ពិភពលោកបានទទួលរងការគម្រាមកំហែងដោយសារអាវុយនុយក្លេអ៊ែរអស់ជាច្រើនទសវត្ស នេះជាលទ្ធផលនៃការប្រកួតប្រជែងផ្នែកភូមិសាស្ដ្រនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ហួសហេតុរបស់ប្រទេសអ្នកមាន ហើយវាបានជះឥទ្ធិពលពាសពេញពិភពលោក។ ជាសក្ខីភាពគឺសង្រ្គាមលោកលើកទី១ និង សង្រ្គាមលោកលើកទី២ (ប្រជាជនចន្លោះប្រមាណ ៥០ ទៅ​៧០​ បានស្លាប់)ពិសេសជប៉ុនដែលបានរងគ្រោះដោយសារគ្រាប់បែកអាតូមិកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ ជារូបភាពនៃការចងចាំរបស់ពិភពលោកតែម្ដង។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គេមិនដែលបំភ្លេចសង្រ្គាមត្រជាក់ដែលជាយុគសម័យប្រណាំងប្រជែងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (Nuclear Arms Race) ដែលពេលនោះមានភាពតឹតតែងជាខ្លាំងនោះទេ។ ក្នុងបំណងចង់ធានាសុវត្ថិភាពពិភពលោកអង្គការសហប្រជាជាតិខឹតខំប្រឹងប្រែង បង្កើតនូវសន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលបានចូលជាធរមានកាលពី  ខែ​មករា ​ឆ្នាំ​២០២១​  បន្ទាប់ពីប្រទេសហុងឌុយរ៉ាស បាន​សម្រេច​ផ្តល់​សច្ចាប័នគ្រប់លេខរៀងទី៥០។ ចំពោះអង្គការសហប្រជាជាតិ ​ការចូលជាធរមាននេះគឺជា​ជោគជ័យ​ថ្មីមួយ​ទៀត សម្រាប់​មនុស្ស​ជាតិ ដែល​ធានាចំពោះ​​អនាគត​ពិភពលោក​ល្អប្រសើរ។​ តែសម្រាប់ការយល់ឃើញរបស់មហាជន សន្ធិសញ្ញានេះជាយន្ដការគ្មានប្រសិទ្ធភាព តាក់តែងឱ្យតែមានៗក្នុងក្រដាសតែប៉ុណ្ណោះ ត្បិតថាគេឃើញ​ មានតែប្រទេសតូចៗនោះទេ ដែលរត់ព្រោងព្រាត់ផ្តល់សច្ចាប័ន ខណៈមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរទាំង៥ ឬសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិមានដូចជា អាមេរិក រុស្ស៊ី បារាំង អង់គ្លេស និងចិន មិនបានចូលរួមឡើយផ្ដល់សច្ចាប័នឡើយ។ ហើយសូម្បីជប៉ុនក៏មិនផ្ដល់សច្ចាប័នដែលទោះប្រជាជនអង្វររដ្ឋាភិបាលយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ទង្វើរបៀបនេះមានន័យយ៉ាងមិចទៅ?

សូមធ្វើការកត់សម្គាល់៖ តាំងពីចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ និង ក្រោយសង្រ្កាមត្រជាក់សន្ធិសញ្ញាស្ដីពីនុយក្លេអ៊ែរបានបង្កើតជាច្រើនក្នុងនោះមានដូចជា៖

១ សន្ធិសញ្ញាសម្រាប់ការហាមឃាត់ដោយផ្នែកនៃ ការធ្វើតេស្តនុយក្លេអ៊ែរដែលមានឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេសថា Treaty for the partial banning of nuclear tests.

២ សន្ធិសញ្ញាស្តីពីការមិនរំសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons)

៣ សន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់ការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ Comprehensive Nuclear Test Ban Treaty (CTBT)

ដែលនៅក្នុងឆ្នាំពី២០១២ ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​ថ្កោលទោស​ការ​បាញ់​សាកល្បង​រ៉ុកកែត​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ជើងដែលផ្ទុយទៅនឹងសន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់ការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ។ ក្នុងនោះក្រុមប្រឹក្សាសន្ដិសុខចោទកូរ៉េខាងជើងថា បាន​ធ្វើការ​បាញ់​សាកល្បង​រ៉ុកកែត តែកូរ៉េខាងជើងបែជាតបថា ​​បាញ់​បង្ហោះ​ផ្កាយរណបទៅវិញ។ ក្នុងន័យនេះ យើងមិននិយាយពីសន្ធិសញ្ញាមុនៗទេតែយើងនិយាយតែ សន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (TPNW)ប៉ុណ្ណោះ។

 អ្វីទៅជាអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយវាមានកម្លាំងបំផ្ទុះកម្រិតណាទៅ?

បើយើងលើកឡើងពីអាវុធនុក្លេអ៊ែរ គឺជាសំដៅដល់គ្រឿងផ្ទុះដ៏មានឥទ្ធិពលខ្លាំង វាបានមកបានមកពីការបំបែកនៃភាគល្អិតតូច ៗ ក្នុងអាតូម  ពេលខ្លះអ្នកអាចបានឮគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរត្រូវបានគេ ហៅថាគ្រាប់បែកអាតូម (Atomic​​ bomb)។ អាវុធនុយក្លេអ៊ែរមានកម្លាំងផ្ទុះខ្លាំងជាគ្រាប់បែកធម្មតា។ ហើយវាត្រូវបានគេដឹងថា កូនគ្រាប់តូចមួយរបស់វាអាចកម្ទេចទីក្រុងដ៏សម្បើមមួយ ( Hiroshima នៅប្រទេសជប៉ុន) បាន។ បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត អាវុធនុយក្លេអ៊ែរនេះមានផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ដែលគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ និង បណ្ដាលឱ្យមានជា បញ្ហាសុខភាពដូចជា៖ រោគសើស្បែក ជំងឺមហារីក និងជំងឺកាចសាហាវនានា និងមិនងាយក្នុងការព្យាបាល ពិសេសវាក៏អាចប៉ះពាល់ដល់ការបំផ្លាស់ប្ដូរហ្សែនរបស់មនុស្សផងដែរ។

ចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរនៅតាមប្រទេសមហាអំណាច

ដូចបានលើកឡើងពីដំបូងថា គេឃើញតែប្រទេសតូចៗប៉ុណ្ណោះ ដែលផ្តល់សច្ចាប័ន ខណៈមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរទាំង៥សម្ងំស្ងៀម និងបន្ដផលិត បើបែបនេះតើឱ្យពិភពលោកគ្មាននុយក្លេអ៊ែរបានយ៉ាងម៉េចទៅ? យ៉ាងណាមិនវាមិនមែនជារឿងគួរឲ្យឆ្ងល់ទេ ប្រសិនបើប្រទេសទាំងនោះមិនផលិត តើពួកគេបានអ្វីសំអាងអំណាចរបស់ពួកគេទៅ។ ក្នុងនាមជាប្រទេសធំនិងអំណាចក្នុងលោក សហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានមហិច្ឆតា អនុត្តរភាពនិយមផងនោះរឹតដែលមិនអាចឱបដៃមើលប្រទេសផងផលិតអាវុធបានច្រើនជាងខ្លួនទេ ទោះខ្លួននៅលំដាប់រងប្រទេសរុស្ស៊ីដែលមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ដែលជាមរតកពីអតីតសហភាពសូរៀតក៏ដោយ។ បន្ទាប់ពីនេះ យើងមកដឹងពីចំនួនក្បាលគ្រាប់នៅតាមបណ្ដាលប្រទេសនានា៖ តាម​ការប៉ាន់ប្រមាណរ​បស់ SIPRI​ បង្ហាញថា សហរដ្ឋអាមេរិក និង​រុស្ស៊ី​ នៅតែ​ជា​មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ដ៏​ធំ​បំផុត​របស់​ពិភពលោក ដែល​អាមេរិក​មាន​នុយក្លេអ៊ែ​ចំនួន ៣ ៧០៨ ក្បាល​គ្រាប់ និង​រុស្ស៊ី​មាន ៤ ៤៧៧​ ក្បាល​​គ្រាប់ ខណៈដែល​ចិន​មាន ៣៥០ បារាំង ២៩០ និង​ចក្រភព​អង់គ្លេស​ចំនួន ១៨០ ក្បាល​គ្រាប់។​ ក្បាល​គ្រាប់​របស់​ចិន បាន​កើនឡើង​ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុងក្រោយ​នេះ ពោលគឺ​កើនឡើង​ពី ១៤៥​ ក្បាល​គ្រាប់ ក្នុង​ឆ្នាំ​ ២០០៦ នេះ​បើ​យោងតាម​វិទ្យាស្ថាន ហើយ​មន្ទីរ​បញ្ច​កោណ​បាន​ព្យាករ​ថា ឃ្លាំង​នុយ​ក្លែ​អ៊ែរ​របស់​ចិន​នឹង មាន​ទំហំ​យ៉ាងតិច​ទ្វេដង ក្នុង​រយៈពេល​ ១​ ទសវត្សរ៍​ក្រោយ​។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ តាមរយៈក្រសួងការពារជាតិអាមេរិក បានសន្និដ្ឋានថា ក្នុងឆ្នាំពី​២០៣០ ប្រទេសចិន ទំនងជានឹងមានក្បាលគ្រាប់ នុយក្លេអ៊ែរប្រតិបត្តិការច្រើនជាង ១០០០គ្រាប់ដោយសារប្រទេសចិនខិតខំធ្វើទំនើបកម្មយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងធ្វើពិពិធកម្មសមត្ថភាពយោធារបស់ខ្លួន។

សន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (TPNW) និងប្រទេសហត្ថលេខី

កាលណាគេនិយាយពី​ TPNW វាមានពាក្យពេញថា Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons ឬជាភាសាខ្មែរថាសន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ សំដៅដល់ប្រការហាមឃាត់រាល់សកម្មភាពទាក់ទិននឹងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរគ្រប់ប្រភេទដូចជា ការអភិវឌ្ឍ ការធ្វើតេស្ត ការស្តុកទុក ការប្រើប្រាស់ និងការយកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរគំរាមកំហែងប្រទេសដទៃ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សន្ធិសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិនេះមិនមានការចាប់បង្ខំ ឬការចងភ្ជាប់កាតព្វកិច្ចសម្រាប់ប្រទេសមួយចំនួន ឬមហាអំណាចឲ្យរំសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះទេ តែពិភពលោកក៏មានក្ដីរំពឹងថាវាជា សន្ធិសញ្ញាដ៏ល្អមួយ ដែលអាចនាំឲ្យប្រទេសមួយចំនួន កាត់បន្ថយបរិមាណនុយក្លេអ៊ែរនៅក្នុងឃ្លាំងស្តុករបស់ខ្លួនបាន។  TPNW ទម្រាំបានចូលជាធរមាន វាត្រូវការការការផ្ដល់សច្ចាប័នពីបណ្ដាប្រទេសឱ្យបានហោចណាស់ ៥០ប្រទេស ដែលមានប្រទេសហុងឌុយរ៉ាសផ្ដល់សច្ចាប័នទី៥០ក្រោយគេបង្អស់។ តាមពិតទៅសន្ធិសញ្ញានេះ គឺជាការខឹតខំប្រឹងប្រែងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយសន្ធិសញ្ញានេះ អនុម័ត​ចេញ​​​ដោយ​មហាសន្និបាត ​នៃអង្គការ​សហប្រជាជាតិ កាលពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៧ ។ ក្នុងនោះគេកំណត់សម្គាល់​មាន​ការគាំទ្រ​ពី​ប្រទេស​ចំនួន​១២២​។ ​បន្ថែមពីនេះប្រទេស​ដែល​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​ស្រេច​មាន​៨៤រដ្ឋសមាជិក​​នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ។ បន្ដបន្ទាប់មកមាន​ប្រទេស​មួយចំនួនបន្ថែមទៀត​ផ្តល់​សច្ចាប័ន ដូចជា នីហ្សេរីយ៉ា ម៉ាឡេស៊ី អៀរឡង់ ម៉ាល់ កោះ​ទូវ៉ាលូ ជាដើម។ សំនួរសួរថា បើប្រទេសតូចៗទាំងអស់នោះចុះតើមានន័យអ្វី បើប្រទេសពួកគេគ្មានអាវុធ យកគេជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ហើយប្រជាជនក្រីក្រខ្លាំងនោះ? យ៉ាងណាម៉េច សន្ធិសញ្ញានេះគ្រាន់តែជានិមិត្តសញ្ញា ដើម្បីលួងចិត្តប្រជាជនក្នុងពិភពលោកតែប៉ុណ្ណោះ​ ព្រោះមហាអំណាចដែលផលិត លក់ ចែកចាក ចរាចរណ៍មានបានចាត់ទុកសន្ធិកសញ្ញានេះក្នុងក្រសែភ្នែកពួកគេឡើយ ពិសេសប្រទេសនៅតំបន់អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកផ្ទាល់ បើទោះបីជាគេផ្ដល់ជំនួយមនុស្សធម៌ តែពួកគេក៏លក់អាវុធគ្រោះថ្នាក់ ផលិត និងចរាចរណ៍ទំនិញនុយក្លេអ៊ែរដដែល។ ជាក់ស្ដែងអតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាល្លឺម៉ង់ លោក Joschka Fischer បានអះអាងថាក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះថា សហភាពអឺរ៉ុបចាំបាច់ត្រូវទទួលបាន ឃ្លាំងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផ្ទាល់ខ្លួនដោយយកហេតុផល​ ដើម្បីរារាំងរុស្ស៊ី។

