វើជានាយកប្រតិបត្តិ ឬជាម្ចាស់ភាគហ៊ុនធំ។ ជាក់ស្ដែង លោក ចេហ្វ ប៉េហ្សូស គឺជាបុរសម្នាក់ក្នុងចំណោមមហាសេដ្ឋីដែលមានបំផុត និងជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Amazon មានទ្រព្យសម្បត្តិសរុប ១៦៨.៤ ប៊ីលានដុល្លារ គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០២០ រហូតដល់ដើមឆ្នាំ ២០២៤។

គម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្របានធ្វើឱ្យមានវិសមភាពនៅលើពិភពលោក រួមទាំងការបែងចែកជាសកលរវាងលោកភាគខាងជើង និងលោកភាគខាងត្បូងឱ្យកាន់តែមានភាពមិនស្មើគ្នា។ គេបានសង្កេតឃើញថា មហាសេដ្ឋីភាគច្រើនប្រមូលផ្តុំគ្នានៅសកលលោកភាគខាងជើងដែលជាប្រទេសនៅតំបន់អ៊ឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ជាក់ស្ដែង លោកភាគខាងជើង ឬ (Global North) កំពុងកាន់កាប់ ៦៩% នៃទ្រព្យសម្បត្តិសកល។ ទិន្នន័យចុងក្រោយបំផុតដែលចេញផ្សាយដោយ UBS​​​​ Global Wealth Report ២០២០ និង Forbes បានបង្ហាញថា ចំនួនមហាសេដ្ឋីនៅលើពិភពលោកមានត្រឹមតែ ១% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេមានរហូតដល់ទៅ ៧៤% ដែលស្ថិតនៅលោកភាគខាងជើង។

ពិភពលោកដែលឃោរឃៅរសម្រាប់អ្នកក្រីក្រ និងជាឋានសួគ៌សម្រាប់អ្នកមាន

មនុស្ស ៤,៨ ប៊ីលាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នមានស្ថានភាពក្រីក្រជាងកាលដែលពួកគេស្ថិតនៅឆ្នាំ២០១៩។ មហាសេដ្ឋី និងអ្នកមានបំផុត ភាគច្រើនជាសាជីវករដែលមានអំណាចផ្តាច់មុខ ជាអ្នកជំនាញហិរញ្ញវត្ថុ និងជាអ្នកមានឥទ្ធិពលសាធារណៈ។ រីឯ ជនក្រីក្របំផុតវិញ ភាគច្រើនគឺជាស្ត្រី ក្រុមដែលត្រូវបានគេរើសអើង (ពូជសាសន៍ វណ្ណៈ ពណ៌សម្បុរ) និងក្រុមជនពិការជាដើម។

សាជីវកម្មធំៗដែលដឹកនាំ ​និងគ្រប់គ្រងដោយមហាសេដ្ឋី បានបង្កើនវិសមភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងតាមរយៈការរំលោភសិទ្ធិកម្មករ ការគេចពន្ធ ការជ្រៀតចូលក្នុងវិស័យសាធារណៈ និងជាអ្នករួមចំណែកដល់កត្តាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុកាន់តែខ្លាំង។ ក្នុងរយៈពេលនៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកល ក្រុមហ៊ុនជាច្រើនបានកាត់បន្ថយប្រាក់បៀវត្ស៍របស់បុគ្គលិក និងបង្កើនបន្ទុកការងារដល់បុគ្គលិក។ យោងតាមទិន្នន័យរបស់ World Benchmarking Alliance បានបង្ហាញថា ក្នុងក្រុមហ៊ុនធំៗ និងមានឥទ្ធិពលបំផុតនៅទូទាំងពិភពលោកចំនួន ១៦០០ មានតែ ០.៤% ប៉ុណ្ណោះដែលបានប្តេជ្ញាចិត្តជាសាធារណៈ ក្នុងការផ្តល់ប្រាក់ឈ្នួលសមរម្យដល់បុគ្គលិករបស់ខ្លួន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំខែរបស់កម្មករភាគច្រើនមិនអាចគ្រប់គ្រាន់នឹងការចំណាយប្រចាំថ្ងៃ ទៅលើទំនិញដែលតម្លៃកើនឡើងឥតឈប់ឈរនោះទេ។

