បន្ទាប់ ៨ ខែនៃការផ្តួលរំលំធ្វើដោយរបបយោធារបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ទីបំផុតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) បានធ្វើការសម្រេចចិត្តរារាំងមេដឹកនាំរបបយោធាលោក Min Aung Hlaing ពីការចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានក្នុងសប្តាហ៍នេះ។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន សមាជិករបស់អាស៊ានបានស្នើអញ្ចើញអ្នកតំណាងដែលមិនមែនជាអ្នកតំណាងនយោបាយ (Non-political representative) របស់មីយ៉ាន់ម៉ាដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលតំបន់នៅក្នុងខែតុលានេះ។ ប៉ុន្តែការអញ្ជើញនេះត្រូវបានបដិសេដដោយរដ្ឋាភិបាលយោធារបស់លោក Min Aung Hlaing ព្រោះលោកយល់ថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្របច្បាប់ ហើយអាស៊ានកំពុងដើរផ្ទុយពីគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិកនិងបម្រើគោលនយោបាយរបស់ប្រទេសមហាអំណាចខាងក្រៅ។ ការរារាំងមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននេះជារឿងកម្រមួយ និងបានឱ្យឃើញពីឆន្ទៈនិងឥទ្ធិពលរបស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់ដែរ ហើយទីបញ្ចប់គឺក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅប្រទេសប្រុយណេវិញគឺគ្មានវត្តមានរបស់អ្នកតំណាងណាមួយរបស់មីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ។

មូលហេតុនៃការរារាំងមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមកិច្ចប្រជុំ

មូលហតុចម្បងក្នុងការមិនអញ្ញើញមីយ៉ាន់ម៉ាមកប្រជុំនោះគឺ មេដឹកនាំរបបសឹកមិនបានគោរពទៅតាមការសន្យាលើគោលការណ៍ ៥ ចំណុចរបស់អាស៊ាន។ ជាក់ស្ដែង កាលពីពេលថ្មីកន្លងទៅ អាស៊ានបានឱ្យអ្នកតំណាងរបស់ខ្លួនទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងគោលបំណងជួយសម្របសម្រួលស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស។ បេសកជនរបស់អាស៊ានដែលត្រូវបញ្ជូនទៅគឺជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទីពីររបស់ប្រ៊ុយណេ គឺលោក Erywan Yusof ប៉ុន្តែមិនទាន់អាចធ្វើទស្សនកិច្ចប្រទេសនេះដើម្បីសម្របសម្រួលនោះទេ។ បេសកជនពិសេសមានសិទ្ធិចូលដំណើរការពេញលេញទៅកាន់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ តែដល់ពេលនេះមិនទាន់អាចធ្វើជំនួបជាមួយភាគីណាមួយនៅមីយ៉ាន់ម៉ាឡើយ ខណៈសោកនាដកម្មនៅមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែបន្តមាន រហូតដល់ការរីករាលដាលវិបត្ដិកូវីដ១៩ផង។ ជាលទ្ធផល រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា បានសម្រេចមិនអញ្ជើញលោក Min Aung Hlaing ឬតំណាងនយោបាយណាមួយមកពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំឡើយ។

ការសម្រេចដកអ្នកតំណាងនិង ការច្រានចោលសំណើអាស៊ានរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា

រដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានបានសម្រេចកាលពីថ្ងៃទី ១៥ ខែ តុលា ដើម្បីដកឧត្តមសេនីយមីយ៉ាន់ម៉ា Min Aung Hlaing ចេញពីកិច្ចប្រជុំកំពូល។ នេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការស្តីបន្ទោសដ៏ធំបំផុតរបស់អាស៊ានលើមីយ៉ាន់ម៉ាចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១ ខែកុម្ភៈ នៅពេលដែលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលក្រោមការដឹកនាំ របស់លោកស្រី Aung San Suu Kyi និងការធ្វើទុក្ខបុក្ខម្និញលើបាតុករ ដែលទាំងនេះគឺជាសញ្ញាណនៃការប្រាសចាកនៃគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។

ក៏ប៉ុន្តែអាស៊ានក៏មានបានបិទផ្លូវមីយ៉ាន់ម៉ាជិតឈឹងដែរ ដោយសារបន្ទាប់ពីអាស៊ានសម្រេចមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមប្រជុំ អាស៊ានបានលើកសំណើឱ្យអ្នកតំណាងផ្សេងក្រៅពីអ្នកតំណាងនយោបាយមកចូលរួមវិញ។ ប្លុកអាស៊ានបានងាកមកអញ្ជើញលោក Chan Aye ជាលេខាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្រសួងការបរទេសរបស់របបយោធា ឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនិម្មិតអាស៊ានក្នុងនាមជាតំណាង Non-political representative។ ជាការឆ្លើយតប រដ្ឋាភិបាលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបាននិយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រ ថាខ្លួនបានច្រានចោលការសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ានក្នុងការអញ្ជើញតែឥស្សរជនដែលមិនតំណាងនយោបាយទៅកិច្ចប្រជុំកំពូលក្នុងតំបន់នាពេលខាងមុខ ដែលទង្វើរបស់អាស៊ាននេះបានមើលងាយមេដឹកនាំរបបសឹកនៃរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ។