សន្ធិសញ្ញាគ្មានប្រសិទ្ធភាព និងភាពល្អក់កករ

ជាការពិតណាស់ សន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ មាន​ប្រសិទ្ធភាពត្រឹមតែជាក្រដាសមួយដុំប៉ុណ្ណោះ ជាសៀវភៅច្បាប់ដែលមានតែយន្ដការតែមិនបានដាក់ទោសអ្នកប្រព្រឹត្តខុស ព្រោះអ្នកទាំងអស់នោះមិនបានផ្ដល់សច្ចាប័ន មានតែ​ដែនអនុវត្ត ចំពោះប្រសិទ្ធភាពវិញគឺគ្មានឡើយ។  ប្រទេស​មហាអំណាច​ដែល​មាន​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ ពេញៗ​​ដៃ គឺ​មិន​បាន​ផ្តល់​សច្ចាប័ន ចំពោះ​សន្ធិសញ្ញា​នេះ ពួកគេមិនអើពើនិងមកបានយកចិត្តទុកដាក់ទាល់តែសោះ ពួកគេឱបដៃមើលប្រទេសតូចៗរត់ព្រោងព្រាតចុះហត្ថលេខា។ បើក្រឡេកទៅមើលជ្រុងមួយទៀត ប្រទេសនុយក្លេអ៊ែរទាំងនោះតែងបង្កព្យុះភ្លៀងពាក្យសំដី វាយប្រហារគ្នាទៅមក ហើយពួកគេក៏កំពុង​ ញ៉ាប់ដៃញ៉ាប់ជើងបង្កើន ព្រមទាំង​ធ្វើឱ្យ​ប្រសើរ​ឡើង​នូវ​ឃ្លាំង​អាវុធ​របស់​ពួកគេរៀងៗខ្លួន ទស្សនីយភាពប្រកួតប្រជែងនយោបាយនេះវាពិតជាដ៏​គួរឱ្យ​ព្រួយបារម្ភចំពោះសន្ដិសុខពិភពលោកពេលខាងមុខ​។ ជាចុងក្រោយ យើងអាចសន្និដ្ឋាន បានថាពិភពលោកនិងនៅតែបន្ដការគម្រាមកំហែលដោយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយអនាគតពិភពលោកគឺមានតែភាពភ័យខ្លាចដោយសារការហែកហួរគ្នារវាងមហាអំណាចពិភពលោក។ តាមពិតទៅ វាជាគំនិតនយោបាយព្រោះថាដើម្បីឲ្យប្រទេសខ្លាំងត្រូវមានអ្វីមួយជាការសម្អាង ហើយប្រទេសមហាអំណាចទាំងនោះពិតជាមិនអាចក្លាយជាមហាអំណាចទេបើគ្មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ បើគ្មានអាវុធតើមានអ្វីទៅគម្រាបកំហែងប្រទេសដទៃនោះ។

ជាលើកដំបូងបង្អស់របស់ចិននៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តទំនើបរបស់ខ្លួន ដែលបានជួបប្រទះដោយផ្ទាល់នូវអ្វីដែលហៅថា វិបត្តិអចលនទ្រព្យ។ ផ្ទះ ផ្សារទំនើប រួមទាំងការដ្ឋានសំណង់ជាច្រើនត្រូវបានគេទុកចោលហើយខ្លះត្រូវបានគេហៅថាជា ទីក្រុងខ្មោចដោយសារតែតម្លៃផ្ទះកំពុងធ្លាក់ចុះ បូកផ្សំជាមួយនឹងបញ្ហាដែរក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍មិនមានថវិការគ្រាប់គ្រាន់ក្នុងការបន្តការសាងសង់។  ការ​ព្រួយ​បារម្ភខ្លាំងជាងគេពេលនេះសម្រាប់ប្រជាជន និងរដ្ឋាភិបាលចិន ​គឺ​ផលប៉ះពាល់នៃវិបត្តិនេះ ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ច​របស់ចិនដែល​កំពុងតែ​ធ្លាក់​ចុះ​រួច​ទៅ​ហើយ។​ ហេតុដូច្នេះហើយថ្ងៃនេះ យើងនឹងមកស្វែងយល់បន្ថែមអំពីមូលហេតុ ផលប៉ះពាល់ និងការឆ្លើយតបពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលចិនទៅលើវិត្តិមួយនេះ។

តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​មូលហេតុ​នៃ​វិបត្តិ​អចលនទ្រព្យ​នៅ​ប្រទេស​ចិន?

ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ មកទីផ្សារលំនៅដ្ឋានរបស់ចិនបានកើនឡើងជាខ្លាំង ដោយសារតែប្រជាជនជាច្រើនបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅពីជនបទមករស់នៅនិងធ្វើការនៅទីក្រុង។ ការកើនឡើងនេះក៏ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលចិនបានសម្រេចធ្វើកំណែទម្រង់លំនៅដ្ឋានដែលបានផ្លាស់ប្តូរពីប្រព័ន្ធលំនៅឋានបែបសង្គមនិយមទៅជាប្រព័ន្ធលំនៅឋានផ្អែកលើទីផ្សារសេរី ។ បើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ធនាគារពិភពលោកបានឱ្យដឹងថាការកើនឡើងនៃចំនួនប្រជាជននៅទីក្រុងរបស់ចិនចន្លោះឆ្នាំ ១៩៩០​ ដល់ ២០២១ បានកើនឡើងចំនួន ៣៧ភាគរយ​ដែលនេះបានធ្វើឱ្យតម្រូវការលំនៅដ្ឋាននៅក្នុងទិក្រុងធំៗរបស់ប្រទេសចិនបានកើនឡើងជាលំដាប់។ ក្រុមហ៊ុន និងវិនិយោគគិនជាច្រើនបានធ្វើការវិនិយោគទៅក្នុងអចលនទ្រព្យរួមមានផ្ទះនិង​ផ្សារទំនើប​កុះករជុំវិញទីក្រុងធំៗរបស់ចិន។

កាលពីមុនការធ្លាក់ចុះចូលក្នុងវិបត្តិ ទីផ្សារអចលនទ្រព្យរបស់ចិននាពេលនោះបន្តកើនឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ ប្រជាជនចិនជាច្រើនបានសម្រុកគ្នាទិញផ្ទះ ក៏ប៉ុន្តែរឿងមួយទៀតដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺថា អ្នកទិញផ្ទះមួយចំនួនមិនបានទិញផ្ទះដើម្បីទុករស់នៅនោះទេ គឺពួកគេទិញដើម្បីទុកវិនិយោគ ពោលគឺទិញពេលនេះហើយនឹងលក់ចេញពេលក្រោយដោយសង្ឃឹមថានឹងអាចទទួលបាននូវតម្លៃតម្លៃថ្លៃជាមុនដែលនឹងផ្តល់ឱ្យពួកគេនូវផលចំណេញ។ នេះក៏ដោយសារគេគិតថា តម្លៃ​អចលនទ្រព្យនឹងបន្តកើនឡើងជារៀងរហូត។ ក៏ប៉ុន្តែការរំពឹងទុករបស់ពួកគេបែរជាមិនបានដូចអ្វីដែលរំពឹងទុកឡើយដោយសារតែតម្លៃអចលនទ្រព្យនៅក្នុងប្រទេសចិនមានការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងព្រោះតែចំនួននៃការផ្គត់ផ្គង់មានកំណើនខ្លាំង។​​

ដោយមើលឃើញពីបញ្ហាមួយចំនួនដូចជា បញ្ហាបំណុលដ៏ច្រើនរបស់វិស័យអចលនទ្រព្យ និងលទ្ធភាពនៃការកើនឡើងខ្ពស់កប់មេឃរបស់តម្លៃអចលនទ្រព្យជាដើម រដ្ឋាភិបាល​ចិនបានបង្កើតគោលនយោបាយ បន្ទាត់ក្រហមបី (Three Red Lines) ដែលធ្វើការកំណត់នូវសមត្ថភាពរបស់ក្រុមហ៊ុនអចលទ្រព្យក្នុងការទទួលបានហិរញ្ញប្បទាន។ គោលនយោបាយនេះក៏ឆ្លើយតបទៅនឹងប្រសាសន៌របស់ប្រធានាតីលោក ស៊ី ជិនពីង ដែលលើកឡើងថា “ផ្ទះគឺសម្រាប់រស់នៅ មិនមែនសម្រាប់ការរំពឹងទុកនោះទេ”។ គោលនយោបាយបន្ទាត់ក្រហមបីនេះគឺតម្រូវឱ្យក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យចិនកាត់បន្ថយនូវបំណុលរបស់ខ្លួន។ ក្រោយមក បន្ទាប់ពីមានការប្រកាសឱ្យអនុវត្តគោលនយោបាយ បន្ទាត់ក្រហមបីនៅចុងឆ្នាំ២០២០មក ក្រុមហ៊ុនតូចៗជាច្រើនបានជួបបញ្ហាស្ទើរតែភ្លាមៗតែម្តង។ ហើយបន្ទាប់មកមានក្រុមហ៊ុនធំៗរបស់ចិនចំនួន២គឺ Evergrande និង  Country Garden ដែលបានជួបបញ្ហា។ អ្នកជំនាញមួយចំនួនយល់ឃើញថា គោលនយោបាយ បន្ទាត់ក្រហមបី គឺជាគោលនយោបាយដ៏ល្អដែលនឹងអាចទទួលបានជោគជ័យតែត្រូវបានណែនាំខុសពេលវេលា។ គោលនយោបាយ បន្ទាត់ក្រហមបី​ រួមជាមួយនឹងវិបត្តិកូវីត១៩ ធ្វើឱ្យតម្លៃលំនៅដ្ឋានបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ដោយលំហូរសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានអាក់ខាន ប្រជាជនត្រូវបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ដែលមិនអាចឱ្យពួកគាត់មានសមត្ថភាពក្នុងការបង់ផ្ទះរបស់ពួកគាត់បាននោះទេ ចំណែកឯចំនួនអតិថិជនដែលចង់ទិញផ្ទះក៏បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងកម្រោល។ ដោយគ្មានលំហូរលុយថ្មី អ្នកសាងសង់ដើរដល់ផ្លូវមួយដែលពួកគេមិនមានលុយគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបញ្ចប់ការសាងសង់ផ្ទះដែលបានលក់ទៅឱ្យអតិថិជនតាំងពីដំបូងហើយនោះទេ។

ផលប៉ះពាល់​នៃវិបត្តិនេះទៅលើសេដ្ឋកិច្ច​ចិន​ និងប្រទេសផ្សេងទៀត

យោងតាមទីភ្នាក់ងារវាយតម្លៃឥណទាន Standard & Poor’s បានឱ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍ចិនយ៉ាងហោចណាស់ ៥០​ ក្រុមហ៊ុនបានខកខានក្នុងការទូទាត់បំណុលក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ក្រុមហ៊ុនមួយក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនជាច្រើនទៀតមានឈ្មោះថា​ Evergrande។ Evergrande មានជាង ១៣០០ គម្រោងនៅក្នុងទីក្រុងចំនួន ២៨០ នៅទូទាំងចិនដីគោក។ Evergrande ក៏ជាអ្នកម្ចីធំជាងគេនៅអាស៊ី ដែលប្រើប្រាស់លុយទាំងនោះដើម្បីទិញដីបន្ថែម និងអភិវឌ្ឍច្រើនឡើងៗ។ Evergrande កាលពីឆ្នាំ ២០២១ បានដាក់ពាក្យក្ស័យធននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោយបរាជ័យក្នុងការសងបំណុលសរុបចំនួន ៣០០ ប៊ីលានដុល្លារ។ សម្រាប់ការក្ស័យធនរបស់ Evergrande រដ្ឋាភិបាលអាចហៅវាថាជាការទ្វេសប្រហែសរបស់ក្រុមហ៊ុនផ្ទាល់ និងការពង្រីកខ្លួនដោយមិនប្រុងប្រយ័ត្ន។ ប៉ុន្តែចំពោះស្ថានភាពរបស់ Country Garden វិញដែលជាក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យដ៏ធំមួយទៀតរបស់ចិន ការដែលក្រុមហ៊ុននេះកំពុងជួបបញ្ហាក្នុងការសងប្រាក់ឱ្យទាន់ពេលវេលា ស្ថានភាពនេះបង្ហាញឱ្យយើងឃើញថាមូលដ្ឋានគ្រឹះទីផ្សារអចលនទ្រព្យរបស់ចិនកំពុងជួបបញ្ហា ដែលបានរុញច្រានសូម្បីតែអតីតក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍ដែលមានស្ថានភាពប្រក្រតីឈានទៅជួបបញ្ហាក្នុងការសងបំណុលរបស់ខ្លួន។ Country Garden ជំពាក់បំណុលច្រើនជាង ១៥០​ ប៊ីលានដុល្លារ ហើយបានប្រកាសកាលពីចុងខែសីហាថា ខ្លួនបានបរាជ័យក្នុងការបង់ការប្រាក់លើប្រាក់កម្ចីចំនួនពីរ។ បើយោងតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់ ​​Bloomberg Intelligence ការដួលរលំរបស់ក្រុមហ៊ុន Country Garden នឹងមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងការដួលរលំរបស់ Evergrande នៅចុងឆ្នាំ ២០២១ ទៅទៀត។ ការជួបបញ្ហាក្នុងវិស័យអចលទ្រព្យរបស់ប្រទេសចិនក៏កំពុងរីករាលដាលដល់ក្រុមហ៊ុនជួញដូរសន្លឹកហ៊ុន និងប័ណ្ណតំណាងទ្រព្យជាច្រើនផ្សេងទៀត។ ពោលគឺក្រុមហ៊ុន Zhongrong International Trust ដែលគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិប្រហែល ៨៥ ពាន់លានដុល្លារដែលកាលពីពេលថ្មីៗនេះបានខកខានការបង់ប្រាក់ដល់វិនិយោគិនរបស់ខ្លួន។ បញ្ហាទាំងអស់នេះបានធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនធ្លាក់ចុះ។ ធនាគារពិភពលោកបានកាត់បន្ថយការព្យាករណ៍ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់ប្រទេសចិនសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៤ ពី ៤.៨ ភាគរយ មកត្រឹម ៤.៤ ភាគរយ  ដោយលើកឡើងពីការលំបាកក្នុងស្រុកជាបន្តបន្ទាប់ដូចជាបំណុលកើនឡើង និងភាពទន់ខ្សោយវិស័យអចលនទ្រព្យជាដើម។ លើសពីនេះ មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) ក៏រំពឹងថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិននឹងថយចុះមកនៅត្រឹមប្រហែល ៣.៥​ ភាគរយ នៅឆ្នាំនេះ ថយចុះចំនួន ១.៥ ភាគរយ ដោយសារកត្តាប្រជាសាស្រ្ត និង ផលិតភាពមានការធ្លាក់ចុះ។ មួយវិញទៀត ប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទីពីររបស់ពិភពលោក ហើយវិស័យអចលនវត្ថុរបស់ខ្លួនមានចំណែកយ៉ាងសំខាន់នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ខ្លួន។ ការ​ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​វិស័យ​នេះ​បាន​នាំ​ឱ្យ​មាន​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​នៃ​តម្រូវ​ការ​ទំនិញ និង​សេវាកម្ម​ពី​ប្រទេស​ផ្សេង​ទៀត ជា​ពិសេស​ទំនិញ និង​សម្ភារ​សំណង់។ នេះបានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការនាំចេញទៅកាន់ប្រទេសចិន។ ជាក់ស្តែងថ្មីៗនេះ ធនាគារបម្រុងនៃប្រទេសអូស្ត្រាលី​ (RBA) ក៏បានព្រមានផងដែលថា បញ្ហាដែលកើតចេញពីវិស័យអចលនទ្រព្យរបស់ចិនអាចនាំឱ្យមានការថយចុះការនាំចូលទំនិញ និងសេវាកម្មរបស់អូស្ត្រាលីទៅកាន់ប្រទេសចិន។

តើ​រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បានធ្វើ​អ្វីខ្លះ​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​វិបត្តិ​នេះ?