យោងតាមស្ថិតិរបស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ (ILO) កម្មករចំនួន ៧៩១ លាននាក់បាត់បង់ប្រាក់ឈ្នួលចំនួន ១ ខែក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំចុងក្រោយ បើគិតសរុបជាប្រាក់ប្រហែលជា ១,៥ ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ លើសពីនេះ គេរកឃើញថាស្ត្រីទទួលការប្រឈមច្រើនជាងបុរស ដោយមិនទទួលបានការគាំពារនោះទេ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យការងារ ស្ត្រីរកចំណូលបានត្រឹមតែ ៥១ សេនក្នុងមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ខណៈពេលដែលបុរសអាចរកបាន ១ ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។ ក្រៅពីនេះជនជាតិស្បែកខ្មៅក៏ទទួលបានប្រាក់ឈ្នួលពុំសមាមាត្រទៅនឹងជនជាតិស្បែកសផងដែរ។ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន និងក្រុមសាជីវកម្មធំៗបានបង្កើតអំណាចកាន់កាប់ផ្តាច់មុខ គ្រប់គ្រងទីផ្សារ កំណត់លក្ខខណ្ឌនៃការប្តូរប្រាក់ គាបសង្កត់ទៅលើកម្មករដោយពុំអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញស្របតាមច្បាប់ការងារនោះឡើយ។

ម្យ៉ាងវិញទៀត អត្រាពន្ធទៅលើសាជីវកម្មធំៗក៏មានការធ្លាក់ចុះ ឬត្រូវបង់ពន្ធទាបបំផុតជាដើម។ តាមរយៈអង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍន៍ (OECD) ក្នុងបណ្តាប្រទេសនានា អត្រាពន្ធជាមធ្យមសម្រាប់ប្រាក់ចំណូលបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨០ ពី ៦១% ទៅ ៤២% ហើយប្រទេសមួយចំនួនដូចជាប្រេស៊ីល មិនបានយកពន្ធចំពោះក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន និងរដ្ឋាភិបាលបានបង្វែរការពឹងផ្អែកកាន់តែខ្លាំងឡើង លើការតម្លើងពន្ធ​​ទំនិញ និង​សេវាកម្ម ដែលហាក់ដូចជាមិនសមាមាត្រគ្នាសោះចំពោះគ្រួសារដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប។

ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ក្រុមហ៊ុន និងអំណាចសាជីវកម្មបានជ្រៀតចូលក្នុងវិស័យសេវាសាធារណៈ បង្កើតសាលារៀនឯកជនក្នុងវិស័យអប់រំ ក្រុមហ៊ុនទឹកឯកជន បង្កើតសេវាថែទាំសុខភាពឯកជនដែលមានតម្លៃពន្ធថ្លៃធ្វើឱ្យមានវិសមភាពទទួលបានសេវាកម្មចំពោះអ្នកប្រើប្រាស់។ ចំពោះអ្នកមានវិញ អាចទទួលបានសេវាកម្មស្តង់ដាល្អប្រសើរ ខណៈដែលពលរដ្ឋធម្មតាពុំបានទទួលសេវាល្អ ហើយអ្នកក្រពុំមានលទ្ធភាពក្នុងការបង់ថ្លៃសេវា។ ក្រៅពីនេះក៏មានការទទួលបានមិនស្មើគ្នាទៅតាមការរើសអើងយេនឌ័រ ពណ៌សម្បុរ និងជាតិសាសន៍ផងដែរ។

ការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការអុកហ្វាម បានបង្ហាញថា ក្រុមដាលីត (Dalits) ដែលចង់សំដៅទៅលើអ្នកដែលមានវណ្ណៈទាប និងក្រីក្របំផុតនៅប្រទេសឥណ្ឌា កំពុងទទួលការរើសអើងក្នុងការទទួលបានសេវាសាធារណៈ។  ការធ្វើភាវូបនីយកម្ម ការបង្កើនគុណភាព និងការធ្វើឱ្យបាត់បង់ដល់គុណភាពសេវាសាធារណៈ បានបើកឱកាសឱ្យមានអំពើពុករលួយ និងផលប្រយោជន៍ឯកជនច្រើនជាងប្រយោជន៍សាធារណៈ។

ក្រៅពីការកេងប្រវ័ញ្ចនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ វិសមភាពដែលសាជីវកម្មបានបង្កើត គឺជាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ អ្នកមាន និងមហាសេដ្ឋីភាគច្រើន វិនិយោគទុនរកស៊ីទៅលើការបញ្ចេញឥន្ធនៈហ្វូស៊ីល និងឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់តាមរយៈរោងចក្រ ដែលបង្កផលប៉ះពាល់ធំដល់បរិស្ថាន។ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានជះផលជាអវិជ្ជមាន ជាពិសេសអ្នកដែលងាយរងគ្រោះគឺជាប្រជាជនដែលក្រីក្របំផុតដែលពួកគេគ្មានលទ្ថភាពការពារសុខភាព ឬជម្រកសុវត្ថិភាពដូចជាអ្នកមានឡើយ។

នៅឆ្នាំ២០២៣ សេដ្ឋវិទូឈានមុខគេក្នុងពិភពលោក គឺលោក ចេយ៉ាទី ហ្គោស (Jayati Ghosh) លោក ថូម៉ាស ភីកេទី (Thomas Piketty) រួមទាំងអតីតបុគ្គលិកអង្គការសហប្រជាជាតិ និងធនាគារអន្តរជាតិបានអំពាវនាវឱ្យមានការកាត់បន្ថយវិសមភាពនេះ។ ពួកគេបានលើកឡើងថា វិធីសាស្ត្រចំនួន ៣ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានសមភាព និងកាត់បន្ថយអំណាចសាជីវកម្មគឺ រដ្ឋាភិបាលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការពង្រឹងអំណាចរដ្ឋ និងកាត់បន្ថយអំណាចផ្តាច់មុខសាជីវកម្ម ហើយពង្រាយទៅជាអាជីវកម្មខ្នាតតូចវិញ។

ជារួម អំណាចផ្តាច់មុខនៃសាជីវកម្ម បានបង្កើតឱ្យមានលំហនៃវិសមភាពដ៏ធំមួយរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ ដែលជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ លោក ចូហ្សេប ស្ទីកលីត (Joseph Stiglitz) សេដ្ឋវិទូនជាតិកូឡុំបៀរ បានលើកឡើងថា គ្រប់ជាតិសាសន៍ត្រូវមានគោលដៅក្នុងការកាត់បន្ថយវិសមភាព ប្រសិនបើប្រាក់ចំណូលនៃប្រជាជន ៤០% ដូចគ្នានឹង ១% នៃ មហាសេដ្ឋីកំពូលនោះ បញ្ហាវិសមភាពនឹងត្រូវបានដោះស្រាយ។

ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រកួតប្រជែងរបស់ប្រទេសមហាអំណាចនាពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រធានាធិបតីចិនលោក ស៊ី ជីនពីង បានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រគំនិតផ្តួចផ្តើមថ្មីមួយ ដែលសមស្របទៅនឹងគោលនយោបាយការបរទេសថ្មីរបស់ចិនគឺគំនិតផ្តួចផ្តើមសន្តិសុខសកល ដែលហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Global Security Initiative។

តើអ្វីទៅជាគំនិតផ្តួចផ្តើមសន្តិសុខសកល?