ក្រសួងការបរទេសរបស់របបយោធាបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានថា ប្រមុខរដ្ឋ ឬរដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ាទទួលបានសិទ្ធិស្មើគ្នា និងពេញលេញក្នុងការចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ដែលមានសមាជិកទាំង១០។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ឧត្តមសេនីយ Zaw Min Tun បាននិយាយថា ការមិនអញ្ជើញមីយ៉ាន់ម៉ានេះ “មិនបានឱ្យសមភាពប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា” ដូចប្រទេសសមាជិកដទៃទៀតទេ។

ជំហានរបស់អាស៊ាន

សេចក្តីព្រាងសេចក្តីថ្លែងការសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានបានបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភ របស់មេដឹកនាំរដ្ឋសមាជិកចំពោះស្ថានភាពរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដោយអំពាវនាវឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា អនុវត្តការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេចំពោះមតិឯកភាពប្រាំចំណុចឬ 5 Points Consensus រួមទាំងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់បេសកជនពិសេសរបស់អាស៊ានទៅកាន់ប្រទេសរបស់អាស៊ាន។

ជំហានរបស់អាស៊ានដែលមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធារបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងភាពកង្វះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់រដ្ឋាភិបាលយោធារបស់លោក Min Aung Hlaing លើការអនុវត្តការយល់ស្រប ៥ ចំណុច (5 Points Consensus) ដែលបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានពិសេសកាលពីខែមេសា។ ជារួម ផែនការ ៥ ចំណុចនោះគឺការបញ្ចប់អំពើហិង្សានៅមីយ៉ាន់ម៉ា ការចាប់ផ្តើមកិច្ចសន្ទនាជាមួយ “គ្រប់ភាគី” និងការផ្តល់សិទ្ធិឱ្យបេសកជនពិសេសម្នាក់ចូលប្រទេសពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាច្រើនខែបានកន្លងផុតទៅ មេដឹកនាំរបបសឹកមិនបានអនុវត្ដនូវអ្វីដែលខ្លួនបានសន្យាឡើយ ហើយក៏បានរុញច្រានស្ថានការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ាធ្លាក់ក្នុងសភាពធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមទៀត។ ដូចនេះ ប្រសិនបើអាស៊ាននៅតែបើកភ្នែកម្ខាងបិទភ្នែកម្ខាងលើការក្បត់ពាក្យសន្យារបស់មេដឹកនាំរបបសឹកតទៅទៀត នោះនឹងធ្វើឱ្យគេយល់ឃើញកាន់តែច្បាស់ថាអាស៊ានមានត្រឹមតែឈ្មោះប៉ុន្តែមិនមានឥទ្ធិពលដោះស្រាយអ្វីទាល់តែសោះក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់។ ការឆ្លើយតបរបស់អាស៊ានទៅនឹងការមិនខ្វាយខ្វល់នឹងការសន្យារបស់មេដឹកនាំរបបសឹកនេះក៏ជាការមេរៀនដ៏ល្អមួយដែរសម្រាប់សមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ដែលបង្ហាញថា សមាជិកទាំងឡាយក៏មានកាតព្វកិច្ចគោរពគោលការណ៍និងសេចក្ដីសម្រេចរបស់អាស៊ាន ត្បិតតែប្រទេសនីមួយអាចប្រើប្រាស់គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងជាខ្នងបង្អែក។

គេឃើញថាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ានេះនៅតែមានភាពស្មុគស្មាញដោយសារតែគោលការណ៍របស់អាស៊ានមួយគឺ « គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សមាជិកម្នាក់ៗ »។ ប៉ុន្តែកន្លងមកថ្មីៗនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ី Saifuddin Abdullah បាននិយាយកាលពីសប្តាហ៍មុនថា អាស៊ានចាំបាច់មិនអាចប្រើគោលការណ៍នៃការមិនជ្រៀតជ្រែកជាខែលដើម្បីជៀសវាងបញ្ហាដែលកំពុងត្រូវបានដោះស្រាយនោះទេ។