​បន្ទាប់ពីមានក្រុមហ៊ុនជាច្រើនជួបបញ្ហា រដ្ឋាភិបាលបានឈានជើងចូលក្នុងការជំរុញការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់អ្នកអភិវឌ្ឍន៍ ដូចជាការផ្តល់ប្រាក់កម្ចីពិសេសដើម្បីបញ្ចប់គម្រោងលំនៅដ្ឋានជាប់គាំង។ ជាក់ស្តែងរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីពិសេសចំនួន ២០០ ប៊ីលានយន់ ដែលស្មើនឹង ២៩ ប៊ីលានដុល្លារដើម្បីបញ្ចប់គម្រោងលំនៅដ្ឋានដែលជាប់គាំងមួយចំនួនធំ។ លើសពីនេះរដ្ឋាភិបាលក៏បាន កែប្រែច្បាប់ហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ដែលមានបញ្ហា និងធានាឱ្យមានកំណើនប្រាក់កម្ចីទិញផ្ទះ និងប្រាក់កម្ចីអ្នកអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងតំបន់មួយចំនួនផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះទំនងជានៅមានកម្រិត ហើយការជួយឱ្យលើសពីនេះពីរដ្ឋាភិបាលចិនក៏នៅមិនទាន់មានភាពច្បាស់លាស់ ។

ជារួមមកវិស័យអចលនទ្រព្យបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ថ្មីៗនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិនកំពុងរងការគម្រាមកំហែងដោយសារការធ្លាក់ចុះនៃវិស័យអចលនទ្រព្យដែលធ្លាប់តែជាផ្នែកមួយដ៏ធំនៃផលិតផលសរុបក្នុងស្រុករបស់ចិន។ យ៉ាងណាវិញ វិបត្តិនេះមិនមែនជារឿងងាយស្រួលក្នុងការដោះស្រាយនោះទេ រដ្ឋាភិបាលចិននឹងតម្រូវឱ្យមានការរៀបចំគោលនយោបាយថ្មីដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ។ ប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនមានការជាប់គាំង ការប៉ះពាល់ជាសកលក៏នឹងអាចកើតឡើងផងដែរ ហើយនឹងប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់អ្នកដែលទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការមានប្រទេសចិនអ្នកផ្គត់ផ្គង់ ឬជាអ្នកប្រើប្រាស់។ តាមភូមិសាស្ត្រនយោបាយវិញ សេដ្ឋកិច្ចចិនដែលធ្លាក់ទន់ខ្សោយអាចបង្ខំឱ្យចិនពិចារណាឡើងវិញពីរបៀបដែលខ្លួនប្រកួតប្រជែងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។

មហិច្ឆតាពង្រឹងស្វ័យភាពយុទ្ធសាស្ត្ររវាងមហាអំណាចចិននិងអាមេរិកនាសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានដាក់សម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងទៅលើប្រទេសហ្វីលីពីនដោយខ្លួនធ្លាប់មាននូវអតីតកាលបង្ហូរឈាមយ៉ាងជូរចត់ធ្លាក់ចូលក្នុងជម្លោះអនុត្តរភាពសង្រ្គាមត្រជាក់ម្តងរួចទៅហើយ។

ដោយក្តីព្រួយបារម្ភនេះ​ឥរិយាបថការពារជាតិប្រទេសហ្វីលីពីននៅតំបន់សមុទ្រខាងកើតរបស់ខ្លួនហាក់មានការប្រែប្រួលគួរឲ្យកត់សម្គាល់​មួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ។ មូលហេតុខ្លះៗដែលបង្កជាកង្វល់ទៅដល់សាធារណរដ្ឋហ្វីលីពីននោះរួមមានដូចជាកាលពីថ្ងៃទី២៨ខែសីហាឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងធនធានរ៉ែនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដាក់ចេញនូវរូបភាពផែនទីសមុទ្រចិនខាងត្បូងថ្មីមួយ ដែលអ្នកវិភាគអន្តរជាតិដាក់ឈ្មោះថា “10 Dash Line” ដោយមានរាងជាអក្សរUនោះវាបានប៉ះពាល់ទៅលើបូរណភាពទឹកដីតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរបស់ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍បួនរួមមានវៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី និង ហ្វីលីពីន និងក្នុងរយៈកាលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ចិន និង ហ្វីលីពីនបានប្រឈមមុខដាក់គ្នាយ៉ាង ខ្លាំងនៅឯប្រជុំកោះ Spratly និងច្រាំងថ្ម Scarborough រហូតដល់មានការក្លែងខ្លួនពីសំណាក់ឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីនធ្វើជាអ្នកនេសាទដើម្បីដករបាំងបណ្តែតទឹកចេញដោយជោគជ័យនៅឯតំបន់ជម្លោះថ្មប៉ប្រះទឹកមួយដែលមានសភាពតានតឹងខ្លាំងក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលទីក្រុងម៉ានីលចោទថាត្រូវបានដំឡើងដោយចិន ដើម្បីរារាំងប្រជាជន ហ្វីលីពីនពីការចូលទៅនេសាទ នៅឯប្រមាណថ្មីទី២៦ខែកញ្ញា។ នេះសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ឥរិយាបថហ្វីលីពីនហាក់មានទំនោរថ្មីមួយដែលមានលក្ខណៈមុះមុតជាងមុនក្នុងការប្រឈមមុខគ្នាផ្ទាល់ ជាមួយមហាយក្សចិន នៅទីតាំងសមុទ្រហ្វីលីពីនខាងលិច ឬភាគីចិនហៅសមុទ្រនេះថាជាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានគាំទ្រនូវឥរិយាបថបែបនេះរបស់ហ្វីលីពីនផងដែរ។

ចំណុចដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត​នោះគឺហ្វីលីពីនហាក់បីដូចជាអស់ជំនឿរចិត្តម្តងបន្តិចៗលើច្បាប់អន្តរជាតិ និងការអន្តរាគមន៍របស់អាស៊ានក្នុងការការពារអធិបតេយ្យភាព និង បូរណភាពទឹកដីខ្លួន។ ជាទឡ្ហីករណ៍បើទោះជាមានការកាត់ក្តីពីសំណាក់តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអចិន្ត្រៃយ៍ (Permanent Court of Arbitration) ថាសកម្មភាពចិននៅលើសមុទ្រនេះបានប៉ះពាល់ទៅដល់អធិបតេយ្យភាពដែនទឹកហ្វីលីពីន និង ជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសហ្វីលីពីនយ៉ាងពិតប្រាកដហើយថែមទាំងប្រាស់ចាកពីគោលការណ៍ច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិយ៉ាងណាក្តី ក្រោយពីការកាត់ក្តីនៅឆ្នាំ២០១៦នោះ យើងមិនឃើញមានការថយចុះនូវសម្ពាធពីភាគីចិននោះទេ ផ្ទុយទៅវិញយើងបែរជាឃើញការបុកគ្នាដោយផ្ទាល់បន្តិចបន្តួចរវាងនាវាល្បាតហ្វីលីពីន និងចិនទៅវិញ ដោយភាគីហ្វីលីពីនបានលើកឡើងថានាវាឆ្នាំសមុទ្រចិនបានព្យាយាមបង្អាក់ដំណើរបេសកកម្ម​ផ្គត់ផ្គង់​ឡើង​វិញរបស់ហ្វីលីពីន។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះសហរដ្ឋ​អាមេរិកក៏​បាន​បង្ហាញ​ការ​គាំទ្រខ្លួន​ចំពោះ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ដោយ​បាន​ថ្កោលទោស ការ​បង្អាក់របស់​ចិន​លើបេសកកម្ម​ផ្គត់ផ្គង់​ឡើង​វិញ​ដោយ​ស្រប​ច្បាប់​របស់​ហ្វីលីពីននេះ។ ម៉្យាងវិញទៀតមូលហេតុដែលម៉ានីលអាចអស់ជំនឿរលើអាស៊ាននិងច្បាប់អន្តរជាតិនោះ គឺដោយសារតែដំណើរការនៃកិច្ចចរចារក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះហាក់មិនមានការរីកចម្រើនបន្តទៀតទេពីព្រោះជំហររបស់ភាគីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ភាគច្រើនពឹងផ្អែកទៅលើច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិ ឬហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេសថាUNCLOSចំណែកឯភាគីចិនមិនគាំទ្រនូវការរួមបញ្ចូលអនុសញ្ញា​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ស្តី​អំពី​ច្បាប់​ដែន​សមុទ្រ ក្នុងក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះឡើយ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ផ្លូវសមុទ្រនេះគីជា​ច្រកពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយសម្រាប់ទ្វីបអាស៊ី ដោយតំបន់នេះត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថា ១/៣​ នៃចរន្តពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកដែលមានតម្លៃប្រមាណ​ ៥.៣ ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយប្រមាណ ៤០% នៃការជួញដូរប្រេងឆៅពិភពលោកបានឆ្លងកាត់តាមផ្លូវនេះជារៀងរាល់ឆ្នាំ បើយោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ AALEP ហើយច្រកសមុទ្រនេះក៏បានផ្ទុកនូវឧស្ម័នធម្មជាតិប្រមាណជា១៤ទ្រីលានធុង(14 Trillion barrels) និងប្រមាណ១១ប៊ីលានធុងនៃប្រេង (11 Billion barrels) នេះបើយោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ EIA​។ លើសពីនេះទៅទៀតបើទោះបីជាអាស៊ានបានព្យាយាមដាក់ចេញនូវគំនិតផ្តួចផ្តើមនិងទស្សន​វិស័យ​ដែនសមុទ្រ​អាស៊ាន(ASEAN Maritime Outlook)

យ៉ាងណាមិញ ឥរិយាបថម៉ានីលហាក់មានទំនោរចង់ពង្រឹងអំណាចរឹងរបស់ខ្លួនដែលវាជាកត្តាលីករដ៏សំខាន់បំផុតមួយក្នុងការការពារដែនដី និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។ ដើម្បីឱ្យវាកើតឡើងបាន គោលនយោបាយសន្តិសុខជាតិហ្វីលីពីន បានលើកឡើងថាគោលនយោបាយជោគជ័យត្រូវតែចាប់ផ្តើមដោយ “ការប្រុងប្រយ័ត្ន និង ការវាយតម្លៃវិភាគលើកត្តា និងកាលៈទេសៈ” ដែលយើងអាចនិយាយជារួមបានថាជាកត្តាដែលនូវពីក្រោយសុខដុមរមនាសន្តិសុខជាតិប្រទេសេនេះ។ ចំណែកឯឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងដែលហ្វីលីពីនមានមហិច្ឆតាពង្រឹងអំណាចរឹងរបស់ខ្លួនដើម្បីការពារសន្តិសុខជាតិនោះគឺការព្រមព្រៀងគ្នារវាងភាគីហ្វីលីពីន និង ជប៉ុន ក្នុងការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធា ហើយថែមទាំងមានគោលបំណងចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយគ្នាក្នុងកម្រិត “quasi-alliance”​ ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនជាសត្រូវរួម នេះបើយើងតាមសារព័ត៌មាន Nikkei Asia និង Asahi Shimbun។ មិនតែប៉ុណ្ណោះប្រទេសទាំងពីរកំពុងចរចារគ្នាលើកិច្ចព្រមព្រៀងការពារជាតិមួយឈ្មោះថា Reciprocal Access Agreement​ (RAA) ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានគោលបំណងសម្រួលការធ្វើសមប្រយុទ្ធជាមួយគ្នា ហើយប្រសិនបើការចរចារនេះជោគជ័យ នោះហ្វីលីពីននឹងក្លាយជាប្រទេសទី៣ដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ និងជាប្រទេសទីមួយមកពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ព្រមទាំងមានប្រទេសពីរទៀតរួមមាន អូស្រ្តាលី និង ចក្រភពអង់គ្លេស ដែលសុទ្ធសឹងជាសម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក (AUKUS) ហើយមានចក្ខុវិស័យចង់បាននូវតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកមួយដែលបើកជំហរ និង មានសេរីភាពនាវាចរ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ កាលពីថ្ងៃ៣ ខែវិច្ឆិកា កន្លងទៅនេះនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ្វីលីពីនក៏បានព្រមព្រៀងផ្តល់ប្រព័ន្ធរ៉ាដាឃ្លាំមើលឆ្នេរសមុទ្រ (Coastal Suveillance System) និងឧបករណ៍ផ្សេងទៀតទៅកាន់ប្រទេសហ្វីលីពីន ក្រោមក្របខណ្ឌជំនួយសន្តិសុខផ្លូវការ Official Security Assistance(OSA) ដែលទើបបានបង្កើតឡើងថ្មីៗនេះ។ និងជាចុងក្រោយរឿងដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍មួយទៀតនោះគឺសារព័ត៌មានមួយចំនួនដូចជា Nikkei Asia ជាដើម បានរំពឹងថាលោក Ferdinand Marcos Jr. ដែលជាប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន នឹងធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ទីបញ្ជាការទ័ពឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកអាមេរិក នៅឯកំពង់ផែ Pearl Harbor រដ្ឋហាវ៉ៃ ដើម្បីជួបលោក Adm. John Aquilino ដែលជាមេបញ្ជាកានៅទីនោះដើម្បីផ្តល់នូវសន្ទុរកឋាមួយស្តីពី គោលនយោបាយការពារជាតិ ដោយវាជារឿងដ៏ចម្លែកមួយក្នុងប្រូតូកូលការទូតនៅពេលដែលមានប្រមុខរដ្ឋាភិបាលមួយទៅជួបទស្សនកិច្ចតំបន់យោធាបរទេស ដោយមានត្រឹមមេបញ្ជាការភូមិភាគចាំទទួលស្វាគមន៍។

បញ្ហាអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាលេស្ទីន គឺជាបញ្ហាមួយដែលស្មុគស្មាញក្នុងពិភពលោកសំរាប់ធ្វើការដោះស្រាយដើម្បីស្វែងរកការបញ្ចប់សង្គ្រាមនិងសន្តិវិធី។ ជម្លោះមួយនេះមិនមែនត្រឹមតែមានកង្វល់ក្នុងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ានោះទេ គឺវាមានឥទ្ធិពលទៅកាន់ពិភពលោកតែមួយម្តងសូម្បីតែសហរដ្ឋអាមេរិចនិងកិច្ចប្រជុំក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិតែម្តង។ ពិភពលោកកំពុងតែជួបប្រទះរឿងបញ្ហាសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែនមិនទាន់ដាច់ស្រឡះ ស្រាប់តែបញ្ហានៅប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានកើតឡើងសាជាថ្មីដោយការវាយប្រហារពីពួកហាម៉ាសចូលទៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែលនៅថ្ងៃទី៧ខែតុលាឆ្នាំ២០២៣។ បើក្រឡេកមើលអាស៊ានដែលជាអង្គការក្នុងតំបន់មួយវិញ ទោះមិនបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមពេលសង្រ្គាមកើតឡើង តែពួកគេបានដាក់បញ្ហានៅមជ្ឈឹមបូព៌ាជាការព្រួយបារម្ភចំពោះជម្លោះមួយនេះនៅសេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្ទាប់ពីបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់ពួកគេនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ មុនសង្គ្រាមកើតឡើងទៅទៀត។ តើសមាជិកអាស៊ាននិងអាស៊ានមានប្រតិកម្មដូចមេ្តចខ្លះលើបញ្ហានេះ?

