ដើមកំណើតនៃក្រុមប្រទេសទាំង៧ (Group 7)

វេទិការជជែកពិភាក្សារវាងក្រុមប្រទេសទាំង៧ Group 7 មិនមែនជាស្ថាប័នអន្តររដ្ឋាភិបាលផ្លូវការនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាការបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយមានសហស្ថាបនិកដំបូង៦ប្រទេសដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី បារាំង និង ជប៉ុន មួយឆ្នាំក្រោយមកទៀត ប្រទសកាណាដា ក៏បានចូលរួមជាមួយបន្ថែម បង្កើតបានជាក្រុមប្រទេសទាំង៧ ឬហៅកាត់ថា G7។ ផ្អែកទៅលើគេហទំព័រក្រុមប្រឹក្សាទំនាក់ទំនងបរទេស ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងក្លា ប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងអនុវត្តគោលការណ៍ទីផ្សារសេរី ដែលដំបូងឡើយ ពួកគេបង្កើតវេទិការជជែកពិភាក្សានេះឡើងក្នុងគោលបំណងស្វែងរកដំណោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ដែលបណ្ដាលមកពីកំណើនអត្រាអតិផរណាខ្ពស់ និងសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះដោយសារតែការប្រកាសបញ្ឈប់នាំប្រេងចេញដោយប្រទេសផលិតប្រេងដ៏ធំលំដាប់ថ្នាក់លេខ២នៅលើពិភពលោកគឺអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ ក្រោយមកទៀត កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំង៧ បានរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំរហូតមក ក្នុងការលើកយកនូវបញ្ហាប្រឈមដែលពិភពលោកំពុងជួបប្រទះមកដាក់ក្នុងរបៀបវារៈដើម្បីរួមសហការគ្នាដោះស្រាយ។

កិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំ២០២១របស់ Group 7

បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំ២០២១របស់ក្រុមប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំង៧ ដែលត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅទីក្រុងខនវ៉ល Cornwall ប្រទេសអង់គ្លេសបានបញ្ចប់ទៅ កិច្ចប្រជុំកំពូលដ៏សំខាន់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមួយនេះបានក្លាយជាប្រធានបទដ៏រសើបមួយក្នុងចំណោមអ្នកតាមដានការវិវត្តនៃដំណើរព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក។ កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះត្រូវបានធ្វើឡើងរយៈពេលបីថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១១ ដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ដែលមានប្រទេសអង់គ្លេសជាម្ចាស់ផ្ទះនិងជាប្រធានដឹកនាំកិច្ចប្រជុំ។ លទ្ធផលនៃកិច្ចពិភាក្សារវាងក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យទាំង៧ ត្រូវបានសរុបរួមនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ចំនួន២៥ទំព័រ ហើយក្នុងនោះមានរបៀបវារៈចំនួន៦ចំណុចសំខាន់ៗដែលជាបញ្ហាសកលត្រូវរួមគ្នាដោះស្រាយ ជាពិសេសប្រទេសទាំង៧បានរួមគ្នាបង្កើតនូវគោលនយោបាយថ្មីស្រឡាងមួយដែលមានឈ្មោះថា »កសាងពិភពលោកឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង» (Build Back a Better World) ឬហៅកាត់ថា B3W។

តើអ្វីជាគោលនយោបាយ B3W របស់ក្រុមប្រទេសទាំង៧?

យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហទំព័រសេតវិមាន B3W គឺជាគោលនយោបាយ ផ្ដោតលើតម្លៃជាគោល ស្ដង់ដារខ្ពស់ និងភាពជាដៃគូរហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធប្រកបដោយតម្លាភាព ដែលដឹកនាំដោយបណ្ដាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗក្នុងការគ្រោងចំណាយនូវថវិកាប្រមាណជាង៤០ទ្រីលានដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិកគិតត្រឹមឆ្នាំ២០៣៥ខាងមុខ ជាពិសេសដើម្បីជួយដល់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលត្រូវបានប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរពីវិបត្តិកូវីដ១៩។ ជ្រុងមួយទៀតនៃការយល់ឃើញទៅលើគោលនយោបាយ B3W គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយការបរទេសថ្មីមួយរបស់ប្រធានាធិបតីលោក ចូ បៃដិន ក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលសម្ព័ន្ធមិត្តទាំង៦របស់ខ្លួនដើម្បីចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាសកលដែលពិភពលោកកំពុងប្រឈមខ្លាំងរួមមាន ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ អត្រាគ្មានការងារធ្វើ សន្តិសុខនិងសុខមាលភាពសង្គម បរិស្ថាននិងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសចិន ជាពិសេស រារាំងឥទ្ធិពលរបស់ចិនដែលកំពុងមានមហិទ្ធានុភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងទំនាក់ទំនងការទូតល្អប្រសើរគួរកត់សំគាល់ខ្លាំងជាមួយបណ្ដាប្រទេសដែលស្ថិតក្នុងគម្រោងការផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ (Belt and Road Initiative)។ ដូច្នេះ សំណួរមួយត្រូវបានលើកឡើងថាតើក្រុមប្រទេសទាំង៧ (G7) អាចរួមគ្នាជួយកសាងពិភពលោកឱ្យមានភាពរីកចម្រើនប្រសើរជាង យុទ្ធសាស្ត្រ BRI របស់ប្រទេសចិនដែរឬទេ?

