ថង់ប្រាជ្ញា

ពិភពលោកកំពុងតែទទួលរងនូវការផ្លាស់ប្តូរប្រជាសាស្រ្ត (demographic shift) ហើយមិនមានប្រទេសណាមួយដែលមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ក្នុងការរ៉ាប់រងដោះស្រាយនៃបញ្ហាដែលនឹងរះមកដោយសារកំណើននៃចំនួនប្រជាជនវ័យចាស់នេះឡើយ (No country is immune to this)។ យោងតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) ប្រជាជនទូទាំងប្រទេសកំពុងផ្លាស់ប្តូរទៅរកការរស់នៅយូរជាងមុន ដោយអាយុកាលនៃការរស់នៅនឹងកើនឡើងទៅដល់ ៦០ឆ្នាំជាមធ្យម នៅក្នុងឆ្នាំ ២០៣០ ខាងមុខ។ មួយវិញទៀត ការថយចុះនៃអត្រាកំណើតក៏មានផលប៉ះពាល់ទៅលើការផ្លាស់ប្តូរចំនួនប្រជាជន (the replacement rate) ផងដែរ។...

កីឡាអូឡាំពិក (Olympic Games) កីឡាអត្តពលកម្មដែលឈានមុខគេរបស់ពិភពលោក ដែលមានដើមកំណើតនៅសម័យក្រិកបុរាណតាំងពី ៧៧៦ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជ និងត្រូវបានប្រារព្ធឡើងវិញនៅចុងសតវត្សទី១៩។ ទង់ជាតិកីឡាអូឡាំពិកមាន ផ្ទៃខាងក្រោយពណ៌ស និងរូបចិញ្ចៀនចំនួន៥វង់តជាប់គ្នា មានពណ៌ ខៀវ លឿង ខ្មៅ បៃតង និងក្រហម ដែលតំណាងឱ្យ “ទ្វីបទាំងប្រាំនៃពិភពលោក” គឺទ្វីប អាហ្វ្រិក អាមេរិក អាស៊ី អ៊ឺរ៉ុប និងអូសេអានី...

នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២១ ក្រុមប្រឹក្សាគណៈកម្មការ និងតំណាងជាន់ខ្ពស់នៃសហភាពអឺរ៉ុបបានធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីយុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិករបស់សហភាពអឺរ៉ុប ។ យុទ្ធសាស្ត្រសហភាពអឺរ៉ុប-ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកនេះ ត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចំនួន ២៧ នៃរដ្ឋជាសមាជិករបស់សហភាពអឺរ៉ុប ហើយត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងរួមចំណែកដល់ស្ថិរភាព សន្តិសុខ វិបុលភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ជំរុញគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នីតិរដ្ឋ​ សិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់អន្តរជាតិ។​​ កត្តាដែលជំរុញនូវការបង្កើតនៃយុទ្ធសាស្ត្រសហភាពអឺរ៉ុប-ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក គឺជាតំបន់យុទ្ធសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់សហភាពអឺរ៉ុប។ ដោយសារតែការរីកចម្រើនខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ប្រជាសាស្រ្ត និងនយោបាយដែលកំពុងកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់នេះ...

ការវិវត្តន៍នៃទាសភាពគឺមានតាំងពីចន្លោះឆ្នាំ៦០០០និងឆ្នាំ២០០០ មុនគ.ស. មកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែទាសភាពដែលយើងរកឃើញនិងដឹងច្បាស់គឺមានចាប់ត្រឹមឆ្នាំ ១៥២៦ (Gildher Lehrman Institute of American History) ដែលបានចាប់ផ្តើមកើតឡើងនៅទ្វីបអាហ្រ្វិកនៅពេលដែលមានការដឹកទាសករពីទ្វីបអាហ្រ្វិកមកសហរដ្ឋអាមេរិក។ បើទោះបីជាទាសភាពបានកើតឡើងតាំងពីមុនពេលដែលយើងអាចកំណត់មកម្ល៉េះ ទាសភាពចំណាស់ជាងគេត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងក្រម Hammurabi ក្នុងឆ្នាំ ១៧៥៤ មុនគ.ស.។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមកទាសភាពបានរីករាលដាល នៅជុំវិញពិភពលោក ហើយបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បុគ្គលជាច្រើនទាំងគ្រប់ពណ៌សម្បុរ គ្រប់ភេទ និងអាយុ។ល។ ការជួញដូរទាសករ​ក៏​បាន​បន្ត​អូសបន្លាយ​ជា​យូរ​​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ...