សមាជិកអាស៊ាននិងទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប៉ាលេស្ទីននិងអ៊ីស្រាអែល

អាស៊ានគឺជាក្រុមប្រទេសដែលនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ហើយជាអង្គការក្នុងតំបន់មួយដែលពិភពលោកមិនអាចមើលរំលងបាន។ សមាជិកទាំង១០របស់អាស៊ាន ខ្លះមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយតែអ៊ីស្រាអែល ខ្លះទៀតគាំទ្រតែប៉ាលេស្ទីន និងប្រទេសខ្លះទៀតទទួលស្គាល់ហើយមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយភាគីទាំងពីរ។ ក្នុងអាស៊ាន ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ីនិងប្រ៊ុយណេដែលសុទ្ធជាប្រទេសដែលកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមគឺពួកគេគាំទ្រលើប៉ាលេស្ទីនក្នុងឆាកអន្តរជាតិនិងមិនមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែលនោះទេ។ ចំណែកប្រទេសចំនួនពីរគឺសឹង្ហបុរីនិងមីយ៉ាន់ម៉ាមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយតែអ៊ីស្រាអែលមួយប៉ុណ្ណោះ។ ឯប្រទេសសមាជិកដែលនៅសេសសល់គឺពួកគេមានទំនាក់ទំនងការទូតនិងទទួលស្គាល់ភាគីប៉ាលេស្ទីននិងអ៊ីស្រាអែល។ មូលហេតុដែលមានសមាជិកខ្លះទទួលស្គាល់តែម្ខាងនិងទទួលស្គាល់ទាំងសងខាង ព្រោះផ្អែកលើគោលនយោបាយរៀងៗខ្លួនក៏មានធាតុសាសនានិងប្រវត្តិសាស្រ្តចូលរួមផងដែរដូចជា ការទទួលស្គាល់ប៉ាលេស្ទីនតែម្ខាងពីសំណាក់ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ីនិងប្រ៊ុយណេគឺផ្អែកលើពួកគេគឺជាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមដូចទៅនឹងប៉ាលេស្ទីនដែរ ហើយប្រឆាំងដាច់ខាតនិងតែងតែរិះគន់ទៅកាន់អ៊ីស្រាអែលជានិច្ច។ ចំណែកសឹង្ហបុរីវិញគឺជាប្រទេសដែលជិតដិតនឹងអ៊ីស្រាអែលព្រោះតែទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរគឺកើតមានតាំងពីការប្រកាសឯករាជ្យនៃប្រទេសរដ្ឋកោះមួយនេះមកម្ល៉េះ ហើយអ៊ីស្រាអែលក៏តែងតែជួយប្រទេសនេះតាមរយៈការអភិវឌ្ឍវិស័យការពារជាតិ។ សំរាប់ទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសចំនួន៥ គឺទទួលស្គាល់ទាំងរដ្ឋទាំងពីរនិងមានទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីផងដែរដូចជា ថៃ វៀតណាម ភីលីពីន ឡាវនិងកម្ពុជា។

ការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់អាស៊ានលើបញ្ហារវាងប៉ាលេស្ទីន(ហាម៉ាស់)និងអ៊ីស្រាអែល

ដូចដែលយើងបានដឹងហើយថា បន្ទាប់ពីមានការវាយប្រហារដោយពួកហាម៉ាសដែលចេញពីតំបន់ហ្គាហ្សាទៅកាន់អ៊ីស្រាអែលក្នុងថ្ងៃទី៧ ខែតុលាឆ្នាំ២០២៣ សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់អាស៊ានអំពីបញ្ហាគឺមិនមានទេក៏ព្រោះតែសមាជិកអាស៊ានមើលឃើញការវាយប្រហារខុសគ្នា ដូចជាសំរាប់ប្រទេសសឹង្ហបុរីបានហៅថាការវាយប្រហារនេះគឺជាវាយប្រហារភេរវកម្មជាដើម។ ចំណែកបើក្រឡេកមើល ប្រទេសថៃជាប្រទេសមួយក្នុងតំបន់ដែលមានប្រជាជនធ្វើការនៅអ៊ីស្រាអែលច្រើន ហើយក៏មានអ្នកបាត់បង់ជីវិតក្នុងការវាយប្រហារនេះរួមទាំងត្រូវពួកហាម៉ាសចាប់ជាចំណាប់ខ្មាំងផងដែរ។ ថៃបានបានបង្ហាញភាពអព្យាក្រឹតនៅក្នុងបញ្ហានេះព្រោះពួកគេយល់ថាពួកគេមិនដឹងការពិតពីបរិយាកាសនយោបាយរវាងភាគីទាំងពីរនោះទេ។ ការសំខាន់សំរាប់ប្រទេសថៃគឺផ្តោតសំខាន់លើការរំដោះប្រជាជនខ្លួនជាមុនសិន។ ចំណែកប្រទេសកម្ពុជាវិញ ក៏បង្ហាញពីភាពអព្យាក្រឹតលើបញ្ហានេះផងដែរព្រោះកម្ពុជាយល់ថាបញ្ហារវាងភាគីនេះជាបញ្ហាស្មុគស្មាញនិងអំពាវនាវឱ្យភាគីទាំងពីរស្វែងកិច្ចចរចានិងបទឈប់បាញ់ផងដែរ។  គួរឱ្យដឹងផងដែរថា កម្ពុជាក៏មានប្រជាជននៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលប្រមាណជាង៤០០នាក់ដែលជាប់គាំងហើយមានមនុស្សស្លាប់ម្នាក់ផងដែរ ដែលភាគច្រើនគឺជានិស្សិតដែលសិក្សាបន្ត។ បើយើងក្រឡេកមើល កាលពីកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០២៣ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់កិច្ចប្រជុំការបានបង្ហាញអំពីការព្រួយបារម្ភអំពីសា្ថនការណ៍នៅមជ្ឈិមបូព៌ាផងដែរ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះគឺធ្វើមុនការវាយប្រហារទៅទៀតដែលមានខ្លឹមសារថា”យើងសូមសម្តែងការព្រួយបារម្ភចំពោះវិវត្តនៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា។ អាស៊ានបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរធ្វើសកម្មភាពវិជ្ជមាន ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យមានការចរចារដើម្បីទទួលបានការអូសទាញ និងធ្វើការរួមគ្នាឆ្ពោះទៅរកការបន្តការចរចារ ដើម្បីសម្រេចបាននូវសន្តិភាពយូរអង្វែង។យើងគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងចំពោះសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនសម្រាប់រដ្ឋឯករាជ្យប៉ាឡេស្ទីនជាមួយនឹងការសម្រេចបាននូវរដ្ឋពីរ គឺប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែលដែលរស់នៅក្បែរគ្នាក្នុងសន្តិភាព និងសន្តិសុខដោយផ្អែកលើព្រំដែនមុនឆ្នាំ ១៩៦៧ ដែលមានហ្សេរុយសាឡឹមខាងកើតជារដ្ឋធានីរបស់ខ្លួន។”។​ បន្ទាប់ពីនោះផងដែរ តាមរយៈកិច្ចប្រជុំរវាងប្រទេសក្រុមប្រឹក្សាឈូងសមុទ្រនិងអាស៊ាននាថ្ងៃទី២០ខែតុលាឆ្នាំ២០២៣ ភាគីទាំងពីរបានបញ្ចេញនិងផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈរួមគា្នរវាងប្រហារនេះគឺ ស្នើឱ្យភាគីទាំងពីរឱ្យមានបទឈប់បាញ់និងការពារដល់ជនស៊ីវិលរួមទាំងការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។ ហើយក៏ជុំរុញឱ្យមានការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ និងបើកទា្វរសំរាប់ការងារមនុស្សធម៌ចូលទៅជួយមនុស្សដែលរងគ្រោះជាពិសេស ស្ត្រីនិងកុមារ។

សរុបមក សង្រ្គាមរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាសមិនអាចងាយនឹងបញ្ចប់ទេប្រសិនភាគីទាំងពីរនៅតែមិនទម្លាក់អាវុធហើយនៅបន្តការវាយប្រហារតទៅទៀត។បន្ទាប់ពីពួកហាម៉ាសបានវាយប្រហារអ៊ីស្រាអែលរួចហើយ នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែលលោក នេតាន់យ៉ាហ៊ូ បានប្រកាសថានឹងកម្ទេចហាម៉ាស់ដល់ទីបញ្ចប់ គ្មានលក្ខខណ្ឌអ្វីឡើយ។ ដែលនេះគឺសារបញ្ជាក់ថា វិបត្តិនេះនឹងនៅតបន្តមានប្រសិនជាភាគីទាំងពីរមិនការចរចារលក្ខខណ្ឌសន្តិភាពដូចដែលពិភពលោកបានអំពាវនាវដូចជាសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាដើម។សង្រា្គមនេះក៏ជាកង្វល់ប្រទេសមួយចំនួនផងដែរសំរាប់សមាជិកអាស៊ានដែលមានប្រជាជនរស់នៅអ៊ីស្រាអែលទាំងនិស្សិតនិងពលករដូចជា កម្ពុជា ថៃនិងភីលីពីនជាដើម។

នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ​ ២០២៤​ នាពេលខាងមុខនេះ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតមួយថ្ងៃដ៏ធំបំផុតប្រចាំប្រទេស ដើម្បីជ្រើសរើសប្រធានាធិបតី និងអនុប្រធានាធិបតី រួមជាមួយនឹងតំណាងជិត ២០០០០ នាក់ទៅកាន់សភាជាតិ ខេត្ត និងស្រុកពីក្រុមបេក្ខជនមួយភាគបួនលាននាក់។ នាពេលបោះឆ្នោតខាងមុខនេះនឹងមានបេក្ខជនបីរូបដែលកំពុងប្រជែងគ្នា ដើម្បីបន្តតំណែងប្រធានាធិបតីដែលកំពុងកាន់អំណាចដោយលោក  Jokowi Widodo ហើយលោកក៏នឹងបញ្ចប់អាណត្តិទីពីរ និងចុងក្រោយរបស់លោកនៅខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ ហើយក៏ជាពេលប្រធានាធិបតីថ្មីនឹងចូលមកកាន់តំណែង។ ការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះទៀតសោតក៏បានក្លាយជាប្រធានបទក្នុងការវែកញែកថាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីមួយរូបណាដែលនឹងចូលមកកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនាខែតុលា ឆ្នាំ ២០២៤ នាពេលខាងមុខនេះ។

ភាពជោគជ័យរបស់លោក Jokowi Widodo ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ីបច្ចុប្បន្ន

ចំណែកលោក Jokowi នឹងបញ្ចប់អាណត្តិរបស់ខ្លួននាពេលខាងមុខនេះដោយបានដឹកនាំប្រទេសឥណ្ឌូននេស៊ីជាប្រទេសដែលមានភាពរីកចម្រើនគ្រប់វិស័យនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដោយលោកក៏បានបន្សល់ទុកនូវស្នាដៃមួយចំនួនដោយថ្មីៗនេះ លោកបានសម្រេចជោគជ័យក្នុងនាមជាម្ចាស់ផ្ទះអាស៊ានឆ្នាំ ២០២៣​ ក៏ដូចជាការរៀបចំប្រជុំ G20 កាលពីឆ្នាំ ២០២២ ផងដែរ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ឥណ្ឌូណេស៊ីគឺជាប្រទេសដែលមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចលឿនបំផុតទីប្រាំក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង ៣០ របស់ពិភពលោកចាប់តាំងពីគាត់បានកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីកាលពីឆ្នាំ២០១៤។ ចំណែក GDP បានកើនឡើងប្រមាណ ៤៣% ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ លោក Jokowi ក៏ទទួលបានការវិនិយោគពីបរទេសគាំទ្រគម្រោងផ្សេងៗក្នុងប្រទេស ហេតុនេះការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសបានកើនឡើងដល់ ៤៥ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២២ កើនឡើង ៤៤% ធៀបនឹងឆ្នាំមុន។

ស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្នរវាងបេក្ខជនប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ីទាំងបីរូប

បេក្ខជនទាំងបីរូបដែលកំពុងឈរឈ្មោះរួមមាន លោក Prabowo Subianto ជាអតីតឧត្តមសេនីយ៍ដែលមានតួនាទីជារដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិដែលលោកនឹងប្រែក្លាយអ្នកនយោបាយ ហើយកំពុងនឹងឈរឈ្មោះប្រកួតប្រជែងនឹងលោក Ganjar Pranowo ដែលជាអតីតអភិបាលខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនបំផុតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និងលោក Anies Baswedan ដែលពីមុនជាអភិបាលក្រុងហ្សាកាតា។