គំនិតផ្តួចផ្តើមសន្តិសុខសកល ឬ Global Security Initiative (GSI) គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសចិនដែលត្រូវបានដាក់ចេញដោយប្រធានាធិបតីចិនលោក ស៊ី ជីនពីង នៅ Boao Forum for Asia សម្រាប់សន្និសិទអាស៊ីប្រចាំឆ្នាំ ២០២២។ គំនិតផ្តួចផ្តើមនេះផងដែរគឺផ្តោតទៅលើការថែរក្សាសន្តិសុខរួម ទាំងថ្នាក់ជាតិ អន្តរជាតិ និងតំបន់ ដើម្បីរក្សាលំនឹងសន្តិសុខសកលក្នុងយុគសម័យថ្មី និងផ្តោតលើក្នុងការជំរុញ ដល់ការសម្រេចនូវគោលដៅអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ២០៣០។

២ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការថ្លែងសុន្ទរកថារបស់លោក ស៊ី ជីនពីង រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោកវ៉ាង យី ក៏បានលម្អិតអំពីផែនការ GSI ដែលត្រូវបានគាំទ្រដោយគោលការណ៍សំខាន់ៗដែលមានចំនួន ៦ ដូចជា៖ ១) ការចែករំលែកអំពីចក្ខុវិស័យសន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរួមដ៏ទូលំទូលាយ និងប្រកបដោយនិរន្តរភាព ២) ការគោរពអធិបតេយ្យភាពនិងបូរណភាពទឹកដីនៃប្រទេសទាំងអស់ ៣) ការគោរពតាមគោលបំណង និងគោលការណ៍នៃធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ៤) ការយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាសន្តិសុខស្របច្បាប់របស់ប្រទេសទាំងអស់ ៥) ការដោះស្រាយទំនាស់និងវិវាទរវាងប្រទេសនានាដោយសន្តិវិធី តាមរយៈការសន្ទនា និងការពិគ្រោះយោបល់ ៦) ការរក្សាសន្តិសុខទាំងក្នុងផ្នែកប្រពៃណីនិងមិនប្រពៃណី។

តើអ្វីទៅជាគោលបំណងនៃគំនិតផ្តួចផ្ដើមនេះ?

គោលបំណងនៃការដាក់ចេញនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះគឺ៖ ទី១ សម្រាប់ឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការចាំបាច់របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីរក្សាសន្តិភាពពិភពលោក ទប់ស្កាត់ជម្លោះនិងសង្គ្រាម ទី២ គឺដើម្បីបំពេញតាមសេចក្តីប្រាថ្នារួមរបស់ប្រទេសទាំងអស់ លើកកម្ពស់ពហុភាគីនិយម និងសាមគ្គីភាពអន្តរជាតិ និងទី៣ ដើម្បីបំពេញបំណងប្រាថ្នារួមរបស់ប្រជាជនទាំងអស់ ក្នុងការធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីដោះស្រាយនិងកសាងពិភពលោកឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង បន្ទាប់ពីការរាតត្បាតសកលនៃជំងីកូវីដ-១៩។ ជារួមមកផែនការ GSI នេះមានគោលបំណងលុបបំបាត់នូវបុព្វហេតុចម្បងនៃជម្លោះអន្តរជាតិ លើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចសន្តិសុខសកល លើកទឹកចិត្តដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នារបស់អន្តរជាតិ ដើម្បីនាំមកនូវស្ថិរភាព ឆ្លើយតបទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរ ជំរុញសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពក្នុងពិភពលោក។

