ត្បិតតែឆ្នាំ២០២០ គឺជាឆ្នាំដែលប្រទេសចិនទទួលការវាយលុកពីកូវីដ១៩ដោយមិនបានត្រៀមទុកជាមុន។ យោងតាមក្រាបរបស់ National Bureau of Statistics of China កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនបានដាំក្បាលចុះយ៉ាងជ្រៅកាលពីត្រីមាសទី ១ ដែលធ្លាក់ដល់ -៦,៨% ហើយប្រទេសចិនបានដើរចេញពីឆ្នាំ២០២០ ដោយកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ៦,៨% និងចាប់ផ្ដើមសេដ្ឋកិច្ចត្រីមាសទី ១ នៅឆ្នាំ២០២១ ដោយកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ១៨,៣%។

យ៉ាងណាមិញ ភាពជោគជ័យនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះមិនបានយូរឡើយ ដែលកំណើនសេដ្ឋកិច្ចបានចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះចាប់ពីត្រីមាសទី ២ រហូតមកដល់ត្រីមាសទី ៣ និងអាចបន្តទៅកាន់ត្រីមាសទី ៤ នៅឆ្នាំ២០២១ នេះ។ យោងតាមក្រាបរបស់ National Bureau of Statistics of China កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសធ្លាក់ត្រឹមអត្រា ៧,៩% នៅត្រីមាសទី ២ និង បន្តធ្លាក់ដល់ត្រឹមអត្រា ៤,៩% នៅត្រីមាសទី ៣។ អ្វីដែលនឹកស្មានមិនដល់ គឺសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសចិនបែរជារង្គើរដោយការខ្វះចរន្ដអគ្គិសនីដែលធ្វើឱ្យសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្វាក់ផលិតកម្មបានកកស្ទះ រួមជាមួយនឹងការប្រកាសក្ស័យធននៃក្រុមហ៊ុនយក្ស Evergrande។

១. ការដួលរលំនៃក្រុមហ៊ុន Evergrande

១.១. មូលហេតុនៃការប្រកាសក្ស័យធនរបស់ក្រុមហ៊ុន Evergrande

ក្រុមហ៊ុន Evergrande គឺជាក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យធំជាងគេលំដាប់លេខ ២ នៅក្នុងប្រទេសចិនដែលមានគម្រោងជាង ១.៣០០ នៅទីក្រុងចំនួន ២៨០។ តាមពិតទៅ ចំហាយនៃការដួលរលំរបស់ក្រុមហ៊ុន Evergrande បានលេចចេញតាំងពីឆ្នាំ២០២០។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Financial Times កាលពីឆ្នាំ២០២០ ក្រុមហ៊ុន Evergrande មានបំណុលច្រើនជាងទ្រព្យសកម្មរបស់ខ្លួន ២ ដង ក្នុងទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១២០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ហើយក្រុមហ៊ុននេះក៏បានក្លាយជាក្រុមហ៊ុនវិនិយោគលើអចលនទ្រព្យដែលមានបំណុលច្រើនជាងគេនៅក្នុងសកលលោក។ មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុន Evergrande ក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសចិនមានបំណុលច្រើនគឺដោយសារតែវិធីសាស្ត្រប្រមូលកាន់កាប់អចលនទ្រព្យតាមរយៈការពឹងផ្អែកទៅលើចំនួនបំណុល។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Forbes វិធីសាស្ត្រនេះបានធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុន Evergrande មានដីធ្លីរហូតអាចសាងសង់ផ្ទះឱ្យប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេសព័រទុយហ្កាល់ និងប្រទេសនូវែលសេឡង់បាន។ ហេតុដូចនេះហើយ ដើម្បីស្ថិរភាពហិរញ្ញវត្ថុនិងរក្សាគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាលចិនបានដាក់បទប្បញ្ញត្ដិ បន្ទាត់ក្រហម ៣ (The Three Red Lines) ដើម្បីកំណត់ចំនួនកម្ចីរបស់ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ។ បទប្បញ្ញត្ដិបន្ទាត់ក្រហម ៣ នេះក៏ជាមូលហេតុមួយដែលក្រុមហ៊ុន Evergrande មិនអាចខ្ចីលុយដើម្បីមកដោះទាល់បញ្ហាលំហូរសាច់ប្រាក់ថែមទៀតបាន។ មួយវិញទៀត ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់ WeForum.org ក្រុមហ៊ុន Evergrande ក៏មិនអាចលក់អាជីវកម្មខ្លះរបស់ខ្លួនបាន ដោយហេតុតែបែកធ្លាយឯកសារដែលក្រុមហ៊ុនសុំជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលលើបញ្ហាដែលខ្លួនមានបញ្ហាលំហូរសាច់ប្រាក់។ ដោយស៊ូមិនបានទៅនឹងបញ្ហាលំហូរសាច់ប្រាក់ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមហ៊ុន Evergrande បានប្រកាសក្ស័យធនដោយសារតែមិនអាចបង្វិលទុនទាន់ពេលវេលា ជាមួយនឹងបំណុល ៣០០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។