យោងតាមការស្ទង់មតិរបស់ Indikator Politik ចុងក្រោយបំផុតដែលបានចេញផ្សាយថ្មីៗនេះ លោក Prabowo កំពុងនឹងនាំមុខជាមួយនឹងប្រហែល ៣៦% បន្ទាប់មកលោក Ganjar នៅ ៣១% និង Anies នៅ ២០% ។ ហេតុនេះ គេសង្កេតឃើញថា បេក្ខជនប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ីលោក Prabowo Subianto រក្សាការនាំមុខលើគូប្រជែងទាំងពីររបស់គាត់ ខណៈដែលយុទ្ធនាការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្នុងខែកុម្ភៈរបស់ប្រទេសនេះចាប់ផ្តើមកើនឡើង និងកាន់តែមានសន្ទុះ នេះបើយោងតាមការស្ទង់មតិសាធារណៈថ្មីចំនួនពីរផ្សេងទៀត។

ចំណែកលោក Jokowi វិញបានទទួលស្គាល់ថាគាត់នឹងចូលជាផ្នែកមួយក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីដោយលោកបានតាំងខ្លួនគាត់ជាស្តេចនៅក្នុងការប្រកួតប្រជែងនេះ។ ទោះបីជាគាត់មិនបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីចំណូលចិត្តបេក្ខជនរបស់គាត់ក៏ដោយ គាត់ក៏បានផ្តល់តម្រុយទាក់ទងនឹងអ្នកដែលគាត់អាចនឹងគាំទ្រ។ ការចង្អុលបង្ហាញទាំងអស់បង្ហាញថាការគាំទ្ររបស់គាត់គឺងាកទៅរកលោក Prabowo Subianto ដែលក៏កំពុងនឹងទទួលបានសម្លេងនៃការគាំទ្រគួរឱ្យកត់សម្គាល់ពីប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ី។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយរបស់លោក Prabowo បានប្រកាសពីវត្តមានរបស់លោក Gibran Rakabuming Raka ដែលជាកូនប្រុសច្បងរបស់ប្រធានាធិបតី Jokowi Widodo នឹងធ្វើជាអនុប្រធានាធិបតីរបស់លោក Prabowo ផងដែរ។

ការបង្ហាញពីការគាំទ្ររបស់លោក Jokowi ទៅកាន់លោក Prabowo អាចនឹងមានឥទ្ធិពលទៅលើការគាំទ្រពីប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីទៅកាន់បេក្ខជនប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី។ នេះក៏ដោយសារតែទោះជាលោក Jokowi ជិតបញ្ចប់នូវអាណត្តិរបស់ខ្លួនក៏ដោយ លោកនៅតែទទួលបានប្រជាប្រិយភាពគួរឱ្យកត់សម្គាល់ពីប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលការស្ទង់មតិមួយចំនួនបង្ហាញថាប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ៨០% នៅតែគាំទ្រគាត់ដោយនេះសុទ្ធសឹងតែបានមកពីស្នាដៃដែលលោក Jokowi ​បានបន្សល់នូវភាពរីកចម្រើនសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។

យ៉ាងណាមិញ បើក្រឡកមើលពីមួយផ្នែកទៀត គេក៏សង្កេតឃើញពីអ្នករិះគន់ដែលពួកគេបានដាក់ការសង្ស័យលើភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៤ ចំពេលដែលពួកគេមើលឃើញថាជាការប៉ុនប៉ងរបស់ប្រធានាធិបតី Jokowi ដើម្បីរក្សាឥទ្ធិពលបន្ទាប់ពីចាកចេញពីតំណែងរបស់លោក។ ការរិះគន់នេះកើតមានឡើងក៏ដោយសារតែការផ្ដល់សិទ្ធិទៅកាន់កូនប្រុសរបស់លោក Jokowi ចូលរួមជាមួយលោក Prabowo។​

ជារួមមក ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនាឆ្នាំ ២០២៤​ ខាងមុខនេះ គេសង្កេតឃើញពីភាពប្រកួតប្រជែងរវាងបេក្ខជនប្រធានាធិបតីទាំងបីរូបរវាងលោក Prabowo​, លោក Ganjar និងលោក Anies ជាពិសេសក៏ដោយ​សារពីវត្តមានរបស់កូនប្រុសលោក Jokowi លោក Gibran Rakabuming Raka ក្នុងនាមជាអនុប្រធានាធិបតីរបស់លោក Prabowo។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី យើងមិនអាចសន្មតទាំងស្រុងថាលោក Prabowo​ នឹងមានក្ដីសង្ឃឹមអាចយកតំណែងជាប្រធានាធិបតីនោះឡើយដោយសារតែបើយោងទៅតាមការស្ទង់មតិ សម្លេងនៃការគាំទ្ររវាងបេក្ខជនទាំងបីរូបមានសភាពប្រហែលៗ ហើយបេក្ខជនទាំងបីរូបក៏នៅសល់ពេលក្នុងការធ្វើការឃោសនាទម្រាំដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ ២០២៤ ខាងមុខនេះទៀតសោត។​

នៅពេលដែលចាប់ផ្ដើមនិយាយអំពីប្រទេសថៃ អ្វីដែលគេនឹកឃើញមុនគេនោះគឺភាពសម្បរបែបនៃម្ហូបអាហារ​ ហើយមុខម្ហូបមួយចំនួនដែលគេនឹងនឹកឃើញមុនគេនោះ តុមយុំា ស៊ុមតាំ មូកថៈ បាយដំណើបស្វាយ ជាដើម ហើយមុខម្ហូបទាំងប៉ុន្មានមុខនេះមានវត្តមានស្ទើរតែគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក ដែលសូម្បីតែការធ្វើដំណើរតាមរយៈក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ថៃដូចជា Thai Airway ជាដើម ក៏ភ្ញៀវអាចទទួលទានបង្អែមបាយដំណើបស្វាយ និងមុខម្ហូបថៃមួយចំនួនបានដែរ។ ជាការពិតណាស់ ម្ហូបគឺត្រឹមតែផ្នែកមួយនៃអត្តសញ្ញាណជាតិតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រទេសថៃវិស័យម្ហូបអាហារគឺជាអំណាចទន់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាព ដែលត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលថៃប្រើប្រាស់ជាយុទ្ធសាស្រ្តមួយរបស់នយោបាយការបរទេស ហើយទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងខ្លាំង ដោយតាមរយៈអំណាចទន់មួយនេះ ប្រទេសថៃអាចកើបបានផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចបានយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងធ្វើការសិក្សាអំពីការទូតម្ហូបអាហាររបស់ប្រទេសថៃ ភាពជោគជ័យនៅក្នុងការអនុវត្តការទូតម្ហូបអាហារ និងមេរៀនមួយចំនួនដែលប្រទេសដទៃទៀតអាចយកធ្វើជាគំរូនៅក្នុងការអនុវត្តការទូតអាហារ ។

និយមន័យទូទៅរបស់ការទូតម្ហូបអាហារ

មុននឹងឈានទៅដល់ចំណុចសំខាន់នៃប្រធានបទ យើងគម្បីស្វែងយល់អំពីនិយមន័យនៃការទូតម្ហូបអាហារជាមុនសិន ដោយការទូតម្ហូបអាហារគឺជាធាតុផ្សំមួយរបស់អំណាចទន់ ដែលសំដៅទៅលើការប្រើប្រាស់អាហារ ធ្វើជាមធ្យោបាយលើកកម្ពស់សុច្ឆន្ទៈ និងការកសាងទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋ បុគ្គល សហគមន៍ អង្គការ និងតួរអង្គមិនមែនរដ្ឋផ្សេងៗទៀត និងធ្វើជាយុទ្ធសាស្រ្តគោលរបស់គោលនយោបាយការបរទេសក្នុងគោលបំណងទាញយកផលប្រយោជន៍ជាតិ ជាពិសេសផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។

ការអនុវត្តការទូតម្ហូបអាហារ​របស់រាជរដ្ឋាភិបាលថៃ

ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ប្រទេសថៃបានទាញយកផលប្រយោជន៍ជាច្រើនពីគោលនយោបាយការទូតម្ហូបអាហារសំខាន់ៗពីរ ដែលបានផ្ដល់នូវភាពជោគជ័យដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់ដល់គោលនយោបាយការបរទេសរបស់ថៃ។ ក្នុងនោះរួមមានដូចជា គោលនយោបាយថៃសកល (Global Thai) និងគោលនយោបាយផ្ទះបាយពិភពលោក (Kitchen to the World) ដែលត្រូវបានអនុវត្តនៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និតពីសំណាក់បណ្ដាក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធ្វើការផ្សព្វផ្សាយប្រទេសថៃទៅកាន់ពិភពលោក។

គោលនយោបាយថៃសកល

គោលនយោបាយថៃសកលត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុទ្ធសាស្រ្តចម្បងរបស់ការទូតម្ហូបអាហារ ដែលត្រូវបានអនុវត្តចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២ ក្រោមរដ្ឋាភិបាលរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រា។ គោលនយោបាយថៃសកលនេះ មានគោលបំណងលើកកម្ពស់មុខម្ហូបដែលជាបេតិកភណ្ឌជាតិ និងដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្នែកការទូតសាធារណៈ និងលើកកម្ពស់កិត្តិនាមរបស់មុខម្ហូបជាតិថៃ និងម៉ាកផលិតផលអាហារក្នុងស្រុក ដើម្បីទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ពិភពលោក ឱ្យមកទស្សនានៅប្រទេសថៃ និងដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈការជំរុញចរន្តវិនិយោគឱ្យចូលមកក្នុងប្រទេសថៃជាដើម។

រាជរដ្ឋាភិបាលថៃជឿថា ភោជនីយដ្ឋានថៃគឺជាស្ថានទូតក្រៅផ្លូវការមួយដែលដើរតួនៅក្នុងការលើកកម្ពស់កិត្តិនាមរបស់ប្រទេសជាតិ តាមរយៈការប្រើប្រាស់អាហារជានិមិត្តសញ្ញានៅក្នុងការចែករំលែក និងការផ្លាស់ប្ដូរទំនាក់ទំនងផ្នែកវប្បធម៌ថៃទៅកាន់ពិភពលោក។ ក្រោមហេតុផលនេះហើយ បានជារាជរដ្ឋាភិបាលថៃ ធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះវិស័យម្ហូបអាហារ ដោយនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៣ រាជរដ្ឋាភិបាលថៃបានចាប់ផ្ដើមយុទ្ធនាការពង្រីកភោជនីយដ្ឋានថៃពីចំនួន ៥៥០០ ទៅ ៨០០០ កន្លែងនៅទូទាំងពិភពលោក។ នៅក្នុងដំណើរការពង្រីកភោជនីយដ្ឋានម្ហូបថៃនេះ មានការចូលរួមត្រួតពិនិត្យយ៉ាងសកម្មពីសំណាក់ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីធានាបាននូវគុណភាព និងបរិមាណរបស់ភោជនីយដ្ឋាន ព្រមទាំងចុងភៅ ដោយក្នុងនោះក្រសួងការងារ គឺជាក្រសួងដែលទទួលបន្ទុកនៅក្នុងការជ្រើសរើស និងធ្វើតេស្តសមត្ថភាព​ បណ្ដុះបណ្ដាលបន្ថែមចំពោះចុងភៅជំនាញដែលត្រូវបានជ្រើសរើស មុនពេលបញ្ជូនទៅបំពេញការងារនៅតាមភោជនីយដ្ឋាននៅតាមបណ្ដាប្រទេសនានា។ បន្ទាប់មក ក្រសួងការបរទេសថៃគឺជាភាគីបន្ទាប់ដែលទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងការសម្របសម្រួលបើកភោជនីយដ្ឋាន និងត្រួតពិនិត្យយ៉ាងលម្អិតចំពោះគុណភាព និងសោភណភាពរបស់ម្ហូបថៃនៅក្រៅប្រទេស ព្រមទាំងទទួលបន្ទុកចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយបណ្ដាប្រទេសគោលដៅដែលគ្រោងនឹងបើកភោជនីយដ្ឋា​ន ព្រមទាំងបង្កភាពងាយស្រួលដល់មេចុងភៅថៃតាមរយៈការទទួលបានទិដ្ឋាការការងារផងដែរ ដែលក្នុងនោះមានប្រទេសមួយចំនួនដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប អូស្រ្តាលី នូវែលសេឡង់ និងបណ្ដាប្រទេសដទៃទៀតក្នុងទ្វីបអាស៊ី។

បន្ថែមពីលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ រាជរដ្ឋាភិបាលថៃក៏បានធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយវិស័យឯកជននៅក្នុងការផ្ដល់ការឧបត្ថម្ភធនទៅដល់វិនិយោគិននៅក្នុងការពង្រីកភោជនីយដ្ឋានថៃនៅក្រៅប្រទេស។ ក្នុងនោះ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការដ៏ធំបំផុតមួយ គឺកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ និងធនាគានាំចេញនាំចូលថៃ។ ភាគីទាំងពីរបានធ្វើការព្រមព្រៀងផ្ដល់ប្រាក់ចំនួន ១៦ លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ឬស្មើនឹង ៥០០ លានបាត នៅក្នុងមួយឆ្នាំៗទៅឱ្យវិនិយោគិនថៃដើម្បីបើកភោជនីយដ្ឋាននៅក្រៅប្រទេស។ បន្ថែមលើនេះ  រាជរដ្ឋាភិបាលថៃតែងតែប្រារព្ធពិធីបុណ្យម្ហូបអាហារថៃជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយមុខម្ហូបថៃត្រូវបានរៀបចំដោយចុងភៅជំនាញៗជាច្រើនមុខ ដើម្បីផ្ដល់ជូនដល់ភ្ញៀវបរទេសដោយឥតគិតថ្លៃ ក្នុងគោលបំណងផ្សព្វផ្សាយនូវមុខម្ហូបថៃ ក៏ដូចជាការបង្កើនប្រជាប្រិយភាពរបស់ភោជនីដ្ឋានម្ហូបថៃផងដែរ។