សរុបមក ការសម្រេចចិត្តមិនអញ្ជើញលោក Min Aung Hlaing គឺជាការផ្លាស់ប្តូរ និងជាជំហានដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកសម្រាប់អាស៊ានផងដែរ ព្រោះសមាជិកទាំង ១០ តែងតែមានទម្លាប់មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សមាជិករបស់ខ្លួននោះទេ។ ការសម្រេចចិត្ដនេះមានទាំងផ្ដល់ទាំងផលចំណេញ និងខាតរបស់អាស៊ាន។ ផលចំណេញគឺ អាស៊ានអាចបង្ហាញដល់សាធារណៈជនថាខ្លួនក៏មានឥទ្ធិពលខ្លះដែរ និងបង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ យ៉ាងណាមិញ ត្បិតតែអាស៊ានចង់ដោះស្រាយវិបត្ដិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាប៉ុន្តែបែរជាមិនអញ្ញើញកូនសោរបញ្ហាមកពិភាក្សាទៅវិញ ហើយជំហានបន្ទាប់របស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយវិបត្ដិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាក៏កាន់តែស្រពេចស្រពិល ត្បិតតែមានឆន្ទៈប៉ុន្តែគ្មានវិធី។

នៅក្នុងទំនាក់ទំនងនយោបាយអន្តរជាតិ របត់នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសជាតិមួយតែងតែធ្វើឱ្យមានបម្រែបម្រួលទំនាក់ទំនងនៅក្នុងតំបន់ឬរវាងប្រទេសនឹងប្រទេស ដែលឥទ្ធិពលនៃបម្រែបម្រួលនេះអាចនឹងតិចឬច្រើនផ្អែកទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ប្រវត្តិសាស្រ្តនយោបាយ ​ និងឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសនោះនៅក្នុងពិភពលោក។ ជាក់ស្តែងកាលពីចុងឆ្នាំ២០២០កន្លងទៅនេះ​ ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីថ្មីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឱ្យមានការរង្គោះរង្គើរយ៉ាងខ្លាំងនៅជុំវិញពិភពលោក ដោយអ្នកដឹកនាំ និងអ្នកនយោបាយតាមបណ្តាប្រទេសជាច្រើនបានតាមដាន​យ៉ាងដិតដល់ជាមួយនឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះ។​​ បន្ថែមលើសពីនេះទៅទៀតអ្នកវិភាគនយោបាយជាច្រើនក៏បានធ្វើការវិភាគនិងព្យាករណ៍ទុកផងដែរនូវគោលនយោបាយការបរទេសរបស់បេក្ខជនប្រធានាធិបតីថ្មីដែលនឹងឡើងកាន់អំណាច។​ នេះបានសរបញ្ជាក់ថាបម្រែបម្រួលនយោបាយនិងរបបគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសមហាអំណាចតែងតែមានឥទ្ធិពល មិនថាតិចឬច្រើនឡើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសផ្សេងៗមិនអាចរំលងចំណាប់អារម្មណ៍បាន។ រីឯប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ដែលជាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបំផុតនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបក៏ទើបតែបានបញ្ចប់ការបោះឆ្នោតសភាហើយដែរ​ ក៏ប៉ុន្តែលទ្ធផលនៃការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលភិបាលនៅមិនទាន់បានកើតឡើងនៅឡើយទេដោយសារតែគណបក្សនយោបាយទាំងនោះកំពុងតែធ្វើការចរចារគ្នាក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ។

នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងក្រលេកមកមើលថាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ប្រព្រឹត្តិទៅយ៉ាងដូចម្តេច?​ ហើយថាតើអ្វីទៅគឺជាប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលចម្រុះដែលមានប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់សព្វថ្ងៃនេះ?​​ បន្ទាប់មកយើងនឹងងាកមកមើលអំពីបច្ចុប្បន្នភាពនៃសម្លេងគណបក្សនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ផងដែរ។

តើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ប្រព្រឹត្តិទៅយ៉ាងដូចម្តេច?

ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់តែងតែរៀបចំការបោះឆ្នោតសភានៅរៀងរាល់៤ឆ្នាំម្តង ហើយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះផងដែរ អធិការបតី ឬដែលយើងស្គាល់ជាភាសារអង់គ្លេសថា Chancellor នឹងមិនត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយផ្តាល់ពីសំណាក់ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់នោះទេ។​ ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ម្នាក់ទទួលបានសិទ្ធិធ្វើការបោះឆ្នោតពីរសម្លេង ហើយនៅលើសន្លឹកឆ្នោតដែលពួកគេទទួលបានគឺត្រូវបានបែងចែកជាពីរផ្នែក។ មួយផ្នែកនៃក្រដាសសន្លឹកឆ្នោតស្មើនឹងមួយសម្លេងដែលតម្រូវឱ្យពួកគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសបេក្ខជនតំណាងរាស្រ្តម្នាក់ដែលគេពេញចិត្តពីតំ​បន់ដែលពួកគេរស់នៅដើម្បីទទួលបានកៅអីនៅក្នុងសភា និង​មួយសម្លេងទៀតគឺតម្រូវឱ្យពួកគេធ្វើការបោះឆ្នោតទៅលើគណបក្សនយោបាយដែលគេពេញចិត្ត។​