មិនខុសគ្នាពី គំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវ៉ាត់មួយផ្លូវមួយ ឬ Belt and Road Initiative (BRI) ប៉ុន្មានទេ GSI នឹងដើរតួជាឧបករណ៍មួយដែលចិនអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីលើកកម្ពស់គំនិតផ្តួចផ្តើមការទូតជាច្រើនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសម្ព័ន្ធពហុភាគី។ គោលបំណងចម្បងគឺកសាងរចនាសម្ព័ន្ធសន្តិសុខសកលដើម្បីប្រកួតប្រជែងនឹងផែនការសន្តិសុខសកលផ្សេងៗដែលដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។ គំនិតផ្តួចផ្តើមនេះយោងទៅលើបញ្ហាសន្តិសុខជាច្រើនប្រភេទដូចជា៖ អំពើភេរវកម្ម ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន ការជួញដូរគ្រឿងញៀន សុខភាពសាធារណៈ គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ការរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ សន្តិសុខតាមអ៊ីនធឺណិត បញ្ញាសិប្បនិម្មិត។ ចិនក៏នឹងប្រើប្រាស់គំនិតផ្តួចផ្តើម GSI នេះកំណត់ខ្លួនជាអ្នកសម្របសម្រួលឬបង្កើតសន្តិភាពនៅក្នុងជម្លោះក្នុងតំបន់ផ្សេងៗរួមទាំងសង្គ្រាមរុស្សី និងអ៊ុយក្រែនផងដែរ ។

ទស្សនវិស័យនាពេលអនាគត

ការដាក់ចេញនៃ GSI របស់ចិនគឺមិនមែនគ្រាន់តែចង់ផ្សព្វផ្សាយនូវពាក្យ សន្តិសុខ តែមួយមុខទេ។ ការភ្ជាប់គ្នានៃ GSI ទៅនឹង គំនិតផ្តួចផ្តើមអភិវឌ្ឍសកល (GDI) ដែលបានកំណត់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០២១ បានធ្វើនការចាប់អារម្មណ៍ទាក់ទងទៅនឹងការកើនឡើងនូវភាពសកម្មនៃភ្នាក់ងារការទូតរបស់ចិន។ ចិននឹងប្រើប្រាស់គំនិតផ្តួចផ្តើមនេះអនុវត្តដើម្បីពង្រឹងតួនាទីជាអ្នកដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខសកលដែលនឹងជះឥទ្ធិពលបន្ថែមលើការដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីនពីង។ GSI នឹងពង្រឹងបន្ថែមទៅលើតួនាទីរបស់ចិនក្នុងគំនិតផ្តួចផ្តើមនានាដែលមានស្រាប់ដោយឈរលើគោលការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងផ្តោតសំខាន់លើផ្នែកអភិវឌ្ឍនិងសន្តិសុខផងដែរ ក៏ដូចជាចូលរួមបន្ថែមជាមួយផែនការផ្សេងៗដូចជា គំនិតផ្តួចផ្តើមផ្លូវ និងខ្សែក្រវាត់(BRI) ផ្នែកសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច, ធនាគារវិនិយោគហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអាស៊ី រួមទាំងគំនិតផ្តួចផ្តើម GDI។

គណបក្សសកម្មភាពប្រជាជន (People’s Action Party) នឹងត្រូវផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំថ្មីបន្ទាប់ពីមានការពន្យាពេលដោយសារវិបត្តិកូវីដ១៩។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង (Lee Hsien Loong) បានប្រកាសកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា​ លោកនឹងប្រគល់ដំណែងជាប្រធានគណបក្សសកម្មភាពប្រជាជនទៅកាន់ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ឡរ៉េន វង្ស (Lawrence Wong) នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤​ ខាងមុខនេះដែលត្រូវនឹងខួបទី ៧០ របស់គណបក្ស។​ ការផ្លាស់ប្តូរនេះនឹងធ្វើឡើងមួយឆ្នាំមុនការបោះឆ្នោតសកលឈានចូលមកដល់។ ក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងរំលឹកមកវិញអំពីប្រវត្តិត្រួសៗរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ លោក លី សៀនឡុង និងស្នាដៃមួយចំនួនដែលលោកបានបន្សល់ទុកក្នុងនាមជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរី និងមូលហេតុពីក្រោយការផ្លាស់ប្តូរអំណាចនៅពេលនេះ។ ក្រោយមកយើងនឹងមកស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិការសិក្សា និងប្រវត្តិការងាររបស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឡរ៉េន វង្ស ដែលនឹងត្រូវឡើងមកធ្វើជាប្រធានគណបក្សសកម្មភាពប្រជាជន ហើយក៏អាចនឹងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរីថ្មីផងដែរ។