១.២. ផលប៉ះពាល់បន្តគ្នា (Domino Effect) នៃការដួលរលំនៃក្រុមហ៊ុន Evergrande

ការដួលរលំនៃក្រុមហ៊ុន Evergrande នេះអាចនឹងប៉ះពាល់ដល់អតិថិជនដែលបានទិញផ្ទះមុនសាងសង់ហើយបានកក់ប្រាក់និងបង់រំលស់ទុក ក្រុមហ៊ុនដែលបានសហការក្នុងសាងសង់ និងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុធនាគារ។ ដូចនេះ អ្វីដែលធ្វើឱ្យគេព្រួយបារម្ភនោះគឺការដួលរលំនៃ Evergrande អាចបង្កើតឱ្យមាន Domino Effect ដែលមានន័យថានឹងធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុននិងអាជីវកម្មមួយចំនួនដួលតាមហ្នឹងដែរ។ ត្បិតតែធនាគារកណ្ដាលចិនបានអះអាងថា វិស័យធនាគារនឹងមិនសូវប៉ះពាល់ខ្លាំងក៏ពិតមែនដោយសារបំណុលរបស់ Evergrande ចំនួន ១/៣ គឺរបស់ធនាគារ ក៏ប៉ុន្តែយើងក៏គួរយកចិត្ដទុកដាក់លើ ២/៣ នៃបំណុលរបស់ Evergrande គឺអ្នកវិនិយោគអចលនទ្រព្យ ក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុនដែលស្ថិតនៅក្នុងសង្វាក់ផលិតកម្មរបស់ Evergrande។ គួរបញ្ជាក់បន្តិចថា យោងតាម The Economist Intelligence Unit Evergrande បានធ្វើកម្ចីជាមួយធនាគារក្នុងស្រុកប្រមាណ ១៧១ និងក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុដទៃទៀតប្រមាណ ១២១។ ជាមួយគ្នានេះ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Bloomberg ក្រុមហ៊ុន Evergrande នៅជាប់គម្រោងជាង ១,៤ លានផ្ទះទៀតដែលមិនទាន់សាងសង់រួច ខណៈដែលអតិថិជនបានបង់ប្រាក់កក់និងរំលស់រួចហើយ។ មួយវិញទៀត អ្នកផ្គត់ផ្គង់ ក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុនដែលជាដៃគូសហការរបស់ Evergrande ក៏ត្រូវបានបង្អាក់លំហូរសាច់ប្រាក់ពីក្រុមហ៊ុន Evergrande ហើយជាទូទៅ ការទូទាត់ត្រូវបានធ្វើដោយរូបិយាណត្ដិ (commercial bills) ដែលនៅពេលក្រុមហ៊ុន Evergrande មានបញ្ហា រូបិយាណត្ដិ (commercial bills) ក៏មិនអាចបើកឬបង្វិលជាសាច់ប្រាក់បានដែរ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Finance.sina អ្នកផ្គត់ផ្គង់របស់ Evergrande ជាច្រើនកំពុងទទួលការប្ដឹងពីឈ្មួញកណ្ដាលដោយសាររូបិយាណត្ដិ (commercial bills) មិនអាចបើកបាន ទើបធ្វើឱ្យគេបារម្ភខ្លាចករណីដួលរលំ Evergrande នេះនឹងដូចការដួលរលំនៃក្រុមហ៊ុន Lehman Brothers ដែលជាកត្តាចម្បងមួយនៃវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុឆ្នាំ ២០០៨។ យ៉ាងណាមិញ ត្បិតតែភាពខុសគ្នារវាងករណីទាំង ២ គឺក្រុមហ៊ុន Lehman Brothers មានឥទ្ធិពលនៅលើឆាកអន្តរជាតិខ្លាំង ហើយក្រុមហ៊ុន Evergrande មានឥទ្ធិពលខ្លាំងត្រឹមនៅក្នុងប្រទេសចិន ក៏ប៉ុន្តែតិចច្រើនក៏អាចប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដែរដោយសារតែសង្វាក់ផលិតកម្មរបស់ Evergrande និងសេដ្ឋកិច្ចចិនគឺជាក្បាលម៉ាស៊ីននៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធំមួយដែរ។