សភាអាល្លឺម៉ង់មានកៅអីសរុបចំនួន៥៩៨កៅអីប៉ុន្តែចំនួនកៅអីនេះដែរអាចនឹងកើនឡើងផងដែរ។ ​៥០%នៃកៅអីសរុប(៥៩៨កោអី)ស្មើនឹង២៩៩កៅអីគឺជាសម្លេងដែលបានមកពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រដែលមកពី២៩៩តំបន់ ហើយ២៩៩​កៅអីទៀតនៅក្នុងសភាគឺបានមកពីលទ្ធផលសម្លេងឆ្នោតទីពីរដែលប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់បានបោះឆ្នោតចំពោះគណបក្សដែលខ្លួនពេញចិត្ត។​

ដើម្បីទទួលបានកៅអីនៅក្នុងសភា បេក្ខជនតំណាងរាស្រ្តដែលឈរឈ្មោះជាបេក្ខជននៅក្នុងការបោះឆ្នោតសម្លេងទី១របស់ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ត្រូវតែជាបេក្ខជនដែលទទួលបានសម្លេងច្រើនជាងគេនៅក្នុងមណ្ឌលបោះឆ្នោតក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន។​ បេក្ខជនដែលទទួលបានសម្លេងច្រើនជាងគេនោះនឹងទទួលបានកៅអីមួយនៅក្នុងសភា។​ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថាបេក្ខជនតំណាងរាស្រ្តដែលឈរឈ្មោះនៅតាមតំបន់នេះគឺអាចជាបេក្ខជនដែលមកពីគណបក្សនយោបាយណាមួយ​ ឬក៏ជាបេក្ខជនដែលឯករាជ្យមិនមានចូលបក្សសម្ព័ន្ធជាមួយគណបក្សណាមួយឡើយ​។បេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រឯករាជ្យនេះអាចឈរឈ្មោះទៅបានលុះត្រាតែគេទទួលបានការចុះហត្ថលេខាពីអ្នកគាំទ្រយ៉ាងតិចណាស់២០០នាក់។

រីឯ៥០%ទៀតនៃកៅអីសភាដែលបក្សនីមួយៗទទួលបានគឺត្រូវបែងចែកទៅតាមចំនួនសម្លេងដែលពួកគេទទួលបានពីសម្លេងឆ្នោតទីពីរដែលប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់បានបោះទៅលើគណបក្សដែលខ្លួនពេញចិត្ត។ ការបែងចែកចំនួនកៅអីក្នុងសភាដែលបក្សមួយអាចទទួលបានគឺត្រូវគិតជាភាគរយជាមួយសម្លេងឆ្នោតដែលបក្សនោះទទួលបាន។​ កៅអីនៅក្នុងសភានេះដែរក៏មានការគិតសមាមាត្រទៅនឹងចំនួនប្រជាជននៃរដ្ឋនោះផងដែរ។ នេះបានន័យថាប្រសិនបើរដ្ឋណាមួយមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេ នោះរដ្ឋនោះក៏អាចមានសមាសភាពតំណាងរាស្រ្តនៅក្នុងសភាច្រើនជាងគេផងដែរ។ បន្ទាប់ពីទទួលបានចំនួនកៅអីនៅក្នុងសភារួចហើយ បក្សនយោបាយនីមួយៗនឹងជ្រើសរើសបេក្ខជនសភារបស់ខ្លួនដើម្បីចូលទៅកាន់កៅអីនៅក្នុងសភា។​ ដូច្នេះហើយវាមានន័យថាប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់នៅក្នុងសម្លេងឆ្នោតទី២ដែលខ្លួនបានបោះនេះគឺមិនបានជ្រើសរើសបេក្ខជនណាម្នាក់នោះទេគឺគ្រាន់តែជាការរើសគណបក្សដែលខ្លួនពេញចិត្តតែប៉ុណ្ណោះ។​

តើការជ្រើសរើសអធិការបតី ឬ​ Chancellor ត្រូវធ្វើឡើងដោយរបៀបណា?

អធិការបតីដែលជាក្បាលម៉ាសីុនរបស់រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់មិនត្រូវបានជ្រើសរើសដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់នោះទេ។​ បន្ទាប់ពីការរាប់សម្លេងឆ្នោតហើយ រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់នៅមិនទាន់អាចបង្កើតឡើងបានភ្លាមៗនោះទេ ដោយសារតែតម្រូវឱ្យមានការបង្កើតជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះ។ ជាធម្មតាប្រសិនបើមានគណបក្សនយោបាយណាមួយទទួលបានសម្លេងឆ្នោតសរុបដែលអាចឱ្យគេគ្រប់គ្រងកៅអីសភាបាន ៥០ ភាគរយឡើងទៅ នោះរដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយគណបក្សនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែពុំមានគណបក្សនយោបាយណាមួយនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ទទួលបានលទ្ធផលបែបនេះឡើយ ហេតុនេះហើយទើបគណបក្សនយោបាយដែលមានសម្លេងឆ្នោតច្រើន(ប៉ុន្តែមិនលើសពី៥០%)នឹងព្យាយាមចុះចូលគ្នាដើម្បីបង្កើតជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ។​ នៅពេលដែលមានមានការស្រុះស្រួលគ្នារវាងគណបក្សនយោបាយដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយហើយ​​ នោះប្រធានាធិបតីអាល្លឺម៉ង់ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយប្រធានសភា ហើយដែលមិនមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយគណបក្សនយោបាយណាមួយនោះ នឹងរៀបចំទទួលខុសត្រូវការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអធិការបតីអាល្លឺម៉ង់។