ប្រវត្តិត្រួសៗរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក លី សៀនឡុង និងស្នាដៃ

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង គឺជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក លី ក្វាន់យូ ដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាបិតាស្ថាបនិកប្រទេសសិង្ហបុរី។ លោក លី សៀនឡុង បានចូលបម្រើការជាអគ្គលេខាធិការបក្ស និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតាំងពីឆ្នាំ ២០០៤ ដែលជាការបន្តតំណែងពីអតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីលោក ហ្គោ ចុកតុង (Goh Chok Tong) ដែលបានផុតអាណត្តិទៅ។ ការផ្លាស់ប្តូរកាលនោះត្រូវបានគ្រោងទុក និងកើតឡើងដោយគ្មានការបោះឆ្នោតនោះទេ។ ចាប់តាំងពីពេលចូលកាន់តំណែងដំបូងនៅឆ្នាំ ២០០៤ លោក លី សៀនឡុង បានបន្សល់សមិទ្ធផលគួរឱ្យកត់សម្គាល់ជាច្រើន។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លី សៀនឡុង សិង្ហបុរីបានជាប់ឈ្មោះជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចប្រកួតប្រជែងបំផុតរបស់ពិភពលោក។ លោកបានអនុវត្តយុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេស ជំរុញការបង្កើតថ្មី និងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចចម្រុះ ដែលធ្វើឱ្យសិង្ហបុរីក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលពិភពលោកសម្រាប់ហិរញ្ញវត្ថុ ពាណិជ្ជកម្ម និងបច្ចេកវិទ្យា។ បន្ថែមពីនេះ ការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចសិង្ហបុរីមានស្ថិរភាពល្អ ជាមួយនឹងអត្រាកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបប្រចាំឆ្នាំជាធម្មតាប្រហែល ៥ ភាគរយ។

ហេតុផលក្រោយការផ្លាស់ប្តូរអំណាចដឹកនាំ

នាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង មាន​គម្រោងប្រគល់តំណែងរបស់លោកនៅពេលដែលលោកឈានដល់អាយុ ៧០ឆ្នាំ។ ក៏ប៉ុន្តែគម្រោងនេះត្រូវបានអាក់ខានដោយសារជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩ ដោយលោក លី សៀនឡុង បានសម្រេចចិត្តបន្តកាន់តំណែង ដោយខ្លាចថាអ្នកដឹកនាំថ្មីខ្វះបទពិសោធន៍ក្នុងការដឹកនាំប្រទេសក្នុងគ្រាដ៏លំបាកនេះ។ ឥឡូវនេះលោក លី សៀនឡុង មានអាយុ ៧១ឆ្នាំ ហើយលោកក៏បានប្រកាសសារជាថ្មីថា លោកនឹងផ្ទេរតំណែងរបស់លោកជាប្រធានគណបក្សសកម្មភាពប្រជាជនទៅឱ្យលោក ឡរ៉េន វង្ស។ មូលហេតុពីក្រោយការផ្លាស់ប្តូរតំណែងនេះគ្មានអ្វីស្មុគស្មាញនោះទេ។ មូលហេតុធំជាងគេនោះគឺកត្តាអាយុរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង តែម្ដង។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា លោកចង់ទុកឱកាសសម្រាប់អ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយដើម្បីដឹកនាំប្រទេសសិង្ហបុរីឱ្យកាន់តែរីកចម្រើនទៅមុខ​។ លោកក៏ចង់ចំណាយពេលវេលាចុងក្រោយរបស់លោកនៅជាមួយគ្រួសារឱ្យបានច្រើនជាងមុន ហើយលោកជឿជាក់ថាការផ្លាស់ប្តូរអំណាចឥឡូវនេះគឺជាពេលដ៏ល្អបំផុត។ លោក លី សៀនឡុង ក៏បាននិយាយផងដែរថា លោក​នឹង​ត្រៀមខ្លួនចាំជួយនាយករដ្ឋមន្ត្រី​នៃរដ្ឋាភិបាលថ្មី​ជានិច្ច។