២. កង្វះថាមពលអគ្គិសនី

ប្រទេសចិនបាននិងកំពុងបន្តជួបប្រទះការធ្លាក់ចុះនូវបរិមាណផលិកម្ម និងបង្អាក់សង្វាក់ផលិតកម្មដោយសារតែកង្វះអគ្គិសនី។ មូលហេតុចម្បងដែលប្រទេសចិនជួបប្រទះកង្វះអគ្គិសនីគឺដោយសារតែកង្វះធ្យូងថ្ម ដែលជាប្រភពថាមពលសំខាន់ប្រមាណជាង ៧០%។ មូលហេតុទី ១ ដែលប្រទេសចិនទើបតែជួបប្រទះកង្វះធ្យូងថ្មនៅពេលនេះគឺដោយសារតែការគោលនយោបាយកាត់បន្ថយឧស្ម័នកាបូនិចនៅឆ្នាំ២០៣០ និងគ្មានឧស្ម័នកាបូនិចនៅឆ្នាំ២០៦០។ មូលហេតុទី ២ គឺឧបសគ្គនៃការនាំចូលនិងទិញធ្យូងថ្ម។ តម្លៃធ្យូងថ្មទាំងនៅក្នុងប្រទេសចិននិងអន្តរជាតិបានហក់ឡើងថ្លៃដោយសារតែកំណើនតម្រូវការ និងវិបត្ដិថាមពលអន្តរជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ប្រទេសចិនក៏ផ្អាកនាំចូលធ្យូងថ្មពីប្រទេសអូស្ត្រាលីដោយហេតុតែគោលនយោបាយការបរទេសមើលមុខគ្នាមិនត្រូវដែលផ្ទុះក្ដៅខ្លាំងនៅពេលអូស្ត្រាលីទទូចឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតប្រភពមេរោគកូវីដ ១៩ នៅប្រទេសចិន។

Goldman Sachs បានប៉ាន់ស្មានវិស័យរោងចក្រប្រមាណ ៤៤% នឹងរងផលប៉ះពាល់។ កង្វះអគ្គិសនីបានធ្វើឱ្យរោងចក្រនៅប្រទេសចិនជាច្រើនផ្អាកដំណើរការចំពេលជិតរដូវកាល Christmas និងឆ្លងឆ្នាំថ្មី ដែលជាកង្វល់របស់អ្នកផលិតថាមិនអាចផ្ដល់ទំនិញទាន់ពេលវេលាជូនអតិថិជន ហើយអតិថិជនអាចស្វែងរកទីផ្សារផ្សេង។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Bloomberg ខេត្ដរបស់ចិនចំនួនប្រហែលជាង ២០ ដែលបានដាច់អគ្គិសនីនោះស្មើនឹង ៦៦% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP)។ ការខ្វះអគ្គិសនីបែបនេះនឹងធ្វើឱ្យតម្លៃអគ្គិសនីឡើងថ្លៃ ដែលជាហេតុបន្តធ្វើឱ្យទំនិញនិងសេវាកម្មឡើងថ្លៃទៅតាមតម្លៃនៃសង្វាក់ផលិតកម្មដែរ។ បើយោងតាមទិន្នន័យរបស់ National Bureau of Statistics តម្លៃផលិតកម្មរបស់ចិនបានឡើងថ្លៃ ដែលឡើងដល់ ១០,៧%។ តម្លៃផលិតកម្មនេះអាចនឹងឡើងថ្លៃបន្ថែមទៀតទៅតាមតម្លៃថាមពល ហើយការឡើងថ្លៃនៃតម្លៃផលិតកម្មបែបនេះគឺជាសញ្ញាណមិនល្អឡើយសម្រាប់ពិភពលោកដោយសារតែប្រទេសចិនសឹងតែត្រូវបានចាត់ទុកថាជារោងចក្រផលិតផលរបស់ពិភពលោក ដែលជាហេតុអាចជះឥទ្ធិពលដល់ការឡើងថ្លៃទំនិញនៅក្នុងប្រទេសនីមួយ។