បេក្ខជនអធិការបតីដែលត្រូវបានតែងតាំងឱ្យឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនតំណាងមកពីបក្សនយោបាយដែលបានសម្រេចចូលរួមជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះ នឹងត្រូវបានបោះឆ្នោតសម្រេចដោយសមាជិកសភាទាំងអស់​ ហើយដើម្បីបានក្លាយទៅជាអធិការបតីអាល្លឺម៉ង់បានលុះត្រាតែបេក្ខជននោះទទួលបានសម្លេងឆ្នោតភាគច្រើននៅក្នុងសភា។ ប្រសិនបើគ្មានបេក្ខជនណាមួយទទួលបានសម្លេងភាគច្រើននៅក្នុងសភាទេនោះ ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអធិការបតីនេះនឹងធ្វើឡើងម្តងទៀត​​ ហើយប្រសិនបើនៅតែមិនមានបេក្ខជនណាម្នាក់ដែលទទួលបានសម្លេងភាគច្រើននៅក្នុងសភាទាំងមូលនោះទេ នោះការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអធិការបតីនេះនឹងត្រូវធ្វើឡើងជាលើកទីបី ហើយបេក្ខជនដែលទទួលបានសម្លេងឆ្នោតច្រើនជាងគេធៀបនឹងបេក្ខជនដ៏ទៃទៀត (មិនចាំបាច់ទទួលបានសម្លេង៥០ភាគរយឡើង) នឹងក្លាយជាអធិការបតីថ្មីរបស់អាល្លឺម៉ង់។​

បច្ចុប្បន្នភាពនៃសម្លេងគណបក្សនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់

បន្ទាប់ពីការបញ្ចប់អាណត្តិជាអធិការបតីរបស់លោកស្រី អែនជែលឡា ម៉ាគែល​ (Angela Markel) ក្រោយពីលោកស្រីបានដឹកនាំក្បាលម៉ាសុីនរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់អស់រយៈពេល១៦ឆ្នាំកន្លងមក ប្រជាជនអាល្លឺម៉ង់ក៏ដូចជាអន្តរជាតិ ក៏កំពុងតែតាមដានចាំមើលថាតើបេក្ខជនមួយណា ហើយមកពីគណបក្សណាដែលនឹងកា្លយទៅជាអ្នកដឹកនាំថ្មីរបស់អាល្លឺម៉ង់ផងដែរ។

ជាក់ស្តែងបើយោងទៅតាមលទ្ធផលនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោតសកលរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញគេឃើញថា មានគណបក្សនយោបាយមួយចំនួនដែលមានភាពលេចធ្លោនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅអាណត្តិនេះដែលមានដូចជាគណបក្ស SPD, CDU/CSU, Grüne ជាដើម។

បើធៀបទៅនឹងការបោះឆ្នោតនៅអាណត្តិមុន គណបក្ស CDU ឬដែលគេស្គាល់ថាជាបក្សរបស់លោកស្រី អែនជេលឡា ម៉ាគែល ទទួលបានសម្លេងឆ្នោតតិចជាងអាណត្តិមុនដោយនៅក្នុងអាណត្តិនេះគណបក្ស​​ CDU ទទួលបានកៅអីនៅក្នុងសភាចំនួន១៥១​ កៅអីដែលតិចជាងអាណត្តិមុនចំនួន៤៩កៅអី។​ រីឯបក្ស​ SPD វិញទទួលបានកៅអីនៅក្នុងសភាចំនួន២០៦កៅអីដែលកើនលើសពីអាណត្តិមុនចំនួន ៥៣ កៅអី។​ ចំណែកលទ្ធផលរបស់គណបក្ស Grüne​ វិញក៏អាចឱ្យយើងឃើញពីការកើនឡើងនូវប្រជាប្រិយភាពរបស់បក្សផងដែរ ដោយនៅអាណត្តិនេះបក្សនេះទទួលបានកៅអីនៅក្នុងសភាដល់ទៅ​១១៨កៅអីដែលមានកំណើនដល់ទៅ៥១កៅអីធៀបនឹងកាលពីអាណត្តិមុន។