ប្រវត្តិការសិក្សា និងប្រវត្តិការងាររបស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឡរ៉េន វង្ស

លោក ឡរ៉េន វង្ស កើតនៅឆ្នាំ ១៩៧២ បច្ចុប្បន្នមានអាយុ ៥១ឆ្នាំ។ លោក វង្ស បានទទួលការអប់រំនៅអនុវិទ្យាល័យតានចុង កាតុង (Tanjong Katong) និងនៅមហាវិទ្យាល័យ វិកតូរៀ ជូនៀ (Victoria Junior College) ។ គាត់បានទទួលបរិញ្ញាបត្រ និងអនុបណ្ឌិតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចពីសាកលវិទ្យាល័យ វីស្កនស៊ិន ម៉ាឌីសុន (Wisconsin-Madison) និងសាកលវិទ្យាល័យ មីឈីហ្កែន អាន់អាបរ (Michigan-Ann Arbor) ។ គាត់ក៏ទទួលបានសញ្ញាបត្រអនុបណ្ឌិតផ្នែករដ្ឋបាលសាធារណៈពីសាលា ហាវឺដ ខេណឺឌី (Harvard Kennedy) ផងដែរ ។ មុន​ចូល​ប្រឡូក​ក្នុង​ឆាក​នយោបាយ លោក ឡរ៉េន វង្ស ធ្លាប់បានចូលធ្វើជា​មន្ត្រី​រាជការ។ គាត់ធ្លាប់ជានាយកប្រតិបត្តិនៃអាជ្ញាធរទីផ្សារថាមពល និងជាលេខាឯកជនដ៏សំខាន់របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង។ ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ គាត់ត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាសមាជិកសភាជាលើកដំបូង ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអប់រំនិងការពារជាតិ។ លោកអាចបន្តរក្សាអាសនៈបានទាំងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៥ និង ២០២០ ខណៈដែលលោកត្រូវបានតម្លើងឋានៈជាបន្តបន្ទាប់ទៀត។ លោកក៏ធ្លាប់បានធ្វើជាសហប្រធានក្រុមការងារពហុក្រសួងស្តីពីកូវីដ១៩ កាលពីឆ្នាំ ២០២០ ដែលទទួលបន្ទុកត្រួតពិនិត្យការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីចំពោះជំងឺរាដត្បាតកូវីដ១៩។ លោកបានទទួលការកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំងចំពោះវិធានការឆ្លើយតប​ទៅនឹងជំងឺកូវីដ១៩។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក សិង្ហបុរីបានដាក់ចេញនូវវិធានការទប់ស្កាត់ជំងឺនេះដ៏មានប្រសិទ្ធភាព ដែលធ្វើឱ្យអត្រាអ្នកឆ្លង និងស្លាប់ស្ថិតនៅកម្រិតទាបបំផុត ជាពិសេសនៅដំណាក់កាលដំបូងនៃកូវីដ១៩។ នេះក៏ជាពេលដែលប្រជាប្រិយភាពរបស់​លោក ឡរ៉េន វង្ស មានភាពលេចធ្លោខ្លាំងក្នុងចំណោមសាធារណជន។ លោកបានចេញមុខក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានតាមទូរទស្សន៍ជាច្រើនលើក ដែលធ្វើឱ្យសាធារណជនស្គាល់លោកកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ នៅថ្ងៃទី ៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២២ លោក ឡរ៉េន វង្ស ត្រូវបានដំឡើងឋានៈជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលកាន់តែពង្រឹងតួនាទីរបស់លោកជាអ្នកស្នងតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក លី សៀនឡុង បន្ថែមទៀត។