ក្រោយពីការចុះសន្ធិសញ្ញា វេហ្វាលៀ(Westphalia) និងការបញ្ចប់ទៅនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី១និងទី២ ទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋមួយនិងរដ្ឋមួយផ្សេងៗនៅក្នុងប្រព័ន្ធទំនាក់ទនងអន្តរជាតិ មានការកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ លើសពីនេះ ការបង្កើតនៅអង្គការសហប្រជាជាតិនិងការបញ្ចប់ទៅនៃសករាជអាណានិគមនិយមរឹតតែជាចលករដ៏សំខាន់ក្នុងការធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងទៅវិញទៅមករបស់ពួកគេគឺកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង។ ទាំងនេះហើយដែលនាំឱ្យមានការបង្កើតនូវគោលនយោបាយការបរទេស និងនិយមការបរទេស។ បន្ថែមពីនេះ ទំនើបកម្មពិភពលោកនៃសកលភាវូបនីយកម្ម និងការកើនឡើងនូវការពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមកនៃពិភពលោក កាន់តែធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋកាន់តែសកម្មឡើង។ ហេតុដូច្នេះហើយ អ្នកប្រាជ្ញផ្សេងៗគ្នាបានឯកច្ឆន្ទគ្នាទៅលើភាពចាំបាច់នៃគោលនយោបាយការបរទេសសម្រាប់រដ្ឋនីមួយៗ ដោយហេតុថាគ្មានរដ្ឋណាមួយអាចដំណើរការបានដោយការនៅផ្តាច់ខ្លួនពេញលេញតែម្នាក់ឯងបាននោះទេ។ អ្នកប្រាជ្ញផ្សេងៗគ្នាដូចជាលោក ហ្វ៊ីលិក ហ្គ្រូស បានលើកឡើងថា «សូម្បីតែការសម្រេចចិត្តផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋណាមួយក៏ជាគោលនយោបាយការបរទេសដែរ។ រដ្ឋដែលមិនមានគោលនយោបាយការបរទេសគឺត្រូវបានគេប្រៀបបីដូចជានាវាគ្មានទិសដៅអុីចឹង»។ ដូច្នេះហើយ គោលនយោបាយការបរទេសនាំទៅរកការសម្រេចបានូវប្រយោជន៍ជាតិ ហើយនិងទទួលបាននូវទីកន្លែងដ៏ត្រឹមត្រូវនៅក្នុងការធ្វើអន្តរកម្មជាមួយរដ្ឋ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងបកស្រាយក៏ដូចជាឆ្លើយនូវសំណួរដែលចោទថាតើគោលនយោបាយការបរទេសមានអត្ថន័យយ៉ាងណា?

តើអ្វីទៅគោលនយោបាយការបរទេស?

ពាក្យគោលនយោបាយការបរទេស ត្រូវបានកំណត់និងឱ្យនិយមន័យផ្សេងៗគ្នាដោយអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពច្បាស់លាស់មួយនៃនិយមន័យរបស់គោលនយោបាយការបរទេសនោះគឺផ្តោតសំខាន់ទៅលើអាកប្បកិរិយានៃរដ្ឋមួយទៅកាន់រដ្ឋមួយផ្សេងៗទៀត។ ទន្ទឹមគ្នានេះផងដែរ លោក ហើមែន(Hermann) បានឱ្យនិយមន័យនៃគោលនយោបាយការបរទេសថា ជាសកម្មភាពដែលមានគោលបំណងច្បាស់លាស់ ដែលជាលទ្ធផលបានមកពីការសម្រេចចិត្តរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗនៃរដ្ឋ។ វាគឺជាលទ្ធផលនៃការសម្រេចចិត្តនៃកម្រិតនយោបាយ និងជាសកម្មភាពបានមកពីការសម្រេចចិត្ត។ នៅក្នុងន័យនេះ វាត្រូវបានគេយល់ថា លោក ហើមែន កំណត់និយមន័យនៃពាក្យគោលនយោបាយការបរទេសថាជាអាកប្បកិរិយារបស់រដ្ឋ។ លើសពីនេះ យោងទៅតាម លោក ចូស៊ីប ហ្វ្រាងខែល(Joseph Frankel) គោលនយោបាយការបរទេស រួមបញ្ចូលទាំងការសម្រេចចិត្តនិងសកម្មភាព ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនិងទំនាក់ទំនងយ៉ាងសំខាន់មួយចំនួនរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋដទៃទៀត។ ក្នុងន័យនេះ គោលនយោបាយការបរទសផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើសកម្មភាពដែលត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងព្រំដែននៃរដ្ឋមួយដើម្បីធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋផ្សេងៗទៀត។ បន្ថែមពីនេះ វាបូករួមទាំងការបង្កើត និងអនុវត្ត នូវគំនិតដែលគ្រប់គ្រងសកម្មភាពនៃរដ្ឋ ខណៈដែលអន្តរកម្មជាមួយរដ្ឋដទៃដើម្បីការពារនិងបង្កើននូវផលប្រយោជន៍ជាតិ។