តើអ្វីជាយុទ្ធសាស្ត្រផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន?

យុទ្ធសាស្រ្តផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ (BRI) របស់ចិន ត្រូវបានលើកឡើងជាលើកដំបូងដោយប្រធានធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីនពីង នៅក្នុងការថ្លែងសន្ទរកថាសំខាន់មួយកាលពីឆ្នាំ២០១៣ នៅក្នុងសាលកលវិទ្យាល័យ Nazarbayev ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន (Kazakhstan) ដើម្បីធ្វើការស្នើនូវគម្រោងសាងសង់ខ្សែក្រវ៉ាត់សេដ្ឋកិច្ចផ្លូវសូត្រជាមួយបណ្ដាប្រទេសអាស៊ីកណ្ដាលរួមមាន កាហ្សាក់ស្ថាន កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន តាហ្ស៊ីគីស្ថាន តួកម៉េនីស្ថាន និងអ៊ូសបេគីស្ថាន នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ក្រសួងការបរទេសចិន។ គម្រោងមួយនេះមានគោលបំណងធំក្នុងការពង្រីកនូវវិសាលភាពនៃសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសចិនដែលលាតសន្ធឹងពីតំបន់អាស៊ីខាងកើត បែកចេញជាផ្លូវសេដ្ឋកិច្ចពីរសំខាន់ៗ ដែលផ្លូវទឹកឆ្លងកាត់សមុទ្រចិនខាងត្បូងរហូតដល់មហាសមុទ្រឥណ្ឌា ឆ្ពោះទៅដល់ទ្វីបអាហ្រ្វិក និងផ្លូវគោកចាប់ផ្ដើមពីតំបន់អាស៊ីខាងកើតទៅកាន់អាស៊ីកណ្ដាល រហូតដល់មជ្ឍឹមបូព៌ារ និងហួសទៅដល់ទ្វីបអឺរ៉ុបទាំងមូល រួមទាំងរុស្ស៊ីផងដែរ។

វិស័យសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសចិនក្នុងក្របខ័ណ្ឌ BRI

មហិច្ឆតានៃយុទ្ធសាស្រ្តវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ចរវាងក្រុមប្រទេសទាំង៧ និងប្រទេសចិនសុទ្ធសឹងតែជាមធ្យោបាយគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកទាំងមូល ដោយឡែក ក្នុងន័យទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ប្រទេសចិនកំពុងព្យាយាមបង្ហាញនិងបញ្ជាក់ប្រាប់ពិភពលោកឱ្យទទួលស្គាល់ថាខ្លួនក៏ជាមហាអំណាចថ្មីមួយដែលមានទំនួលខុសត្រូវនិងតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងកិច្ចការរក្សាសន្តិសុខនិងសណ្ដាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិ និងភាពរីកចម្រើននៃវិស័យសេដ្ឋកិច្ចសកល។ យោងតាមគេហទំព័រ beltroad-initiative តាមរយៈគោលនយោបាយ​ BRI ប្រទេសចិនបានត្រៀមថវិកាអនុវត្តសរុបចន្លោះពី ១ ទៅ ៨ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ តាមការសន្និដ្ឋានក្នុងក្របខ័ណ្ឌ BRI ប្រទេសចិនបាននឹងកំពុងអនុវត្តគម្រោងសរុប១១៨ ដែលគម្រោងទាំងអស់ស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសផ្សេងៗគ្នា និងប្រភេទនៃគម្រោងផ្សេងៗគ្នាផងដែរ ដោយរាប់ចាប់តាំងពី វិស័យអប់រំ ថាមពល អគ្គិសនី តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស (SEZ) បច្ចេកវិទ្យាសារគមនាគមន៍ (ICT) ទេសចរណ៍ ផ្លូវថ្នល់និងផ្លូវរថភ្លើង និង គម្រោងនគរូបនីយកម្មផ្សេងៗ ដោយគ្របដណ្ដប់ទៅលើ១៤០ប្រទេសនៅលើពិភពលោក។