ការរំពឹងទុកអំពីបម្លាស់ប្តូរនយោបាយក្រោយអ្នកដឹកនាំថ្មីឡើងកាន់តំណែង

លោក ឡរ៉េន វង្ស មានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើបញ្ហាសង្គម ដូចជាវិសមភាព និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ លោកក៏បាននិយាយផងដែរថា លោកចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការស្វែងរកមធ្យោបាយដើម្បីធ្វើឱ្យជីវភាពរស់នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរីកាន់តែមានតម្លៃសមរម្យ ជាពិសេសសម្រាប់យុវជន និងក្រុមគ្រួសារ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគនយោបាយមួយចំនួនមិនរំពឹងថានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយការបរទេសធំណាមួយឡើយ ដោយបានធ្វើការកត់សម្គាល់ថា គោលនយោបាយការបរទេសរបស់សិង្ហបុរីមានអព្យាក្រឹតភាពរួចស្រាប់ទៅហើយ បន្ថែមពីនេះសិង្ហបុរីក៏តែងតែផ្តល់អាទិភាពទៅដល់ផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួនផងដែរ។

ការឆ្លើយតបរបស់សាធារណៈជន

អ្នកវិភាគមួយចំនួននិយាយថាការផ្ទេរតំណែងមុនការបោះឆ្នោតសកលនេះគឺជា “សកម្មភាពដ៏ក្លាហាន” ដោយសារតែជាធម្មតា នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ក្នុង​ប្រទេស​សិង្ហបុរី​តែងតែរង់ចាំ​រហូតដល់​ក្រោយ​ការ​បោះឆ្នោត​ដើម្បី​ធានា​បាន​នូវការ​ប្រគល់តំណែង​ដោយ​រលូន និង​រក្សា​ការ​ឯកភាព​គណបក្ស។ ដូច្នេះគេហៅការផ្លាស់ប្តូរមុនការបោះឆ្នោតនេះ ថាជាការសម្រេចចិត្តដ៏ក្លាហានមួយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លី សៀនឡុង។ ការផ្លាស់ប្តូរពេលនេះក៏បានបង្ហាញពីទំនុកចិត្តរបស់លោក លី សៀនឡុង ទៅលើលោក ឡរ៉េន វង្ស និងការចង់ផ្តល់ពេលវេលាឱ្យលោក ឡរ៉េន វង្ស ដើម្បីត្រៀមខ្លួនមុនពេលប្រឈមមុខនឹងការបោះឆ្នោត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការប្រគល់តំណែងមុននេះទំនងជាមិនប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពសិង្ហបុរីនោះទេ ព្រោះលោក លី សៀនឡុង ប្រហែលជានៅតែបន្តកាន់តំណែងណាមួយក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។

ដោយឡែក ការឆ្លើយតបរបស់ប្រជាជនទូទៅរបស់ប្រជាជនសិង្ហបុរីមានភាពវិជ្ជមានចំពោះការប្រគល់តំណែងមួយនេះ។ ការសិក្សាមួយបានរកឃើញថា ប្រជាជនសិង្ហបុរីប្រហែល ៦ នាក់ក្នុងចំណោម ១០ នាក់ជឿជាក់ថាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឡរ៉េន វង្ស គឺជាមេដឹកនាំជំនាន់ទី ៤ ដ៏ល្អបំផុតដែលអាចដឹកនាំសិង្ហបុរីក្រោយវិបត្តិកូវីដ១៩។ គួរបញ្ចាក់ផងដែរថា លោកក៏ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពគួរឱ្យកត់សម្គាល់ជុំវិញស្រទាប់យុវវ័យ។ គេច្រើនឃើញលោកប្រាស្រ័យទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយយុវជនតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដូចជា Instagram និង TikTok ជាដើម។ នេះ​ធ្វើ​ឱ្យ​គាត់​ហាក់​មាន​ភាព​ទាក់​ទាញ និង​មានភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាមួយក្មេងជំនាន់ក្រោយជាង​អ្នក​នយោបាយ​មួយ​ចំនួន​ទៀត។