ជាមួយគ្នានេះផងដែរ លោក ផាដែលហ្វត(Padelford) និងលីនខុន(Lincoln) បានលើកឡើងថា គោលនយោបាយការបរទេសនៃរដ្ឋមួយគឺជាការ ដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយជាមួយមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ។ គោលនយោបាយការបរទសគឺជាលទ្ធផលនៃដំណើរការដែលរដ្ឋបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងទូលំទូលាយនៃនយោបាយក្រៅប្រទេសពីគោលបំណងនិងផលប្រយោជន៍ក្រៅប្រទេសទៅជាសកម្មភាពជាក់លាក់ណាមួយដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលបំណងនិងរក្សានូវផលប្រយោជន៍ជាតិផងដែរ។ អុីចឹងបើយោងតាមការឱ្យនិយមន័យរបស់លោក ផាដែលហ្វតនិងលោក លីនខុន យើងអាចយល់បានថា គោលនយោបាយការបរទេសទី១គឺដើម្បីទទួលបាននូវគោលបំណង និងទី២ ដើម្បីបង្កើននូវប្រយោជន៍ជាតិ។

ពិសេសជាងនេះ គោលនយោបាយការបរទេសគឺជាការគ្រប់គ្រងនៃទំនាក់ទំនងខាងក្រៅ ហើយនិងសកម្មភាពរដ្ឋផ្សេងៗ ដែលបានញែកចេញពីគោលនយោបាយក្នុងស្រុករបស់គេ។គោលនយោបាយការបរទេស រួមបញ្ចូលទាំង គោលដៅ យុទ្ធសាស្ត្រ ការប៉ាន់ប្រមាណ វីធីសាស្ត្រ គោលការណ៍ណែនាំ ទិសដៅ ការយល់ពីគ្នា និងកិច្ចព្រមព្រៀង ដែលរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋមួយធ្វើទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិទៅវិញទៅមកជាមួយគ្នា និងជាមួយអង្គការអន្តរជាតិនិងតួអង្គមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗ។

ជារួមមក បើយោងទៅតាមនិយមន័យដែលបានផ្តល់ដោយអ្នកប្រាជ្ញផ្សេងៗខាងលើ យើងអាចយល់ជាន័យរួមបានថា គោលនយោបាយបរទេសចែកចេញជាបីផ្នែកសំខាន់ៗគឺ លទ្ធផល(End) វិធីសាស្ត្រ(Ways) និងមធ្យោបាយ (Means)។ លទ្ធផលមានន័យថា វារួមបញ្ចូលនូវផលប្រយោជន៍នៅក្នុងការទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋដទៃឬក៏តួអង្គផ្សេងៗទៀត។ រីឯ វិធីសាស្ត្រ វាផ្ទុកនូវយុទ្ធសាស្ត្រ និងគំនិតផ្សេងៗដូចជា តាក់ទិចការទូតនិងការដាក់គំនាប(Diplomatic tactics and coercion) ដើម្បីសម្រេចបាននូវផលប្រយោជន៍ដែលយើងចង់បាន។ ចំពោះ មធ្យោបាយ សំដៅទៅលើធនធានដែលយើងមាន ដែលអាចប្រើការបាន ដូចជា អំណាចសេដ្ឋកិច្ច និងយោធាជាដើម។ហេតុនេះ គោលនយោបាយការបរទេស គឺជាចក្ខុវិស័យនៃផលប្រយោជន៍នូវក្នុងការធ្វើអន្តរកម្មជាមួយរដ្ឋដទៃ។ យុទ្ធសាស្ត្រនិងគំនិត ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅនេះ ហើយនិងធនធានដែលយើងមានត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់នាំផ្លូវយើងនូវក្នុងការធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋដទៃផ្សេងៗទៀត។

ការឡើងចុះនៃតម្លៃថាមពលដូចជាប្រេងឥន្ធនៈ ឬហ្គាសជាដើម បានប៉ះពាល់មួយផ្នែកធំនៃជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅក្នុងសកលលោក។ ការឡើងថ្លៃនៃតម្លៃថាមពលនឹងធ្វើឱ្យថ្លៃដឹកជញ្ជូនកើនឡើង ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យតម្លៃទំនិញប្រើប្រាស់និងសេវាមួយចំនួនឡើងថ្លៃជាមួយគ្នាដែរ ដែលអាចធ្វើឱ្យមានអតិផរណាផងដែរ។ បើយើងប្រៀបធៀបស្ថានភាពតម្លៃថាមពលកាលពីឆ្នាំ២០២០ និងឆ្នាំ២០២១ នេះគឺខុសស្រឡះត្បិតតែពិភពលោកទទួលការវាយលុកនៃវិបត្ដិកូវីដ១៩ដូចគ្នា។ កាលពីឆ្នាំ ២០២០ តម្លៃប្រេងឆៅបានដាំក្បាលចុះយ៉ាងគំហុក រហូតដល់ខ្វះកន្លែងស្តុកប្រេង ដែលបណ្ដាលឱ្យតម្លៃធ្លាក់ចុះក្រោម ០ ដុល្លារអាមេរិក ខណៈឆ្នាំ២០២១ ប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំៗបែរជាខ្វះថាមពលដើម្បីប្រើប្រាស់ហើយតម្លៃថាមពលបែរជាស្ទុះឡើងថ្លៃទៅវិញ។

ដូចនេះ តើហេតុអ្វីបានជាតម្លៃថាមពលនៅទីផ្សារអន្តរជាតិឡើងថ្លៃនៅពេលនេះ?