គោលនយោបាយផ្ទះបាយពិភពលោក

គោលនយោបាយផ្ទះបាយពិភពលោក គឺជាកម្លាំងចលករមួយដែលឈរនៅពីក្រោយភាពជោគជ័យរបស់គោលនយោបាយថៃសកល ដោយបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មម្ហូបអាហារ និងការនាំចេញនូវផលិតផលស្បៀងអាហាររបស់ប្រទេសថៃជារួម។ គោលដៅចម្បងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលថៃនៅក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយនេះ គឺការផ្តោតសំខាន់ទៅលើការបង្កើនសមត្ថភាពនៃការនាំចេញផលិតផលកសិកម្មប្រទេសថៃ និងធានានូវស្ថិរភាពរបស់ផលិតផលកសិកម្មថៃដើម្បីប្រកួតប្រជែងនៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ។ យុទ្ធសាស្រ្តសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលមានដូចជា ការពង្រឹងវិស័យកសិកម្ម និងអាជីវកម្មម្ហូបអាហារ ការបន្ថែមតម្លៃកសិផលជាមួយដំណើរការផលិតកម្មបច្ចេកវិទ្យាខ្ពស់ គាំទ្រកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងកម្រិតតំបន់ និងអន្តរជាតិ និងគាំទ្រការវិនិយោគរបស់ថៃនៅបរទេស  ជាពិសេស កសាងបណ្តាញភោជនីយដ្ឋានថៃ និងទីផ្សារអាហារនៅបរទេស ដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើ។

បន្ថែមលើនេះ សៀវភៅអេឡិចត្រូនិកមួយក្បាលត្រូវបានបោះពុម្ពដោយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ដែលមានចំណងជើងដូចគ្នាថា “ប្រទេសថៃ៖ ផ្ទះបាយពិភពលោក” ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយយុទ្ធនាការនេះ។ សៀវភៅនេះបានពិភាក្សាអំពីចំណុចសំខាន់ៗនៃវិស័យកសិកម្មរបស់ប្រទេសថៃ បង្រៀនអំពីរបបអាហារ និងភាពសម្បូរបែបនៃម្ហូបថៃ និងចែករំលែករូបមន្តនៃមុខម្ហូបថៃ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ សៀវភៅនេះក៏និយាយអំពីភាពជាដៃគូរវាងរដ្ឋាភិបាល និងសាកលវិទ្យាល័យថៃដែលបង្រៀនអំពីសិល្បៈធ្វើម្ហូបនៅក្នុងវិស័យម្ហូបអាហារផងដែរ។ សៀវភៅមួយក្បាលនេះបានប្រមូលផ្ដុំនូវព័ត៌មាន និងឯកសារសំខាន់ៗទាក់ទងទៅនឹងវិស័យកសិកម្ម និង​វិស័យម្ហូបអាហាររបស់ប្រទេសថៃ ដែលវាបានជួយជំរុញឱ្យពិភពលោកកាន់តែមានការចាប់អារម្មណ៍ចំពោះអ្វីដែលរាជរដ្ឋាភិបាលថៃបាននឹងកំពុងធ្វើ។

ឥទ្ធិពលរបស់ការទូតម្ហូបអាហារទៅលើគោលនយោបាយការបរទេសថៃ

ការទូតម្ហូបអាហារដែលជាធាតុផ្សំមួយរបស់អំណាចទន់ បានដើរតួរនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសថៃ ជាពិសេសនៅក្នុងការបម្រើផលប្រយោជន៍ដល់សេដ្ឋកិច្ចថៃ បន្ទាប់ពីរងគ្រោះដោយវិបត្តិកូវីដ១៩។ តួយ៉ាង បន្ទាប់ពីអនុវត្តគោលនយោបាយនេះអស់រយៈពេល ២០ឆ្នាំ សព្វថ្ងៃនេះ ថៃមានភោជនីយដ្ឋានប្រមាណជា ២ម៉ឺនកន្លែងនៅទូទាំងពិភពលោក ដែលក្នុងនោះ មានប្រមាណជា ៥៥០០កន្លែង ដែលកំពុងដំណើរការយ៉ាងសកម្ម ហើយកំណើននៃភ្ញៀវទេសចរណ៍ក៏មានការកើនឡើងចំនួន ២០០ភាគរយរាប់ពីឆ្នាំ២០០២ យោងទៅតាមកិច្ចការស្រាវស្រាវរបស់មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យថាម៉ាសាត ប្រទេសថៃ។

ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រទេសថៃបានក្លាយជាប្រទេសគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏ទាក់ទាញមួយនៅក្នុងពិភពលោក ហើយមូលហេតុចម្បងនោះគឺការទទួលបាននូវបទពិសោធភ្លក់ម្ហូបដ៏សម្បូរបែបនៅទីក្រុងបាងកក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត នៅក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយ ផ្ទះបាយពិភពលោករបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ថៃបានក្លាយទៅជាប្រទេសដែលនាំចេញផលិតផលកសិកម្ម និងស្បៀងអាហារធំជាងគេលំដាប់ទី១៣ នៅក្នុងពិភពលោក ដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ ៣០,៥ ប៊ីលានដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិក។ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសថៃគឺជាប្រទេសនាំចេញប្រូតេអ៊ីនជំនួសធំជាងគេទី២៥ របស់ពិភពលោក មានតម្លៃស្មើនឹង ១,៥ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកក្នុងត្រីមាសទី១ ក្នុងឆ្នាំ២០២២ និងកើនឡើង ២៦ភាគរយពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ  ដោយទីផ្សារសំខាន់ៗរួមមាន អាមេរិក ចិន និងវៀតណាម យោងទៅតាមរបាយការណរណ៍របស់ PR Newswire កាលពីឆ្នាំ២០២១។ ជាលទ្ធផល ឧស្សាហកម្មម្ហូបអាហារ បានកើនឡើងជាប្រចាំឆ្នាំគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ និងបានរួមចំណែកប្រហែល ២៣ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់ប្រទេសថៃ ដែលទិន្នន័យនេះដកស្រង់ចេញពី របាយការណ៍ដែលមានចំណងជើងថា ប្រទេសថៃ: ផ្ទះបាយរបស់ពិភពលោក របស់ក្រុមប្រឹក្សាវិនិយោគថៃ។

តើមានចំណុចអ្វីខ្លះដែលប្រទេសដទៃទៀតអាចរៀនសូត្រពីប្រទេសថៃ?

បើយើងនិយាយពីអំណាចទន់ ជាពិសេសវិស័យឧស្សាហកម្មម្ហូបអាហារដែលបានជួយទ្រទ្រង់ និងផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសជាតិ ប្រទេសថៃត្រូវបានចាត់ទុកជាប្រទេសដែលមានឥទ្ធិពលបំផុតមួយក្នុងទ្វីបអាស៊ី និងពិភពលោក។ នេះគឺជាអ្វីដែលប្រទេសដទៃទៀតអាចរៀនសូត្រតាម និងយកប្រទេសថៃធ្វើជាគំរូនៅក្នុងការពង្រឹងអំណាចទន់ក្នុងគោលបំណងទាញយកផលប្រយោជន៍ជាតិ។ ក្រោមហេតុផលនេះហើយ បានជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដទៃទៀត គួរតែបង្វែរទិសដៅទៅរកការពង្រឹងអំណាចទន់ ដែលក្នុងនោះធនធានមួយក្នុងចំណោមធនធានផ្សេងទៀតដែលយើងអាចប្រើប្រាស់បាន គឺការយកអាហារដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ជាតិ ធ្វើជាឧបករណ៍នៅក្នុងការពង្រឹងអំណាចទន់របស់ខ្លួនបាន។

រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងទៀត គួរតែចាប់ផ្ដើមអនុវត្ត​គោលនយោបាយកែច្នៃនូវភាពសម្បូរបែប និងលក្ខណៈពិសេសនៃម្ហូបអាហារជាតិរបស់ខ្លួនដើម្បីផ្សព្វផ្សាយកិត្តិនាមរបស់ប្រទេសជាតិទៅកាន់ពិភពលោក ព្រោះនេះគឺជាយុទ្ធសាស្រ្តមួយដែលពុំទាមទានូវធនធានច្រើនដើម្បីអនុវត្តដូចអំណាចរឹងឡើយ។ តួយ៉ាង តាមរយៈមេរៀនដែលយើងអាចសិក្សាបានពីប្រទេសថៃ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋាភិបាលជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងរវាងរដ្ឋាភិបាលជាមួយវិស័យឯកជន ព្រមទាំងតួអង្គមិនមែនរដ្ឋដទៃទៀត គឺជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់នៅក្នុងការកំណត់ភាពជោគជ័យ។ រដ្ឋាភិបាលគួរតែសហការជាមួយតួអង្គពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយនេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត មន្រ្តីការទូតដែលបានតែងតាំងទៅបំពេញការងារនៅក្រៅប្រទេស គួរតែត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលទាក់ទងទៅនឹងវិស័យម្ហូបអាហារ និងដើរតួនាទីជាអ្នកផ្សព្វផ្សាយអំពីម្ហូ​បអាហារ ក្រៅពីតួនាទី និងមុខងារចម្បងរបស់ខ្លួន។

ជាមួយគ្នានេះ ចុងភៅគួរតែត្រូវបានទទួលការជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីដើរតួជា “អ្នកការទូតម្ហូបអាហារ” នៅក្នុងការបញ្ចេញទេពកោសល្យរបស់ពួកគេ តាមរយៈការបោះពុម្ពសៀវភៅធ្វើម្ហូប ឬការបង្ហាញស្នាដៃផ្សេងៗរបស់ពួកគេ ហើយផ្សព្វផ្សាយទៅកាន់ពិភពលោក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ និងបណ្ដាស្ថានទូតនៅក្រៅប្រទេស អាចធ្វើការពង្រីកបណ្ដាញភោជនីយដ្ឋាននៅក្រៅប្រទេស ព្រមទាំងធ្វើការសហការជាមួយនឹងស្ថានទូតនៅក្នុងការរៀបចំពិធីបុណ្យវប្បធម៌ ឬពិធីបុណ្យម្ហូបអាហារប្រចាំឆ្នាំ ដែលនេះគឺជាវិធីសាស្រ្តមួយដែលត្រូវបានអនុវត្តដោយប្រទេសថៃ ហើយទទួលបានភាពជោគជ័យយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងការបើកឱកាសឱ្យពិភពលោកបានស្គាល់អំពីធនធានវប្បធម៌ និងម្ហូបអាហារដ៏សម្បូរបែប៕

ទីណាមានសង្រ្គាម ទីនោះមានការបង្ហូរឈាម ទីណាមានសង្រ្គាម ទីនោះមានភាពសោកសៅនិងសេចក្ដីវិនាសអន្ដរាយ។  បើយើងមិនបញ្ឈប់សង្រ្គាមទេ សង្រ្គាមនឹងបញ្ចប់យើង។ ប្រជាជននៅលើពិភពលោករមែងចង់បាន សេចក្ដីសុខ សន្ដិភាព និងរួមរស់នៅជាមួយគ្នាដោយសេចក្ដីស្រឡាញ់ គ្មានការរើសអើង ស្អប់ខ្ពើម។ ចុះតើហេតុអ្វីបានជាសង្រ្គាមតែងតែកើតមាននៅលើសកលលោកយើង? តើវាជាជម្រើស ឬបំណងក្នុងការបង្តើតសង្រ្គាម?  ថ្មីៗនេះនៅតំបន់មជ្ឍឹមបូព៌ាមានសង្រ្គាមកើតឡើងរវាងក្រុមភេរវកម្មហាម៉ាស(ចលនាអ៊ីស្លាម​ប៉ាឡេស្ទីនហាម៉ាស) និងអ៊ីស្រាអែល ដែលរឿងនេះបណ្ដាលឲ្យមហាជនទូទាំងពិភពលោកចាប់អារម្មណ៍ព្រមទាំងធ្វើការវិនិច្ឆ័យចំពោះសកម្មភាពភាគីទាំងពីរ គឺរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាស។ យ៉ាងណាក៏ដោយគេមិនទាន់ឃើញដំណោះស្រាយបញ្ចប់សង្រ្គាមនេះទេរហូតទល់ពេលនេះ ភាគីទាំងពីរនៅតែបន្ដបាញ់​មីស៊ីលទៅវិញទៅមក និងចាប់ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ជាចំណាប់ខ្មាំងដែលភាគច្រើនជាស្ដ្រី និងកុមារ​។ យើងបានដឹងហើយថា ភាគីដែលចាប់ផ្ដើមសង្រ្គាមមុន គឺភាគីហាម៉ាស ហើយត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលវាយបកវិញយ៉ាងខ្លាំងក្លាដែលធ្វើឲ្យតំបន់កាហ្សាខ្ទេចខ្ទីជាពិសេស ផ្ទះសំបែងប្រជាជន មន្ទីពេទ្យ និងតំបន់ជ្រកកោនរបស់ជនភៀសខ្លួន។ តើអ៊ីស្រាអែលកំពុងប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាមនៅប៉ាឡេស្ទីនឬយ៉ាងណា? តែមុននឹងឈានចូលដល់ការឆ្លើយតបនឹងសំណួរ លោកអ្នកគួរបានដឹងពីព័ត៌មានខ្លះៗជាមុនសិន៖

តើក្រុមហាម៉ាសជានរណា?