ភាពជោគជ័យនៃយុទ្ធសាស្ត្រ BRI

ឧទាហរណ៍មួយចំនួននៃគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអស់នោះមានដូចជា ការសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងទំនើបនៅបង់ក្លាដែស អ៊ីរ៉ង់ កេនយ៉ា ឡាវ កំពង់ផែផ្ទុកទំនិញនៅកាហ្សាក់ស្ថាន ក្រិក អ៊ីស្រាអែល មីយ៉ាន់ម៉ា ព្រលានយន្តហោះនៅប៉ាគីស្ថាន ឥណ្ឌូនេស៊ី ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅប៉ាគីស្ថាន កម្ពុជា ហ៊្សកហ្ស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី ផ្លូវជាតិនៅប្រទេសឥណ្ឌា បំពង់បង្ហូរឧស្ម័នធម្មជាតិនៅអាស៊ែបៃហ្សង់ និងមួយខ្សែទៀតតភ្ជាប់ពីអាស៊ីកណ្ដាលទៅកាន់ប្រទេសចិន និងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសនៅអេស្ស៊ីប មីយ៉ាន់ម៉ា និងប៉ាគីស្ថាន និងគម្រោងរុករកធនធានរ៉ែធម្មជាតិជាច្រើនទៀត។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសចិនក៏បានចំណាយទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកទៅលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងបណ្ដាប្រទេសនៅទ្វីបអាហ្រ្វិក ដោយយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Los Angeles Times នៅឆ្នាំ២០២៥ខាងមុខ ប្រទេសចិននឹងផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ទ្វីបអាហ្រ្វិករួមមាន ការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ ប្រាក់កម្ចីទន់ និងប្រាក់កម្ចីពាណិជ្ជកម្មសរុបចំនួនប្រមាណ ១ ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ ការវិនិយោគពីក្រុមហ៊ុនចិនយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ទៅលើបណ្ដាប្រទេសទាំងអស់នោះ បានជួយដល់ភាពរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេយ៉ាងខ្លាំង ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។

ស្វែងយល់អំពីនយោបាយអន្ទាក់បំណុលការទូត (Debt-trap diplomacy)

ប៉ុន្តែ ការចំណាយទឹកប្រាក់ដ៏ច្រើនលើសលុបរបស់ចិនទៅលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ខាងលើ ត្រូវបានគេយល់ឃើញថាប្រទេសចិនកំពុងធ្វើនយោបាយអន្ទាក់បំណុលការទូត (Debt-trap diplomacy) ទៅលើប្រទេសក្រីក្រដែលខ្វះលទ្ធភាពអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិតាមរយៈការផ្ដល់កម្ចីហិរញ្ញប្បទានដោយការគិតការប្រាក់ទាប និងមានលក្ខណ្ឌធូររលុង។ ដោយផ្អែកទៅលើរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៨​ របស់មជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍពិភពលោក បានបង្ហាញថាមានប្រទេសចំនួន ២៣ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពហានិភ័យខ្លាំងដោយសារជំពាក់បំណុលចិន ក្នុងនោះរួមមាន ប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន ប៉ាគីស្ថាន ស្រីលង្កា អ៊ីរ៉ាក់ បេឡារុស អ៊ុយក្រែន ឡាវ និង ហ៊្សកដានីជាដើម។ ការធ្វើនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើប្រទេសចិនបានធ្វើឱ្យប្រទេសមួយចំនួនលង់ខ្លួននិងបានសម្រេចផ្ដល់សម្បទាន ឬជួលផ្ដាច់មុខឱ្យក្រុមហ៊ុនចិននូវផ្នែកខ្លះនៃសម្បត្តិជាតិដោយសារគ្មានសមត្ថភាពសងបំណុលដ៏ច្រើនលើសលុប។ ជាក់ស្ដែង ប្រទេសឡាវបានផ្ដល់សម្បទានបណ្តាញអគ្គិសនីជាតិដល់ក្រុមហ៊ុនចិនចំនួន២៥ឆ្នាំ។ កំពង់ផែហាំបាន់តូតា (Hambantota) របស់ប្រទេសស្រីលង្កាត្រូវបានជួលឱ្យចិនរយៈពេល៩៩ឆ្នាំ។ ច្រកទ្វារមេឡាកា (Melaka Gateway) នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីក៏ដូចគ្នាដែរ គឺត្រូវបានស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រង់របស់ចិន៩៩ឆ្នាំ។ មូលដ្ឋានទ័ព OBOCK នៅប្រទេសជីប៊ូទីត្រូវបានជួលឱ្យចិន១០ឆ្នាំ។ កំពង់ផែក្វាដា (Gwadar) របស់ប៉ាគីស្ថានត្រូវបានជួលឱ្យចិនរយៈពេល ៤០ឆ្នាំ។ តាជីគីស្ថានបានប្រគល់ដីដល់ប្រទេសចិនចំនួន១០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាបំណុល។