លោក ម៉ៅ សេទុង ដែលដឹកនាំប្រទេសចិនដោយយកលំនាំដឹកនាំតាមបែបកុម្មុយនីស្ដ និងការអនុវត្តនយោបាយឯកានិយម ទទួលបានការគាំទ្រតិចតួចបំផុតពីសំណាក់ប្រជាជនចិន ដោយសារតែក្នុងអំឡុងពេលដឹកនាំរបស់លោក សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនមិនសូវមានភាពរីកចម្រើនឡើយ។​ បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់លោក ម៉ៅ សេទុង លោក​ តេង ស៊ាវពីង បានឡើងកាន់ដំណែងបន្តជាមួយនឹងមហិច្ឆតានៅក្នុងការផ្លាស់ប្ដូររចនាបទគ្រប់គ្រងប្រទេសទៅជាការដឹកនាំតាមបែបសង្គមនិយម ប៉ុន្តែផ្ដល់សេរីភាពលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ ដោយចង់ផ្លាស់ប្ដូរប្រទេសចិនពីការគ្រប់គ្រងក្រោមរបបកុម្មុយនិស្ត ប៉ុន្តែប្រកាន់យករបបទីផ្សារសេរី ព្រមទាំងស្ដារប្រទេសចិនឡើងវិញបន្ទាប់ពីរទទួលរងនូវព្យុះភ្លៀងនៃបដិវត្តវប្បធម៌ លោក​ តេង​ ស៊ាវពីង បានសម្រេចធ្វើទំនើបភាវូបនីយកម្មទៅលើវិស័យចំនួន ៤...

តាលីបង់ (Taliban) ជាភាសាផាសតូ (Pashto) ប្រែថា “សិស្ស” គឺជាក្រុមបក្សពួកនិយមខាងនយោបាយ និងសាសនាជ្រុលនិយមអ៊ីស្លាមដែលបានលេចឡើងនៅប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន នៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ បន្ទាប់ពីការដកកងទ័ពសូវៀត និងការដួលរលំនៃរបបកុម្មុយនីស្តអាហ្វហ្កានីស្ថាន និងការបែកបាក់ជាបន្តបន្ទាប់នៃសណ្តាប់ធ្នាប់ស៊ីវិល។ ក្រុមនេះបានចាប់ផ្តើមឡើងដោយកម្លាំងតូចមួយនៃក្រុមសិស្សានុសិស្ស និងអ្នកប្រាជ្ញខាងសាសនានៅប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានក្នុងគោលបំណងធ្វើការប្រឈមមុខនឹងឧក្រិដ្ឋកម្ម និងអំពើពុករលួយ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៤ ក្រុមអតីតយុទ្ធជនដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយ ម៉ាដ្រាសា នៅក្នុងភូមិមួយនៃខេត្តកាន់ដាហា (Kandahar) បានបង្ក្រាបមេទ័ពក្នុងស្រុកបានដោយជោគជ័យ។ បន្ទាប់មក ពួកតាលីបង់បានទទួលការគាំទ្រដ៏ពេញនិយម នឹងបានរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៩៦...