ដើម្បីស្វែងយល់ឱ្យបានស៊ីជម្រៅ យើងគួរក្រឡេកទៅមើលស្ថានភាពថាមពលរបស់ប្រទេសធំៗនៅក្នុងពិភពលោក។

១. ការកើនឡើងតម្លៃ និងកង្វះថាមពលនៅអឺរ៉ុបនិងចក្រភពអង់គ្លេស

ប៉ុន្មានសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ អឺរ៉ុបនិងចក្រភពអង់គ្លេសកំពុងតែវឹកវរជាមួយនឹងវិបត្ដិថាមពល ដែលបណ្ដាលមកពីកង្វះថាមពល និងតម្លៃថាមពលក៏កើនឡើងយ៉ាងគំហុគ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Reuter ទីផ្សារហ្គាសនៅអឺរ៉ុបបានកើនឡើង ២៨០% ដែលតម្លៃនៅឆ្នាំនេះហក់ខ្ពស់ជាង ៤ ដង បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១៩។ វិបត្ដិនេះអាចបណ្ដាលមកពីកត្តាចម្បងមួយនោះគឺតម្រូវការបានស្ទុះឡើង។ មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យតម្រូវការស្រាប់តែស្ទុះឡើងគឺដោយសារតែ (១) អឺរ៉ុបផ្លាស់ប្ដូរទៅរកការប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតស្អំ (Clean Energy) និងថាមពលកកើតឡើងវិញ (Renewable Energy) (២) ការធ្លាក់ចុះនៃការនាំចូលឧស្ម័នធម្មជាតិពីប្រទេសរុស្ស៊ី ដែលរុស្សីនាំចូលឧស្ម័នធម្មជាតិជាង ៤០% ទៅអឺរ៉ុបចន្លោះឆ្នាំ២០១៩-២០២០ (៣) ការបើកឱ្យមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញបន្ទាប់ពីការស្រាកស្រាន្ដនៃជំងឺកូវីដ១៩ (៤) ការធ្លាក់ចុះបរិមាណថាមពលអគ្គិសនីផលិតដោយកង្ហារយក្ស (៥) ការធ្លាក់ចុះស៊ីតុណ្ហភាពត្រជាក់នៅអឺរ៉ុបដែលគេត្រូវការសម្រាប់ប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីនកម្ដៅច្រើនជាងមុន។

ក្រឡេកទៅមើលស្ថានភាពវិបត្ដិប្រេងនៅចក្រភពអង់គ្លេសវិញ អង់គ្លេសបានប្រឈមនឹងវិបត្ដិខ្វះប្រេង ខណៈដែលប្រជាពលរដ្ឋអង់គ្លេសបាននាំគ្នាសម្រុកទៅទិញប្រេងមកស្តុករហូតដល់ស្ថានីយ៍ប្រេងជាច្រើនបះជើងខ្វះប្រេងលក់។ ប៉ុន្មានសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ អង់គ្លេសបានជួបប្រទះភាពជ្រួលច្របល់ ដោយសារតែប្រជាជនអង់គ្លេសជាច្រើនភ័យខ្លាចមិនមានប្រេងឥន្ធនៈដើម្បីចាក់យានយន្ដប្រើប្រាស់បានទៀត។ មូលហេតុដែលអន្ទងចិត្ដឱ្យប្រជាជនអង់គ្លេសនាំគ្នាសម្រុក និងតម្រង់ជួរគ្នាទិញប្រេងមកស្តុកទុកក្នុងផ្ទះគឺដោយសារតែបែកធ្លាយរបាយការណ៍ក្រុមហ៊ុនប្រេងឥន្ធនៈមួយផ្ញើទៅរដ្ឋាភិបាលថានឹងផ្អាកសាខាមួយចំនួនរបស់ខ្លួនលក់ប្រេងឥន្ធនៈដោយសារតែខ្វះប្រេង។ ក្រៅពីនេះ បញ្ហាដែលសង្កត់លើបញ្ហាកង្វះប្រេងមួយទៀតគឺ អង់គ្លេសខ្វះអ្នកដឹកជញ្ជូនប្រេងដើម្បីចែកចាយទៅស្ថានីយប្រេង។ តាមពិតទៅ កាលពីដំបូងឡើយ អង់គ្លេសមិនមែនខ្វះប្រេងដូចបានកើតមាននោះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែការឆោឡោនិងភាពភ័យស្លន់ស្លោរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាំគ្នាទៅទិញប្រេងទុក ដែលជាហេតុរុញច្រានឱ្យស្ថានីយ៍ជាបន្តបន្ទាប់ខ្វះប្រេងលក់ ហើយចំពេលដែលខ្វះអ្នកដឹកជញ្ជូនប្រេងដើម្បីលក់ឱ្យបានទាន់ពេលក្នុងការរំងាប់ចិត្ដព្រួយបារម្ភរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