បញ្ហាប្រឈមរបស់ B3W

បើយើងក្រឡេកទៅមើលគោលនយោបាយថ្មី B3W របស់ក្រុមប្រទេសទាំង៧វិញ ពួកគេបានសន្យាថារហូតដល់ឆ្នាំ២០៣៥ នឹងផ្ដល់ថវិកាប្រមាណ ៤០ទ្រីលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់ធ្វើការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតាមតម្រូវការរបស់ប្រទេសចំណូលទាប និងមធ្យម។ សម្រាប់ភាគីអាមេរិកវិញ បានប្រកាសដោយត្រង់ៗថាខ្លួនបង្កើតគោលនយោបាយ B3W នេះឡើងដើម្បីប្រកួតប្រជែងជាមួយយុទ្ធសាស្ត្រ BRI របស់ចិន​ ខណៈចម្ងល់ខ្លះត្រូវបានលើកឡើងថាតើសមាជិកទាំង៦ដទៃទៀតមានគោលដៅដូចទៅនឹងអាមេរិកដែរឬទេ ដោយហេតុថាប្រទេសអង់គ្លេសមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មល្អជាមួយចិន ហើយសូម្បីតែប្រទេសអ៊ីតាលីដែលជាសមាជិករបស់ក្រុមខ្លួន ក៏បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាមួយចិនដើម្បីទទួលយកនូវគម្រោងរបស់ BRI មួយចំនួនផងដែរ។ ដោយសារតែគោលនយោបាយមួយនេះទើបតែនឹងបង្កើតថ្មី ដូច្នេះវាមិនទាន់មានជាលទ្ធផលអ្វីដើម្បីយកមកធ្វើការប្រៀបធៀបគ្នាថាតើ B3W ល្អជាង BRI ឬក៏យ៉ាងណានៅឡើយទេ។ ស្របពេលដែលការផ្ដួចផ្កើមមួយនេះកំពុងលេចចេញជារូបរាងឡើង ក៏មានការលើកឡើងផងដែរពីបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន។

បើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ The Conversation បញ្ហាទីមួយនោះគឺនៅពេលថវិកាត្រូវបានបញ្ចេញឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការពីបណ្ដុំប្រទេសអ្នកមានទាំងនោះ។ តើពួកគេហ៊ានប្រថុយផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីទាំងនោះទៅដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលកំពុងមានបញ្ហាអស្ថរភាពសង្គម នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ដូចទៅនឹងប្រទេសចិនដែលធ្លាប់ធ្វើកន្លងមកទៅលើប្រទេសមួយចំនួននៅអាហ្រ្វិក មជ្ឈឹមបូព៌ា និងអាស៊ីកណ្ដាលដែរឬទេ? ឧបមាថា ប្រសិនបើពួកគេហ៊ានផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីនោះពិតមែន ប៉ុន្តែតើកម្ចីនោះអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយកម្ចីរបស់ប្រទេសចិនដែលមានការប្រាក់ដ៏ទាប ហើយថែមទាំងគ្មានលក្ខណ្ឌអ្វីតឹងរឹងនោះដែរឬទេ? បើមិនអាចទេ នោះជម្រើសប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ទាំងនោះប្រកដជាជ្រើសរើសយកកម្ចីពីប្រទេសចិនដដែល។ បើទោះបីជាគោលនយោបាយ B3W នេះត្រូវបានដំណើរការទៅដោយរលូនអំឡុងពេលស្ថិតក្រោមរដ្ឋការលោក ចូ បៃដិន ក៏ដោយ វានៅតែពិបាកព្យាករណ៍ដឹងច្បាស់ថាតើអនាគតនៃប្រធានាធិបតីអាមេរិកនៅអាណត្តិក្រោយនៅតែបន្តចង់អនុវត្តគោលនយោបាយមួយនេះដែរឬទេ? ម៉្យាងទៀត បើយោងតាមប្រភពដដែល យុទ្ធសាស្ត្រតភ្ជាប់ (Connectivity Strategy) របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបក៏បានក្លាយជាគូប្រជែងមួយរបស់ B3W រួចស្រេចទៅហើយ ក្នុងគោលបំណងស្រដៀងគ្នាគឺផ្សារភ្ជាប់សហគមន៍អឺរ៉ុបជាមួយបណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី។ កិច្ចព្រមព្រៀងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សារភ្ជាប់កន្លងមកមានដូចជា សហគមន៍អឺរ៉ុប–ជប៉ុននៅឆ្នាំ២០១៩ សហគមន៍អឺរ៉ុប–សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅឆ្នាំ២០២០ និង សហគមន៍អឺរ៉ុប–ឥណ្ឌានៅដើមឆ្នាំ២០២១ថ្មីៗនេះ។ យ៉ាងណាមិញ គេមិនទាន់ឃើញមានសេចក្ដីប្រកាសណាមួយស្ដីពីអនាគតនៃការផ្សារភ្ជាប់រវាងសហគមន៍អឺរ៉ុបនិងចិននៅឡើយទេ។

ដើម្បីធ្វើការជំរុញដល់ដំណើរការ B3W ឱ្យមានវឌ្ឍនភាព​ និងនិរន្តរភាព ក្រុមប្រទេសទាំង៧​គួររៀនសូត្រពីការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រ BRI របស់ប្រទេសចិនកន្លងមក អំពីចំណុចវិជ្ជមាននិងអវិជ្ជមាន ដើម្បីត្រឡប់ទៅស្វែងរកដំណោះស្រាយ និងត្រៀមខ្លួនប្រឈមជាមួយបញ្ហាមួយចំនួនដែលបានលើកឡើងខាងលើ។ ពិភពលោកនឹងរងចាំមើល B3W និង BRI ប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងទីលាននយោបាយការទូត និងយុទ្ធសាស្រ្តទីផ្សារសេដ្ឋកិច្ច រវាងលោកប្រជាធិបតេយ្យសេរីខាងលិច និងលោកកុម្មុយនីស្ដផ្ដាច់ការខាងកើត។ លទ្ធផលនៅប្រហែលពីរទសវត្សខាងមុខរវាងគោលនយោបាយ B3W របស់ក្រុមប្រទេសទាំង៧ និងយុទ្ធសាស្រ្ត BRI របស់ប្រទេសចិន អាចនឹងមានឥទ្ធិពលកំណត់ទស្សនៈនិងការយល់ឃើញរបស់ពិភពលោកសារជាថ្មី កាន់តែជាក់ច្បាស់ថា តើពិភពលោកគួរសម្របខ្លួនតាមរបបដឹកនាំបែបមហាអំណាចនៅអាស៊ី ឬរបបដឹកនាំតាមបែបមហាអំណាចលោកខាងលិច?

ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី១បានបញ្ចប់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៨ មហាអំណាចបច្ចឹមលោកជាច្រើន បានបាត់បង់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនយ៉ាងសម្បើមនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ដោយសារតែវិនាសកម្ម ដែលបណ្ដាលមកពីសង្គ្រាមដែលមានរយៈពេលយូរឆ្នាំ ហើយបានបំផ្លិចបំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងធនធានជាច្រើន។ ប្រទេសអង់គ្លេស បារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ធ្លាប់តែជាបងធំពិភពលោក ដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិហូរហៀរមុនសង្គ្រាមលោកលើកទី១ បានក្លាយជាកូនបំណុលរបស់អាមេរិក ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី១បានបញ្ចប់ ដោយឡែកអាមេរិកមិនបានរងផលប៉ះពាល់ដោយសារសង្គ្រាមនោះទេ ដោយសារតែប្រទេសនេះមានទីតាំងអំណោយផល ស្ថិតនៅទ្វីបមួយដាច់ឆ្ងាយពីគេ និងមិនងាយរងមហន្តរាយដោយសារសង្គ្រាម។ ភាពមិនរងផលប៉ះពាល់នៃសង្គ្រាម និងការទទួលបានផលចំណេញកប់ពពកពីសង្គ្រាម បានធ្វើឱ្យឥទ្ធិពលអាមេរិកមានកាន់តែខ្លាំងក្លាឡើងនៅលើពិភពលោក ហើយបានស្គាល់ភាពរុងរឿងទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយដ៏អស្ចារ្យនាពេលនោះ។