ក្រៅពីនេះគណបក្សផ្សេងទៀតដូចជា CSU ទទួលបានកៅអីចំនួន​ ៤៥ កៅអី (ធ្លាក់ចុះ១កៅអីធៀបនិងអាណត្តិមុន) ​បក្សFDPទទួលបាន៩២​កៅអី (កើន១២កៅអី) បក្ស Die Linke​ទទួលបាន៣៩កៅអី (ធ្លាក់ចុះ៣០កៅអី)​ នេះបើយោងទៅតាមលទ្ធផលឆ្នោតដែលចេញដោយគេហទំព័រផ្លូវការរបស់មន្រ្តីសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់។​ ​

មានការវិភាគជាច្រើនដែលបានចេញផ្សាយនៅតាមបណ្តាសារព័ត៌មានអន្តរជាតិផ្សេងៗអំពីលទ្ធផលរដ្ឋាភិបាលចម្រុះដែលអាចកើតមានឡើង ហើយក្នុងនោះដែរមានការរំពឹងថានឹងអាចមានការកើតឡើងនូវរដ្ឋាភិបាល «ភ្លើងចរាចរណ៍» ដែលឈ្មោះនេះបានមកពីព័ណ៌តំណាងរបស់គណបក្សបីដែលកំពុងធ្វើការចរចាចូលគ្នាជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះហើយមានបីព័ណ៌តំណាងបក្សដូចភ្លើងសញ្ញាចរាចរណ៍។ ​គេរំពឹងថាបក្ស SPD ដែលតំណាងដោយព័ណ៌ក្រហម បក្ស FDP តំណាងដោយព័ណ៌លឿងនិង បក្ស Grüne ដែលមានព័ណ៌បៃតងជាព័ណ៌ នឹងធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ការសន្និដ្ឋានទាំងអស់នេះសុទ្ធតែនៅមានភាពស្រពិចស្រពិល ហើយលទ្ធផលពិតប្រាកដយ៉ាងណានោះយើងនឹងរងចាំមើលអំពីលទ្ធផលផ្លូវការនៅពេលខាងមុខទៀត។

សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថាអាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ ដោយដំបូងឡើយ មានប្រទេសចំនួន ៥ គឺប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ឥណ្ឌូណេស៊ី  សិង្ហបុរី និងថៃ។ ការបង្កើតអាស៊ានពេលនោះគឺស្របពេលពិភពលោកកំពុងកើតមានសង្គ្រាមត្រជាក់ ដែលមានការបែងចែករវាងប្លុកលោកសេរី ដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្លុកលោកកុម្មុយនីស្ត ដឹកនាំដោយអតីតសហភាពសូវៀត។ កម្ពុជាជាសមាជិកចុងក្រោយគេដែលបានចូលជាសមាជិកអាស៊ានដែរកាលពីថ្ងៃទី៣០ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៩ ដែលត្រូវជាសមាជិកទី១០ នៃសមាគមមួយនេះ ហើយ កម្ពុជាក៏ធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន និងដឹកនាំកិច្ចប្រជុំកំពូលៗជាច្រើនទៀតផង។

សម្រាប់ភាពជាសមាជិក ទាំងកម្ពុជានិងប្រទេសឯទៀតមានភារកិច្ចក្នុងការគោរពដល់មាគ៌ារបស់អាស៊ាន (ASEAN Way)។ មាគ៌ារបស់អាស៊ាន គឺសំដៅលើវិធីរបស់អាស៊ានក្នុងការគ្រប់គ្រង ដោះស្រាយ និងបញ្ចៀសជម្លោះផ្សេងៗ ដោយផ្អែកលើតួនាទីស្នូល និងសាមគ្គីភាព (Centrality and Unity) របស់អាស៊ាន ការសម្របសម្រួលគ្នា ការមូលមតិកុងសង់ស៊ីស(consensus) ទំនាក់ទំនងការទូតដោយស្ងៀមស្ងាត់ (Quiet Diplomacy) ដែលអនុញ្ញាតឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានអាចធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដោយមិនចាំបាច់យកកិច្ចពិភាក្សារកដំណោះស្រាយនេះទៅផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណ:។

១. តើគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីស(Consensus)គឺជាអ្វី?