២. វិបត្ដិថាមពលនៅប្រទេសចិន

ប៉ែកអឺរ៉ុបមិនមែនឈឺក្បាលដោយសារវិបត្ដិថាមពលតែម្នាក់ឯងទេ ប៉ុន្តែចិនក៏មានវិបត្ដិថាមពលរហូតបង្អាក់សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនដោយសារតែមិនមានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់គ្រប់គ្រាន់។ ប្រទេសចិនជួបបញ្ហាខ្វះអគ្គិសនីតាំងពីពាក់កណ្ដាលខែសីហា ដោយសារកង្វះធ្យូងថ្មដើម្បីផលិតអគ្គិសនី ដែលនេះបណ្ដាលមកពីរោងចក្រអគ្គិសនីរបស់ចិនភាគច្រើនគឺដើរដោយធ្យូងថ្ម។ យោងតាមទិន្នន័យរបស់ Wind Information តម្លៃធ្យូងថ្មនិងប្រេងដែលសំខាន់សម្រាប់ការផលិតអគ្គិសនីត្រូវបានកើនឡើងលើសពី ៤០% បើធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០២០។ បញ្ហាវិបត្ដិថាមពលខ្វះអគ្គិសនីរបស់ចិនកើតឡើងអាចបណ្ដាលមកពីការឈប់ទិញធ្យូងថ្មពីប្រទេសអូស្ត្រាលីដែលទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងកំពុងមើលមុខគ្នាមិនចំ និងយុទ្ធសាស្ត្រកាត់បន្ថយឧស្ម័នកាបូនិចរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនដែលកាត់បន្ថយឧស្ម័នកាបូនិចនៅឆ្នាំ២០៣០ និងគ្មានឧស្ម័នកាបូនិចនៅឆ្នាំ២០៦០។ ដើម្បីស្ដារស្ថានភាពឡើងវិញ រដ្ឋាភិបាលចិនបានសម្រេចចិត្ដលូកដៃចូលទៅក្នុងទីផ្សារធ្យូងថ្ម ហើយកំណត់ឱ្យអ្នកផលិតធ្យូងថ្មធ្វើប្រតិបត្ដិការឱ្យអស់ពីសមត្ថភាព និងដាក់គោលដៅផលិតធ្យូងថ្មឱ្យបានយ៉ាងហោចណាស់ ១២ លានតោនក្នុងមួយថ្ងៃ។ ជាលទ្ធផល យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន ALJAZEERA ក្រោយពីមានការលូកដៃពីរដ្ឋាភិបាលចិនលើបញ្ហាធ្យូងថ្ម តម្លៃប្រេងក៏បានធ្លាក់ថ្លៃដែរកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែតុលា កន្លងទៅនេះ។

៣. ការឡើងថ្លៃប្រេងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក

ត្បិតតែនៅសហរដ្ឋអាមេរិកមិនបានរងផលប៉ះពាល់នូវវិបត្ដិថាមពលឱ្យធ្ងន់ធ្ងរដូចនៅអឺរ៉ុបឬចិនក្ដី ក៏ប៉ុន្តែប្រេងឥន្ធនៈក៏បានស្ទុះឡើងថ្លៃដែរ រហូតដល់ប្រធានាធិបតី ចូ បៃឌិន បើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើការឡើងថ្លៃប្រេងឥន្ធនៈនេះដោយសារលោកយល់ថាការឡើងថ្លៃនេះដូចជាមិនសូវសមហេតុផលឡើយ។ តម្លៃប្រេងឥន្ធនៈកើនឡើងឥតឈប់ឈរចាប់ពីខែមករា រហូតដល់ខែកញ្ញា បើយើងមើលក្រាបរបស់ U.S. Energy Production Administration ដែលកើនឡើងពី ២,២៥ ដុល្លារអាមេរិក នៅខែមករា រហូតមកដល់ ៣,១៧ ដុល្លារអាមេរិក នៅខែកញ្ញា។ អ្នកជំនាញបានលើកឡើងពីហេតុផលចំនួន ៣ ធំៗដែលអាចធ្វើឱ្យតម្លៃប្រេងឥន្ធនៈនៅអាមេរិកងើបក្បាលយ៉ាងខ្លាំងបែបនេះ។ ហេតុផល (១) ភាពរអាក់រអួលនៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រេង ដែលរួមមានការវាយឡុកតាមបណ្ដាញអ៊ីនធើណែត (Hacking) និងគ្រោះធម្មជាតិ (២) ការកើនឡើងនូវតម្រូវការប្រើប្រាស់ ដែលក្នុងនោះ មនុស្សមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចច្រើនជាងមុន ដូចជា ការកើនឡើងនៃការធ្វើដំណើររបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅជាដើម (៣) ផលិកម្មមានកម្រិតទាប ដោយសារតែអ្នកផលិតប្រេងនៅអាមេរិក និង ក្រុមប្រទេស OPEC នៅបន្ដការកំណត់ចំនួនផលិតប្រេងដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាហៀរហូរខ្វះកន្លែងដាក់ប្រេងនិងការធ្លាក់ចុះតម្លៃប្រេងឆៅកាលពីឆ្នាំ២០២០។