រូបិយប័ណ្ណបម្រុង (Reserved Currency) គឺជាចំនួននៃទឹកប្រាក់ ដែលត្រូវបានកាន់កាប់ឬរក្សាដោយធនាគារកណ្តាលនិងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុធំៗដើម្បីប្រើប្រាស់សម្រាប់ប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនានា។ ចំពោះបញ្ហានេះដែរ ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក តែងតែត្រូវបានគេស្គាល់ថាជារូបិយប័ណ្ណអន្តរជាតិដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយប្រទេសជាច្រើនលើសកលលោកនេះសម្រាប់ជារូបិយប័ណ្ណបម្រុង ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះផងដែរគឺមានការលេចចេញនូវនិន្នាការនៃបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនដែលកំពុងព្យាយាមប្រើប្រាស់ប្រាក់យ៉ន់ចិន (RMB) មកជំនួសឱ្យប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក សម្រាប់ជាទុនបម្រុងជាដើម។​ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងមកស្វែងយល់នូវមូលហេតុ ឬកាតាលីករដែលនាំឱ្យប្រទេសទាំងនោះចាប់ផ្ដើមប្រើប្រាស់នូវប្រាក់យ៉ន់ចិនជារូបិយប័ណ្ណបម្រុង រួមជាមួយនឹងការរីករាលដាលនៃការប្រើប្រាស់ប្រាក់នេះនៅក្នុងសកលលោក។ កត្តាដែលនាំឱ្យមានកំណើននៃការប្រើប្រាក់ប្រាក់យ៉ន់ចិន​ (Yuan) ​ប្រទេស​ចិន​គឺជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចដែលមានការអភិវឌ្ឍជាលំដាប់ ដោយផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប(GDP) របស់ប្រទេសនេះឈរនៅចំនួនប្រមាណជា ១៧,៧ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក  ដែលបានធ្វើឱ្យប្រទេសចិនស្ថិតនៅលំដាប់ទីពីរបន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ប្រទេសចិនក៏ជាប្រទេសពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេទី ៣...

AUKUS គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខត្រីភាគីរវាងប្រទេសអូស្ត្រាលី ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានប្រកាសបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី១៥​ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ហើយការបង្កើតសម្ព័ន្ធត្រីភាគី AUKUS នេះឡើង ក៏បានជំរុញឱ្យអូស្ត្រាលីបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងទទួលទិញយកនាវាមុជទឹកពីបារាំងនៅថ្ងៃទី១៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ផងដែរ។ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ កិច្ចប្រជុំត្រីភាគី AUKUS ដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ចូ បៃដិន (Joe...

Tiktok គឺកម្មវិធីចែកចាយវីឌីអូដែលផ្តើមចេញពី Musical.ly ដែលកម្មវិធីផ្តោតទៅលើការច្រៀងមិនបញ្ចេញសម្លេង (Lip-syncing) ប៉ុន្តែក្រោយមកកម្មវិធីនេះត្រូវបានទិញយកដោយក្រុមហ៊ុន ByteDance នៅឆ្នាំ ២០១៨ ហើយត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះទៅជា Tiktok នេះឯង។ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុន ByteDance គឺជាក្រុមហ៊ុនរបស់ជនជាតិចិន វាក៏ត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកចោទថាមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការចែកចាយព័ត៌មានរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលចិនផងដែរ។ ទន្ទឹមនេះ ដោយសារតែចំនួនអ្នកគាំទ្រទៅលើកម្មវិធី Tiktok កំពុងតែបានកើនឡើងជាលំដាប់ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏កើតមានការព្រួយបារម្ភទៅលើសន្តិសុខជាតិរបស់ខ្លួន​ ហើយក៏បានចាត់វិធានការ ដើម្បីចាត់ចែងក្នុងការបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់កម្មវិធីTiktokនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ វិធានការនេះបានធ្វើឡើងដោយប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក...