គោលការណ៍កុងសង់ស៊ី​​ (Consensus) គឺជាភាសាកាទូតនៃសមាគមន៍ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។​ វាគឺជាស្មារតីមួយដែលអាចនាំឱ្យសមាជិកទាំង ១០ របស់អាស៊ានអាចដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយ ដែលកើតឡើងនៅក្នុងតំបន់ ដើម្បីស្វែងរកសណ្ដាប់ធ្នាប់និងសុខសន្តិភាពតំបន់។ កុងសង់ស៊ីស ក៏ជាវេទិកាមួយដែលប្រមូលផ្តុំមេដឹកនាំ ដែលជាអ្នកតំណាងប្រទេសនីមួយៗនៅក្នុងតំបន់ ឱ្យចូលរួមក្នុងការបញ្ចេញមតិយោបល់និងសិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការចូលរួមសម្រេចដោះស្រាយវិវាទផ្សេងៗ ដើម្បីឈានទៅរកការសម្រេចជារួមមួយដែលប្រកបដោយតម្លាភាព និងសមភាពក្នុងនាមជាប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំង១០។ នៅក្នុងគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសនេះ សេចក្ដីសម្រេចនៅក្នុងការងារ ឬការដោះស្រាយវិបត្តិអ្វីមួយមិនអាចកើតមាននោះទេប្រសិនបើមានការជំទាស់ណាមួយពីសំណាក់ប្រទេសដែលសមាជិករបស់អាស៊ាន ហេតុនេះដើម្បីអនុវត្តឬដោះស្រាយអ្វីមួយបានគឺចាំបាច់បំផុតត្រូវតែមានសម្លេងជារួមរបស់មេដឹកនាំអាស៊ានទាំង ១០។ ជាពិសេសនោះគឺប្រទេសអាស៊ានទាំងអស់គ្មានសិទ្ធិក្នុងការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសដែលជាសមាជិកណាមួយជាដាច់ខាត ដោយរដ្ឋដែលជាសមាជិកទាំងអស់មានសិទ្ធិក្នុងការរក្សាអធិបតេយ្យភាពរបស់គេរៀងៗខ្លួន។

២. តើគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីស(Consensus) មានផលប្រយោជន៍ និងគុណវិបត្តិបែបណាខ្លះ?

គោលការណ៍កុងសង់ស៊ីស(Consensus) របស់អាស៊ានបានក្លាយជាប្រធានបទដ៏ក្ដៅគគុកមួយ ដែលត្រូវបានក្រុមបញ្ញវន្ត និងសាធារណជនទូទៅជាច្រើនលើកយកមកពិភាក្សា។ គោលការណ៍នេះ បានបង្កើតឱ្យមានទាំងការពេញចិត្តផង និងការរិះគន់ផង ហើយនៅក្នុងការវែកញែកទាំងនោះបានបង្ហាញឱ្យយើងឃើញទាំងផលប្រយោជន៍ និងគុណវិបត្តិរបស់វា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្ដី បែបផែននៃគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីនេះ ត្រូវបានមនុស្សមួយចំនួនយល់ឃើញបានបង្អាក់ប្រសិទ្ធភាពក្នុងការចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់ក្នុងនាមជាអង្គការប្រចាំតំបន់។ នេះក៏ព្រោះតែគោលការណ៍នេះ មានលក្ខណៈសាមញ្ញនិងទូលំទូលាយពេក ដោយប្រសិនបើមានសមាជិកមួយក្នុងចំណោមសមាជិកទាំង១០ធ្វើការបដិសេធចំពោះសេចក្ដីសម្រេចណាមួយនោះមានន័យថាការអនុវត្តផែនការច្បាស់ជាមិនអាចកើតមានឡើយ។

ក. គុណសម្បត្តិ

ទោះបើមានគុណវិបត្តិច្រើនក្ដី ក៏ប៉ុន្តែគោលការណ៍នេះ ក៏មានផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រទេសដែលជាសមាជិកទាំង ១០ ផងដែរ។ ផលប្រយោជន៍នោះគឺ បែបផែននៃគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសនេះ បានធ្វើឱ្យប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ដែលជាសមាជិកទាំងអស់ ចេះសហការណ៍គ្នា និងព្យាយាមពិភាក្សាគ្នារកចំណុចរួមណាមួយ ដែលជាឬសគល់នៃបញ្ហាដែលពួកគេត្រូវរកវិធីដោះស្រាយរួមគ្នា។ និយាយឱ្យចំទៅ គឺកុងសង់ស៊ីសធ្វើឱ្យយើងបានយល់អំពីតម្លៃនៃសាមគ្គីភាពក្នុងនាមជាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់តែមួយដែលអាចមានវាសនាតែមួយ។​ លើសពីនេះគោលការណ៍នេះក៏បានធ្វើឱ្យសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ព្យាយាមសម្របខ្លួន ក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងគ្នានិងគ្នាផងដែរ។