ក្រុមហាម៉ាសនេះ គឺជាចលនាប្រឆាំងអ៊ីស្រាអែលដ៏ធំមួយកាន់កាប់តំបន់កាហ្សា ដែលមានប្រជាជនរស់នៅជាង ២លាននាក់។ ក្រុមនេះគ្រប់គ្រងកាហ្សា តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ តាមរយៈជ័យជំនះលើការបោះឆ្នោតប្រជែងជាមួយក្រុម Fatah  ហើយក្រុម Fatah  កំពុងកាន់កាប់ទឹកដីត្រើយខាងលិច (West Bank)សព្វថ្ងៃ។ ក្រុមហាម៉ាសមានសមាជិក៤០០០០នាក់ ហើយប្រតិបត្តិគោលការណ៍ ៣យ៉ាងតឹងរឹងដូចជា សាសនា ការជួយសង្រ្គោះ និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងអ៊ីស្រាអែល។ ចំណាំ៖ ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធហាម៉ាស ត្រូវបានចាត់ទុកជាក្រុមភេរវករដោយបណ្ដាប្រទេសធំៗលើសកលលោកមានដូចជាៈ អាម៉េរិក សហភាពអឺរ៉ុប កាណាដា អេហ្ស៊ីប​ ជប៉ុន និង អ៊ីស្រាអែល។ យ៉ាងណាមិញ យោងតាមការកត់សម្គាល់កន្លងមក  ក្រុមហាម៉ាស តែងតែវាយប្រហារលើប្រជាជនអ៊ីស្រាអែល ព្រមទាំងចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់ទាហានអ៊ីស្រាអែលឥតញញើតដៃ។ ក្រុមនេះមានមហិច្ឆតាណាស់ ហើយមិនបានទទួលស្គាល់អ៊ីស្រាអែលជារដ្ឋឯករាជ្យឡើយ។ ពួកគេថែមទាំងលើកឡើងថានឹង បណ្តេញជនជាតិជ្វីហ្វចេញពីតំបន់អ៊ីស្រាអែលឱ្យអស់ថែមទៀត។  ក្រុមប្រដាប់អាវុធមួយនេះ មានការគាំទ្រពីសំណាក់ ស៊ីរី ក្រុមឥស្លាមជីហាត អ៊ីរ៉ង់ និងក្រុមប្រដាប់អាវុធ Hezbollah នៅលីបង់ ដែលធ្វើឲ្យវាឈរជើងដល់សព្វថ្ងៃពិសេសទទួលបានជំនួយជាទឹកប្រាក់ និងអាវុធជាច្រើនពីប្រទេសទាំងនេះ។  អំឡុងពេលកាន់អំណាចដំបូងប្រជាជនគាំទ្រក្រុមនេះណាស់ តែបន្ដបន្ទាប់ប្រជាប្រិយភាពធ្លាក់ចុះព្រោះប្រជាជននៅក្នុងតំបន់កាហ្សាលំបាកទៅៗ ក្រីក្រខ្លាំងដោយរកលុយក្នុងមួយថ្ងៃតិចជា២ដុល្លារ នេះក៏ដោយសារតែក្រុមនេះប៉ះទង្គិចជាមួយអ៊ីស្រាអែលជាច្រើនលើក ព្រមទាំងត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល និងអាហ្ស៊ីបការរាំងខ្ទប់។

រូងក្រោមដីក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា

​តំបន់​ហ្កាហ្សា​បង្កប់​​ផ្លូវក្រោមដី ឬ​រូងក្រោមដី​ច្រើន​ជាន់ និង​ខ្វាត់ខ្វែង​រាប់សិប​គីឡូម៉ែត​ ​ជីក​ដោយ​ពួក​ហាម៉ាស វាត្រូវបានហៅថា ​មេត្រូ​ហ្កាហ្សា។  ផ្លូវក្រោមដី​ត្រូវ​បាន​ពួក​ហាម៉ាស​សាងសង់​ក្នុង​ឆ្នាំ២០០៧ស្របពេលអ៊ីស្រាអែល​​បិទខ្ទប់​ច្រក​ចេញ​ចូល​លើ​ដី​ក្នុង​តំបន់​ហ្កាហ្សា​ទាំង​មូល។ ​ផ្លូវក្រោមដី​ប្រើ​ក្នុងគោលបំណង ដឹក​ជញ្ជូន​ផលិតផល​​ពី​ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប​ចូល​ហ្កាហ្សា មានដូចជា៖ ​ស្បៀងអាហារក្នុងការ​​ផ្គត់ផ្គង់​​ពលរដ្ឋ​ប៉ាឡេស្ទីន​។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ​ក្រុមហាម៉ាស​ប្រើ​ ផ្លូវនេះនាំ​ចូល​គ្រឿង​សព្វាវុធ និង​សារធាតុផ្ទុះ​ ​ប្រើ​ជា​មូលដ្ឋានទ័ព កន្លែង​ផលិត​អាវុធ និង​ជា​កន្លែង​ស្តុក​អាវុធ​ទៀត​ផង។​ មានការលើកឡើងតាមរយៈសារព័ត៌មាន AFP ថារូងនេះជីក​សំដៅ​ទៅ​អេហ្ស៊ីប និង​ជីក​សំដៅ​ទៅ​ខ្សែព្រំដែន​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​។ រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលចិញ្ចឹមចិត្តមកជាយូរលើការកម្ទេច រូងក្រោមដីនេះចោល។  ជាក់ស្ដែងឆ្នាំ ២០២១ អ៊ីស្រាអែល​បានប្រកាស​វាយប្រហារ​ផ្លូវអាកាស​កម្ទេច​បាន​ផ្លូវក្រោមដី​នៅ​ហ្កាហ្សា​ជាង ១០០គីឡូម៉ែត្រ តែក្រុមហាម៉ាសតបថាគឺវា​ស្មើ​នឹង ៥%ប៉ុណ្ណោះ។  បញ្ហានេះបានបង្កើតជាចម្ងល់ដល់មហាជនទូទាំងពិភពលោក ព្រោះគេមិនដឹងទេថាតើ​ហ្កាហ្សា​មាន​ផ្លូវក្រោម ​ប៉ុន្មាន​ ហើយមាន​ជម្រៅ​ប៉ុន្មាន​ វែងប៉ុននិង​​ត​ភ្ជាប់​ពី​ណា​ទៅ​ណា​ខ្លះ? ពោលគឺ​មាន​តែ​ពួក​ហាម៉ាស​ខ្លួន​ឯង​ដែល​បាន​ដឹង​ច្បាស់ដូចថ្ងៃ ផ្លូវរោងក្រោមដីនេះអាចជាកន្លែងសុវត្ថិភាពរបស់ក្រុមហាម៉ាស តែវាក៏អាចនាំមកនូវគ្រោះថាប្រសិនបើអ៊ីស្រាអែលរកឃើញ។ ឆ្លើយតបនឹងសង្រ្គាម២០២៣នេះ អ៊ីស្រាអែលនឹង ​កម្ទេច​ផ្លូវក្រោមដីរបស់ក្រុមហាម៉ាសឲ្យខានតែបានព្រោះជាបំណងជាយូរមកហើយរបស់អ៊ីស្រាអែល។

ចំនួនប្រជាជនរងគ្រោះដោយសារសង្រ្គាម អ៊ីស្រាអែល-ហ្កាហ្សា

សូមបង្ហាញនូវទិន្នន័យចំនួនប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែលរងគ្រោះ និងការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធភាគីទាំងសងខាងគិតត្រឹមថ្ងៃ២៤ តុលា ២០២៣នេះ

ប៉ាឡេស្ទីន

យោងទៅតាមសារព័ត៌មាន Aljazeera ដែលរាយការណ៍ដោយ ក្រសួងសុខាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន សមាគមន៌កាកបាទក្រហម ប៉ាឡេស្ទីន និង សេវា វេជ្ជសាស្ត្រ អ៊ីស្រាអែល ៖

តំបន់ហ្គាហ្សា មានប្រជាជនស្លាប់ហោចណាស់៥ ៧៩១នាក់ដែលក្នុងនោះភាគច្រើនជាស្ដ្រី ១២៩២ និងកុមារ ២ ៣៦០ នាក់ ចំណែកអ្នករងរបួសគឺច្រើនជាង១៦២៩៧នាក់។

តំបន់ West Bank មានប្រជាជនស្លាប់ហោចណាស់៩៦ នាក់ និងរងរបួសយ៉ាងហោចណាស់ ១៨២៨នាក់។

ការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមានដូចជាៈ

ទីលំនៅ ១៧៧ ៧៨១ ត្រូវបានខូចខាត និង ១៦ ៤៤១ បំផ្លាញទាំងស្រុង។

សាលារៀន​ ២០៧ កន្លែងបំផ្លាញទាំងស្រុង។

មន្ទីពេទ្យ ៣៤ កន្លែងបំផ្លាញទាំងស្រុង។

កន្លែងផ្គត់ផ្គង់ទឹងស្អាត ១១ កន្លែងត្រូវបានកម្ទេច។

ចំពោះភាគីអ៊ីស្រាអែលមានប្រជាជនស្លាប់ហោចណាស់ ១ ៤០៥នាក់ និងប្រជាជរងរបួសខ្ទង់ ៥ ៤៣១នាក់។

និន្នន័យនៃចំនួនប្រជាជនរងគ្រោះរបស់ភាគឺទាំងពីរគឺមានចំនួនខុសគ្នាខ្លាំងណាស់ដែលអាចឲ្យយើងវិភាគបានថាប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនរងគ្រោះច្រើនជាងអ៊ីស្រាអែលឆ្ងាយ ណាមួយអ៊ីស្រាអែលមានកងទ័ពពូកែ និងអាវុធទំនើបជាច្រើន។

ការ​បាញ់ផ្លោងតទល់គ្នា និងបទ​ឧក្រិដ្ឋ​សង្រ្គាម ឬបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌសង្រ្គាម

ចំពោះការរំលោភ​លើ​ច្បាប់​សង្រ្គាម​ ​ត្រូវ​ចាត់បញ្ចូល​ជា​បទឧក្រិដ្ឋ​សង្រ្គាម ដែល​មាន​ចែង​នៅ​ក្នុង​​មាត្រា ៨ នៃ​លក្ខន្តិកៈ​ក្រុង​រ៉ូម ស្តីពី​ការបង្កើត​តុលាការ​ព្រហ្មទណ្ឌ​អន្តរជាតិ។  ច្បាប់​សង្រ្គាម គឺ​ត្រូវ​យក​មក​អនុវត្ត​ទាំងក្នុង​ករណី​មាន​សង្រ្គាម និង​ក្នុង​ករណី​មាន​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​អន្តរជាតិ។ ពិសេសជាងនេះទៅទៀត “ច្បាប់សង្រ្គាម” គឺ​មាន​ចែង​នៅ​ក្នុង​អនុសញ្ញា​ក្រុង​ឡាអេ​ (១​នៅ​ឆ្នាំ​១៨៩៩ និង​១ទៀត​នៅ​​ឆ្នាំ​១៩០៧) និង​អនុសញ្ញា​ក្រុង​ហ្សឺណែវ​ចំនួន​៤ (ឆ្នាំ​១៩៤៩)។  យើងសូមលើកយកសម្មភាពដែល​​មានចែង​ក្នុង​លក្ខន្តិកៈ​ក្រុងរ៉ូម ១៩៩៨ ដែលតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ ចាត់ទុកជា​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​សង្រ្គាម​ជាអាទិ៍មានដូចជា​៖

ការវាយប្រហារ ការបាញ់ផ្លោង ឬ​ការទម្លាក់​គ្រាប់បែក​ទៅលើ​ក្រុង ភូមិ ទីប្រជុំជន ​ទីលំនៅ​ ឬ​អគារ ដែល​គ្មាន​ការ​ការពារ និង​ដែល​មិនមែន​ជា​ចំណុចស៊ីប​របស់​កងទ័ព (មាត្រា ៨ កថាខណ្ឌទី៥)។

ការប្រើថ្នាំពុល ឬ​អាវុធ​ដែល​មាន​ជាតិពុល (មាត្រា ៨ កថាខណ្ឌទី៧)។

ការប្រើឧស្ម័ន​ពុល ឬ​សារធាតុ​ប្រហាក់ប្រហែល​ផ្សេងទៀត (មាត្រា ៨ កថាខណ្ឌទី៨)។

ការប្រើប្រាស់​ប្រភេទ​អាវុធ​ដែល​ត្រូវ​ហាមឃាត់​ដោយ​ច្បាប់​អន្តរជាតិ (មាត្រា ៨ កថាខណ្ឌទី​១០) ដូចជា គ្រាប់បែក​ចង្កោម​ជាដើម ដែល​ត្រូវ​ហាមឃាត់​ដោយ​អនុសញ្ញា ស្តីពី​គ្រាប់បែក​ចង្កោម ចូលជាធរមាន កាល​ពីឆ្នាំ​២០០៨។

យើងមកពិចារណាទង្វើរបស់អ៊ីស្រាអែលក្នុងសង្រ្គាមនេះ ដោយអ៊ីស្រាអែលលើកឡើងថាបានទម្លាក់គ្រាប់បែកចំនួន​ ៦០ ០០០គ្រាប់លើតំបន់ ហ្គាហ្សាស្ទ្រីប។ ចាប់ តាំង ពីការវាយប្រហារថ្ងៃទី៧ ខែ តុលា មកហើយចំនួននេះគឺវា ស្ទើរតែស្មើរនឹងចំនួនគ្រាប់បែកដែល សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រើនៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ។ តើនរណាជាអ្នកទទួលគ្រាប់ទាំង៦០ ០០០គ្រាប់នេះ? ប្រាដកណាស់គឺប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ទោះជាអ៊ីស្រាអែលអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋចាកចេញពីកាហ្សាក៏ដោយតែសំណួរសួរថា តើត្រឹមតែពេលខ្លីពលរដ្ឋទាំងអស់នោះអាចចាកចេញទាន់ពេលទេ ព្រោះពួកគេមានចំនួនច្រើនកកកុញ ហើយអ្នកខ្លះរងរបួសដោយមីស៊ីល(ជាស្ដ្រីដែលមានកូនតូចៗ ) ពួកគេគ្មានសូម្បីកម្លាំងបំលាស់ទីព្រោះ(​គ្មាន​អាហារ​ទទួល​ទាន និង​ទឹកស្អាត)ដោយសារអ៊ីស្រាអែលកាត់ផ្ដាច់អស់ហើយ។