តើការឡើងថ្លៃថាមពលនៅក្នុងសកលលោកបែបនេះនឹងបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ?

ជាការពិតណាស់ ការឡើងថ្លៃនៃប្រភពថាមពលនឹងជះឥទ្ធិពលមិនល្អឡើយទៅលើសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដែលការគួរឱ្យព្រួយបារម្ភនោះគឺការកើនឡើងអតិផរណា។ ជាក់ស្ដែង បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Reuter គ្រួសារនៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ប្រមាណជាង ៣៥០.០០០ នឹងត្រូវបន្ថែមការចំណាយ ១១,៥% ទៅលើប្រេងឥន្ធនៈ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការកើនឡើងអតិផរណានឹងធ្វើឱ្យតម្លៃទំនិញប្រើប្រាស់ និងសេវាកម្មជាច្រើននឹងឡើងថ្លៃទៅតាមតម្លៃថាមពលដែរ ដោយសារតែការឡើងថ្លៃនៃសេវាកម្មដឹកជញ្ជូន និងការឡើងថ្លៃនៃការផលិតទំនិញប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃដែលអាចប៉ះពាល់ដល់អំណាចទិញរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងពិភពលោក។ យោងតាមទិន្នន័យរបស់ OECD ប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំដូចជា G20 និងប្លុកអឺរ៉ុប សុទ្ធតែមានការកើនឡើងអតិផរណាប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ។ ការឡើងថ្លៃនៃថាមពលចំពេលវិបត្ដិកូវីដ១៩ នឹងធ្វើឱ្យកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរាប់ឆ្នាំរបស់ប្រទេសជាច្រើនក្នុងការទប់អត្រាអតិផរណាឱ្យទាបអាចក្លាយជាអាសារបង់ និងធ្វើឱ្យពិបាកងើបសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញនៅពេលកូវីដ១៩ធូរស្រាល។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការកើនឡើងនូវអតិផរណារបស់ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះនឹងជះឥទ្ធិពលមកកាន់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកទាំងមូល ជាពិសេសប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចតូចៗ។

ជារួម ការឡើងថ្លៃនៃថាមពលនៅទីផ្សារអន្តរជាតិបែបនេះនឹងជះឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសដទៃទៀត ដោយសារកត្តាសកលភាវរូបនីយកម្ម។ ជាក់ស្ដែង នៅពេលប្រទេសធំៗនាំគ្នាសម្រុកទិញថាមពល នោះនឹងធ្វើឱ្យកំណើនតម្រូវការក្នុងពិភពលោកកើនឡើង ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យតម្លៃថាមពលប្រទេសដទៃក៏ឡើងថ្លៃដែរ ដោយសារអ្នកលក់ថាមពលនៅមានចំនួនដដែលនៅលើទីផ្សារតែមួយ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យយើងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភនោះគឺ នៅពេលដែលវិបត្ដិកូវីដ១៩ថមថយ នោះពិភពលោកនឹងស្គាល់វិបត្ដិមួយទៀត ដែលគឺជាវិបត្ដិកង្វះថាមពល និងកង្វល់នៃការកើនឡើងនៃអតិផរណា។ វិបត្ដិថាមពលនៅពេលនេះ ក៏អាចធ្វើឱ្យក្ដីសង្ឃឹមរបស់អ្នកបរិស្ថានខកចិត្ដលើគោលនយោបាយការប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតស្អំ (Clean Energy) ថាមពលកកើតឡើងវិញ (Renewable Engery) និងគោលនយោបាយកាត់បន្ថយឧស្ម័នការបូនិច ដោយសារតែប្រទេសធំៗដែលធ្លាប់បានសន្យាគិតគូរលើបញ្ហាបរិស្ថាននិងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ បែរមកគិតគូរស្ដារស្ថានភាពប្រទេសជាមុនសិន។