ខ. គុណវិបត្តិ

ជាក់ស្ដែង ក្រៅអំពីគុណសម្បត្តិទាំងនេះ គោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសអាស៊ានក៏ទទួលរងនូវការរិះគន់យ៉ាងដំណំផងដែរដោយមនុស្សជាច្រើនយល់ឃើញថាវាជាគោលការណ៍ដែលគ្មានប្រសិទ្ធភាពក៏ដូចជាបន្ថយនូវសមត្ថភាពរបស់អាស៊ានទាំងមូលក្នុងការឆ្លើយតបទៅលើបញ្ហាសន្តិសុខអន្តរជាតិជាក់លាក់ណាមួយ។ គុណវិបត្តិទាំងនេះអាចកត់សម្គាល់បាននៅក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលកើតមានរវាងប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ានចំនួន៥រួមមាន៖ ព្រុយណេ ហ្វ៊ីលីពីន វៀតណាម ឡាវ  និង ម៉ាឡេស៊ី ជាមួយចិនដែលបានអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំហើយនៅតែមិនអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយសមស្របណាមួយ។ ប្រទេសទាំង១០នៃអាស៊ានតែងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលគំនិតនិងការចង់បានផ្សេងៗពីគ្នាហើយផ្ដល់ភាពសំខាន់ទៅលើផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួន ជាហេតុបណ្ដាលឱ្យការមូលមតិរួមមួយមិនអាចដំណើរការឡើងបាន។ ហើយដើម្បីតតាំងជាមួយមហាអំណាចចិន ប្រទេសដែលមានជម្លោះបានងាកទៅស្វែងរកជំនួយពីភាគីទី៣ឬអាមេរិកនោះឯងដែលសកម្មភាពទាំងនេះធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងទៅដល់ស្មារតីសាមគ្គីភាពនិងសន្តិភាពក្នុងសមាគមទាំងមូល។ មួយផ្នែកទៀតនៃភាពបរាជ័យទៅលើការមូលមតិគ្នាឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះកើតចេញពីភាពចម្រូងចម្រាស់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ានខ្លួនឯងផ្ទាល់ តួយ៉ាងនៅក្នុងខែសីហាឆ្នាំ២០២០មានហេតុការណ៍បាញ់សម្លាប់អ្នកនេសាទជនជាតិវៀតណាមម្នាក់បន្ទាប់ពីបុរសរូបនេះបានឆ្លងចូលទៅក្នុងដែនទឹកម៉ាឡេស៊ីបង្កឱ្យមានភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរមួយកម្រិតទៀត។

លើសពីនេះ គោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសអាស៊ានក៏បានបន្តបង្ហាញនូវចន្លោះប្រហោងយ៉ាងធំធេងទៅកាន់សហគមអន្តរជាតិផងដែរ។ ឆ្លងកាត់តាមវិបត្តិរដ្ឋប្រហារយោធានៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដោយការឆ្លើយតបពីបណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកហាក់មានភាពខុសប្លែកពីគ្នា និងនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ ស្របពេលដែលប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ារាប់លាននាក់កំពុងធ្វើបាតុកម្ម និងបានទទូចស្នើសុំឱ្យមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់មជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅជាបន្ទាន់នោះ ប្រទេសជាសមាជិកទាំងអស់បានឆ្លើយតបដោយបង្ហាញនូវគោលជំហរផ្សេងៗពីគ្នា។ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីក្លាយជាប្រទេសទីមួយរបស់អាស៊ានដែលស្នើសុំឱ្យសមាជិកទាំងអស់រួមគ្នាពិភាក្សានិងស្វែងរកដំណោះស្រាយដើម្បីបញ្ចប់វិបត្តិនេះឱ្យបានឆាប់រហ័ស។ គោលគំនិតនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី និងព្រុយណេ ស្របពេលដែលកម្ពុជា ថៃ ហ្វ៊ីលីពីន និងវៀតណាមយល់ឃើញថានេះគឺជាបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា។ ដោយឡែក ឡាវពុំមានប្រតិកម្មអ្វីនោះទេដោយនឹងទន្ទឹងរង់ចាំមើលតាមស្ថានការណ៍ជាក់ស្ដែង។ ផ្អែកលើគោលជំហរនិងកម្រិតនៃការបញ្ចេញមតិខុសប្លែកពីគ្នាទាំងនេះហើយ ទើបគ្រប់សមាជិកទាំងអស់ធ្វើបានត្រឹមតែអំពាវនាវឱ្យលោក មីន អុង ឡាំង ដែលជាមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារបញ្ឈប់រាល់អំពើហិង្សាទៅលើប្រជាជន ហើយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធឱ្យត្រលប់មករកតុចរចាគ្នាវិញដោយសន្តិវិធី។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រសិទ្ធភាពនៃគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសអាស៊ានត្រូវបានយល់ឃើញថាមានភាពទន់ខ្សោយរាប់ចាប់តាំងពីហេតុការណ៍ភេរវកម្មអាគារភ្លោះនៅអាមេរិក ការសាកល្បងប្រើប្រាស់អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់កូរ៉េខាងជើង និងជម្លោះដែនទឹករវាងកូរ៉េខាងត្បូងនិងខាងជើង ដែលស្ទើរតែគ្រប់ហេតុការណ៍ទាំងនេះគ្មានការឆ្លើយតបឬបង្ហាញក្ដីបារម្ភពីសំណាក់ប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ានអ្វីនោះទេ។