គំនិតជាតិនិយមសំដៅទៅលើគោលគំនិតនៃនយោបាយបែបទំនើប ដែលបានចាប់កំណើតឡើងអំឡុងពេលសម័យអាណានិគម។   នៅពេលដែលនិយាយដល់គំនិតជាតិនិយមគេក៏នឹកឃើញដល់ប្រទេសដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅប៉ែកអាស៊ីអាគ្នេយ៍។  ក្នុងនោះប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីត្រូវបានគេស្គាល់ថា  ជាប្រទេសដែលមានឥទ្ធិពលគំនិតជាតិនិយមខ្លាំងក្លា ជាពិសេសក្នុងរជ្ជកាលក្រោមការត្រួតត្រារបស់អាណានិគមហូឡង់ ​​ ។ ​​                  ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីកោះមួយនេះ បានប្រកាសខ្លួនចេញពី អាណានិគមនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៥ ក្រោមការផ្ដួចផ្ដើមរបស់មេដឹកនាំជាតិនិយមឈ្មោះថាលោក ស៊ូ  កាណូ។   ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទើបរួចផុតពីអាណានិគម  ហើយក៏ចេញផុតពីភ្លក់ភ្លើងនៃសង្គ្រាមថ្មីៗ តើប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបំផុសបំផុលគំនិតជាតិនិយមរបស់ពួកគេយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះ? ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទើបនឹងរីកដុះដាល  ប្រាកដណាស់វាពិតជាមានភាពលំបាកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការដឹកនាំប្រទេសឲ្យទៅរកភាពសម្បូរសប្បាយ។  ឥណ្ឌូនេស៊ីជាក់ស្ដែងបានជួបប្រទះនិងបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ វិសមភាពសេដ្ឋកិច្ច ការចម្រុះជាតិសាសន៍...

ប្រទេសវៀតណាម ជាប្រទេសមួយនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលនៅតែបន្តមានការលូតលាស់ខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចទាំងនៅក្នុងសម័យកូវីដ-១៩ ខណៈដែលសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសផ្សេងៗទៀតបានជួបប្រទះនូវការធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក ។ យ៉ាងណាមិញ ​ ប្រទេសវៀតណាមក៏ធ្លាប់បានឆ្លងកាត់នូវបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចជាហូរហែររហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៨៦ ហើយទើបតែចាប់ផ្តើមមានភាពរីកចម្រើននៅពេលដែលប្រទេសនេះចាប់ផ្តើមធ្វើនូវកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចដែលមានឈ្មោះថា ដូយ ម៉ឺយ (Doi Moi)តែប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងងាកមកស្វែងយល់អំពីកំណែរទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច ដូយ មើយ​ ដែលបានបានផ្លាស់ប្តូរប្រទេសវៀតណាមពីប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចផែនការទៅជាសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ-សង្គមនិយមដែលមានភាពរីកចម្រើនមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅមុនឆ្នាំ ១៩៨៦ មុនពេលដែលមានកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច “ ប្រទេសវៀតណាមបានជួបប្រទះនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបន្ទាប់ពីមានការបង្រួបបង្រួមវៀតណាមខាងត្បូងនិងខាងជើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦។ នាពេលនោះ សេដ្ឋកិច្ចរបស់វៀតណាមត្រូវជួបប្រទះនឹងវិបត្តិនៃ...

ទិវានារីអន្តរជាតិ ឬហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា International Women’s Day (IWD) ជាទិវាដែលប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហើយក៏ជាពេលវេលាមួយដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងពីវឌ្ឍនភាពសិទ្ធិនារីកន្លងមក ដែលត្រូវបានខិតខំឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមាន និងដើម្បីអបអរសាទរចំពោះភាពក្លាហាន និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ស្ត្រី ដែលបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ។ ឆ្នាំនេះជាគម្រប់ខួបលើកទី១១២ហើយ រាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩១១ នៃការចាប់ផ្តើមប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិនារីអន្តរជាតិនេះឡើង។ ទោះបីជាពិភពលោកមានការជឿនលឿនដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកកម្រិតណាក៏ដោយ ក៏គ្មានប្រទេសណាមួយសម្រេចបានសមភាពយេនឌ័រពេញលេញនៅឡើយទេ។ គម្លាតនៃសមភាពយេនឌ័រនៅតែជាការព្រួយបារម្ភ និងត្រូវបន្តស្វែងរកដំណោះស្រាយ។ ប្រវត្តិនៃសិទ្ធិនារី នៅដើមសតវត្សទី២០ ក្នុងទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប ការគាបសង្កត់ទៅលើស្ត្រីបានកើតមានច្រើនជាខ្លាំង...