ត្រឡប់មកវិញ យើងនិយាយដោយសម្អាងច្បាប់លក្ខន្តិកៈ​ក្រុងរ៉ូម ១៩៩៨ អ៊ីស្រាអែលគឺកំពុងប្រព្រឹត្តបទ​ឧក្រិដ្ឋ​សង្រ្គាម ច្បាស់ណាស់ព្រោះអ៊ីស្រាអែលវាយប្រហារ បាញ់ផ្លោង ឬ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​ទៅលើ​ក្រុង ភូមិ ទីប្រជុំជន ​ទីលំនៅ​ ឬ​អគារ ដែល​គ្មាន​ការ​ការពារ និង​ដែល​មិនមែន​ជា​ចំណុច​របស់​កងទ័ព(មាត្រា ៨ កថាខណ្ឌទី៥)។ តែចំពោះការមើលឃើញរបស់ពិភពលោកមិនដូច្នេះទេ ពិសេសលោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃដិនហាក់បង្ហាញថាអាមេរិកគ្រាំទ្រអ៊ីស្រាអែលទាំងស្រុងដោយលោកបាននិយាយថា “អ៊ីស្រាអែលមានសិទ្ធិក្នុងការពារប្រទេសនិងប្រជាជន”។ សំនួរសួរបន្ដថា បើគ្រាន់តែការពារខ្លួនហេតុអ្វីចាំបាច់ផ្ដាច់ទឹកភ្លឿង បិទច្រកចេញចូលស្បៀង និងវាយប្រហារទៅលើមន្ទីពេទ្យ សាលារៀន ដែលបណ្ដាលឲ្យកុមារនិងស្ដ្រីរងគ្រោះ របួស ហើយថែមទាំងគ្មានសូម្បីថ្នាំព្យាបាលធ្វើអ្វី?ព្រោះអ៊ីស្រាអែលមានគំនុំត្រឹមតែជាមួយក្រុមហាម៉ាសប៉ុណ្ណោះ  ហើយអ៊ីស្រាអែលមិនមែនមិនដឹងពីរឿងទាំងនេះទេ។ ជីវិតពលរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក៏មានតម្លៃដូចពលរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដែរ ពួកគេក៏ចង់រស់ ចង់បានសន្ដិភាព និងចង់ជួបជុំគ្រួសារដូចពលរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដែរ។យ៉ាងណាមិញ ប្រទេសជាច្រើនដូចជានៅអ៊ីរ៉ុបមាន អាល្លឺម៉ង់ បារាំង អង់គ្លេសបង្ហាញជំហរថ្កោលទោសក្រុមហាម៉ាស និងគាំទ្រអ៊ីស្រាល។ តាមពិតទៅក្នុងសង្រ្គាមគ្មានភាគីណាដែលត្រឹមត្រូវទេ ព្រោះភាគីទាំងពីរសុទ្ធតែផ្ដាច់ជីវិតមនុស្សស្លូតត្រង់នឹងបានធ្វើឲ្យពិភពលោកអសន្ដិសុខ។ ប្រទេសនានាមិនត្រូវថ្កោលទោសត្រឹមតែក្រុមហាម៉ាសទេ តែត្រូវគិតពីសកម្មភាពរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលផងដែរ​ទោះជាក្រុមហាម៉ាសចាប់ផ្ដើមសង្រ្គាមមុនក៏ដោយ។ ជាចុងក្រោយយើងមើលឃើញថាសង្រ្គាមនេះពិបាកក្នុងការបញ្ចប់ព្រោះទាំងអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាសសុទ្ធតែមានប្រទេសធំៗលើពិភពលោកគាំទ្រ ហើយក្រុមហាម៉ាសស្អប់ពួកអ៊ីស្រាអែលខ្លាំងណាស់ប៉ុន្មានថ្ងៃនេះអ៊ីរ៉ង់ក៏បានព្រមានពីការផ្ទុះសង្រ្គាមក្នុងតំបន់ បើសិន​អ៊ីស្រាអែល​បើកការវាយលុកជើងគោក​ចូល​ហ្កាហ្សានោះ ។

សហរដ្ឋអាមេរិកវិះនឹងត្រូវធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលម្តងទៀតជាលើកទី២២ ព្រោះថា​​ច្បាប់​ថវិកា​ដែល​​​ធានា​ដំណើរការ​រដ្ឋបាល​របស់រដ្ឋាភិបាល​សហព័ន្ធ​​ត្រូវ​ផុត​​ឱសានវាទ​នៅ​ថ្ងៃ​សៅរ៍​ ទី​៣០ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ វេលា​ម៉ោង​១២​អាធ្រាត្រ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានបញ្ចៀសនូវវិបត្តិជាប់គាំងនេះវិញ ដោយលោក ចូ បៃដិន (Joe Biden) បានចុះហត្ថលេខាលើសេចក្ដីសម្រេចបណ្ដោះអាសន្ននៅនាទីចុងក្រោយដែលមានសុពលភាពត្រឹមរយៈពេល ៤៥ ថ្ងៃ។

តើអ្វីទៅជាវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាល?

វិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលឬ Government Shutdown កើតឡើងនៅពេលដែលអ្នកតាក់តែងគោលនយោបាយបរាជ័យក្នុងការអនុម័តច្បាប់ថវិកាសម្រាប់រដ្ឋសហព័ន្ធនៅពេលបញ្ចប់ឆ្នាំសារពើពន្ធ ឬជាកញ្ចប់ថវិកាសម្រាប់ឆ្នាំថ្មី។ សភាត្រូវតែអនុម័ត ហើយប្រធានាធិបតីត្រូវចុះហត្ថលេខាលើច្បាប់ថវិកា ដើម្បីចំណាយទៅលើវិស័យរដ្ឋបាលផ្សេងៗ។ ច្បាប់នេះចែកចេញជា ១២ ទម្រង់នៃថវិកាចំណាយសម្រាប់ផ្នែកផ្សេងៗគ្នា។ អ្នកតាក់តែងច្បាប់ក៏អាចជ្រើសរើសអនុម័តការប្រើប្រាស់កញ្ចប់ថវិកាបណ្តោះអាសន្នដើម្បីចំណាយក្នុងរយៈពេលកំណត់ណាមួយដើម្បីបញ្ចៀសវិបត្តិជាប់គាំងនេះ។

ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើអ្នកតាក់តែងច្បាប់បរាជ័យក្នុងការអនុម័តច្បាប់ថវិកាសម្រាប់ចំណាយទាំងស្រុង ឬ ផ្នែកណាមួយ ដោយពុំមានការព្រមព្រៀងច្បាស់លាស់ឲ្យទាន់ពេលវេលានោះទេ ពេលនោះហើយដែលវិបត្តិជាប់គាំងនឹងកើតមានឡើង។ និយាយដោយខ្លី ក្នុងអំឡុងពេលជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលនេះ មិនថាសួនច្បារសាធារណៈ ឬ សារមន្ទីរជាតិនោះទេ ពោលគឺនឹងត្រូវផ្អាកដំណើរការដោយសារគ្មានបុគ្គលិកធ្វើការនិងរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់។ បុគ្គលិករដ្ឋបាលសហព័ន្ធត្រូវផ្អាកការងារ ឬ បន្តធ្វើការងារដោយគ្មានប្រាក់កម្រៃ។

ហេតុអ្វីបានជាសហរដ្ឋអាមេរិកជួបនូវវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលបែបនេះ?

សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាប្រទេសតែមួយគត់នៅលើពិភពលោកដែលបានជួបប្រទះនូវវិបត្តិជាប់គាំងមួយនេះច្រើនលើក ដែលតែងតែលងបន្លាចរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ថវិកាជាតិឆ្នាំថ្មី ឬ សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្នើថវិការដ្ឋរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលសភាបានអនុម័តតាមរយៈការផ្តល់នូវថវិកាទៅតាមទីភ្នាក់ងាររបស់រដ្ឋសហព័ន្ធ ទៅតាមវិស័យដូចជាវិស័យការងារ សេវាសុខភាព និងវិស័យអប់រំជាដើម ជានីតិវិធីដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ឬ រៀងរាល់ឆ្នាំសារពើពន្ធ។

ជារៀងរាល់ឆ្នាំសហរដ្ឋអាមេរិកតែងតែរៀបចំសេចកី្តព្រាងច្បាប់ស្នើថវិកានៅថ្ងៃទី ០១ ខែតុលា ដោយប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានអនុញ្ញាតឲ្យវិស័យរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗគ្រប់គ្រងដោយសភាតំណាងមកពីគណបក្សផ្សេងៗគ្នា ដើម្បីធានាឲ្យបាននូវការចូលរួមតាមបែបលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ប៉ុន្តែមួយរយៈចុងក្រោយនេះបែរជាមានភាពរកាំរកូសទៅវិញ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់លើទំព័រឆ្នាំថ្មី

ដំបូងឡើយ នៅឆ្នាំ១៩៨០ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ក្រោមរដ្ឋបាលអតីតប្រធានាធិតីលោក ជីមី ខាទ័រ (Jimmy Carter) បានធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាប់ Anti-Deficiency Act ឆ្នាំ១៨៨៤ ដែលការកែប្រែនេះហើយជាចំណុចផ្តើមនៃការកកើតនៃវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅក្នុងច្បាប់ចំណាយថវិកាជាតិនាសតវត្សរ៍ទី១៩ បានចែងថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវឆ្លងកាត់ការយល់ព្រមពីសភាសិនទើបអាចចុះកិច្ចសន្យាការចំណាយបាន។ ក្នុងរយៈពេលជិតមួយសតវត្សរ៍មុន រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានទទួលការអនុញ្ញាតឲ្យបន្តការចំណាយ បើសិនជាចាំបាច់ បើទោះបីជាមានគម្លាតថវិកា ឬ ថវិកាមិនគ្រប់ក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែក្រោយឆ្នាំ១៩៨០ រដ្ឋាភិបាលបានជ្រើសរើសយកការប្រកាន់នូវគោលការណ៍តឹងរឹងមួយវិញគឺ «គ្មានថវិកា គ្មានការចំណាយ»។

ខុសពីប្រទេសដទៃ ដូចជារដ្ឋាភិបាលប្រទេសប្រេស៊ីលដែលនៅតែអាចរក្សាលំនឹងការចំណាយថវិការបស់រដ្ឋាភិបាលបាន បើទោះបីជាស្ថិតក្នុងអំឡុងពេលមានវិបត្តិថវិកាក៏ដោយ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ក្រោយឆ្នាំ១៩៨១ អាមេរិកបានជួបប្រទះវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាល ឬអាចហៅថាវិបត្តិជាប់គាំងថវិកាជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅពេលដែលអតីតប្រធានាធិបតីលោក រ៉ូណល់ រីហ្កេន (Ronald Reagan) បានបោះឆ្នោតបដិសេធទៅលើកញ្ចប់ថវិកា បង្កឱ្យមានការជាប់គាំងរយៈពេល ៤ ថ្ងៃ។

ចាប់តាំងពីពេលនោះមកទល់បច្ចុប្បន្ន អាមេរិកបានជួបនូវវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលចំនួន ២១ លើករួចមកហើយ ដោយក្នុងចំណោមនោះផងដែរ នៅចន្លោះឆ្នាំ២០១៨ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ វិបត្តិជាប់គាំងនេះបានកើតឡើងរយៈពេល ៣៤ ថ្ងៃជារយៈពេលយូរជាងគេក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តអាមេរិក ដោយមូលហេតុនោះគឺនៅចុងឆ្នាំ២០១៨ ក្រោមរដ្ឋបាលលោកដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) មានភាពរកាំរកូសរវាងក្រុមអ្នកសាធារណរដ្ឋនិងក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ដោយលោក ត្រាំ ទាមទារឲ្យបញ្ចូលនូវហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់សាងសង់ជញ្ជាំងជាមួយម៉ិចសិក និងចាត់វិធានការប្រឆាំងនឹងក្រុមជនអន្តោប្រវេសន៍ដែលរស់នៅអាមេរិកហៅថា Dreamers ក៏ដូចជារំលាយចោលនូវកម្មវិធីការពារក្រុមជនអន្តោប្រវេសន៍ “Daca” ចំណែកឯក្រុមប្រជាធិបតេយ្យវិញគឺបដិសេធដាច់ខាតមិនបញ្ចូលហិរញ្ញវត្តុសង់ជញ្ជាំងម៉ិចសិកនោះឡើយ ដែលភាពមិនព្រមព្រៀងគ្នានេះហើយនាំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកត្រូវជាប់គាំង បុគ្គលិកសហព័ន្ធ​ប្រមាណជា ៨០ ០០០ នាក់រងការប៉ះពាល់ដោយប្រឈមជាមួយនឹងការផ្អាកការងារបណ្តោះអាសន្ន និងបង្ខំឲធ្វើការដោយគ្មានប្រាក់កម្រៃ។

ការបញ្ចៀសរដ្ឋាភិបាលពីការធ្លាក់ចូលរណ្តៅវិបត្តិជាប់គាំង

កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញាថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ចៀសពីការធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលនៅនាទីចុងក្រោយ បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីលោក ចូ​ បៃដិន បានចុះហត្ថលេខាទៅលើសេចក្ដីសម្រេចបណ្តោះអាសន្នលើកញ្ចប់ថវិកាជាតិដែលអាចប្រើប្រាស់លើការចំណាយបានរយៈពេល ៤៥ ថ្ងៃ ដោយមានសំឡេងគាំទ្រសរុបចំនួន ៣៣៥ សំឡេង ទល់នឹងសំឡេងប្រឆាំងចំនួន ៩១ នៅក្នុងរដ្ឋសភា រីឯនៅព្រឹទ្ធសភាវិញ ទទួលបានសំឡេងគាំទ្រ ៨៨ ទល់នឹងសំឡេងប្រឆាំងចំនួន ៩។

កញ្ចប់ថវិកានោះផងដែរ គឺអាចដំណើរការរហូតដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ដោយគ្មានខ្ទង់ចំណាយសម្រាប់ជួយអ៊ុយក្រែននោះទេ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា កញ្ចប់ជំនួយអ៊ុយក្រែននេះហើយដែលជារនាំងរារាំងការសម្រេចលើសេចក្ដីសម្រេចកញ្ចប់ថវិកាឆ្នាំថ្មី ដោយនៅក្នុងសភា ក្រុមសាធារណរដ្ឋដែលគាំទ្រលោកដូណាល់ត្រាំបានប្រឆាំងដាច់ខាតនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងកញ្ចប់ថវិកាថ្មីរបស់រដ្ឋសហព័ន្ធដែលមានកញ្ចប់ថវិកាជំនួយសម្រាប់អ៊ុយក្រែន។

ប្រសិនបើគ្មានសេចក្ដីសម្រេចលើកញ្ចប់ថវិកាឆ្នាំ២០២៤ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញានោះទេ វិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលលើកទី២២ អាចនឹងកើតមានឡើងចាប់ពីម៉ោង ០០:០១ អាធ្រាត្រថ្ងៃអាទិត្យទី​០១ ខែតុលា ដែលនឹងនាំឲ្យបុគ្គលិករដ្ឋសហព័ន្ធរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវផ្អាកពីការងារ ឬបន្តធ្វើការដោយគ្មានប្រាក់កម្រៃ។ ចំណែកឯសេវារដ្ឋបាល និងសេវាសាធារណៈមួយចំនួននឹងត្រូវផ្អាកដំណើរការ។

យ៉ាងណាមិញ យើងនៅតែមិនទាន់ដឹងច្បាស់នោះទេថា តើបន្ទាប់ពីផុតឱសានវាទថវិកាបណ្តោះអាសន្ននៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងអាចបញ្ចៀសវិបត្តិជាប់គាំងរដ្ឋាភិបាលបានឬក៏យ៉ាងណានោះទេ ព្រោះថាលោក បៃដិន នៅតែស្នើឲ្យមានការគាំទ្រថវិកាជំនួយដល់អ៊ុយក្រែនដែលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមជាមួយរុស្សី៕