រូបភាពសម្បូរសប្បាយនៅអាមេរិកបានបន្តរហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩២៩ ប្រទេសនេះបានជួបប្រទះនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងអាក្រក់បំផុតមួយ (ដែលត្រូវបានគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា The Great Depression) គឺជាវិបត្តិដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលមានរយៈពេលយូរបំផុតនៅអាមេរិក និងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិសម័យទំនើប។ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចស៊ីជម្រៅដ៏ខ្មៅងងឹតនេះ បានចាប់ផ្ដើមផ្ទុះឡើងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩២៩ (Black Thursday) ក្នុងទីផ្សារមូលបត្រនៃទីក្រុងញ៉ូវយ៉ក ហើយបានរីករាលដាលដល់ប្រទេសមូលធននិយមជុំវិញពិភពលោក ព្រមទាំងបានអូសបន្លាយរហូតដល់សង្គ្រាមលោកលើកទី២។

ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗមុនវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកឆ្នាំ ១៩២៩ ផ្ទុះឡើង

សង្គ្រាមលោកលើកទី១បានបញ្ចប់ទៅ ដោយអាល្លឺម៉ង់ និងអូទ្រីស-ហុងគ្រីបានទទួលរងនូវការបរាជ័យយ៉ាងដំណំ ហើយអាមេរិកគឺជាប្រទេសដែលឈ្នះសង្គ្រាម និងបានក្លាយជាម្ចាស់បំណុលរបស់មហាអំណាចបច្ចឹមលោក បានចាប់ផ្ដើមស្គាល់ពីវឌ្ឍនភាពសង្គមរបស់ខ្លួនដល់កំពូលនាពេលនោះដែរ។ អាមេរិកបានលេចត្រដែតខ្លួនឡើងជាមហាអំណាចថ្មីមួយទៀតនៅលើពិភពលោក ដោយសារតែទទួលបានផលចំណេញដ៏ធំធេងពីសង្គ្រាមលោកលើកទី១។

ភាពរុងរឿងនៃសេដ្ឋកិច្ច អាមេរិកដែលមានរយៈពេលជិត១០ឆ្នាំ(១៩២២-១៩២៩) បានបាត់បង់ឧត្តមភាពរបស់ខ្លួន ក្រោយពេលប្រធានាធិបតីដែលបានបន្តដំណែងដឹកនាំពីលោក វូដ្រូ វិលសុន (Woodrow Wilson) (១៩១៦-១៩២០) ចំនួនបីរូបមានដូចជាលោក ហាឌីង(Harding) លោក ឃូលីដ(Coolidge) និងលោក ហ៊ូវ័រ(Hoover) សុទ្ធសឹងតែជាបេក្ខភាពមកពីបក្សសាធារណរដ្ឋនិយម បានអនុវត្តនូវទ្រឹស្តីសេដ្ឋកិច្ច “ទុកឱ្យគេធ្វើ” (Laissez-faire គឺជាទ្រឹស្ដីសេដ្ឋកិច្ចកើតចេញពីប្រទេសបារាំងនៅសតវត្សរ៍ទី១៨ ដែលជាទ្រឹស្តីប្រឆាំងនឹងអន្តរាគមន៍របស់រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងកិច្ចការជំនួញក្នុងទីផ្សារសេរី) ជាហេតុបណ្ដាលឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកកើនឡើងហួសហេតុ នាំឱ្យតម្រូវការទីផ្សារមានការរួមតូច ហើយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចមួយក៏បានកើតឡើង។

ស្របទៅតាមទ្រឹស្តីរដ្ឋាភិបាល អ្នកជំនួញអាមេរិកបានបង្កើតនូវរបៀបរកស៊ីថ្មីមួយ ដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំឱ្យយើងឃើញតាមរយៈទ្រឹស្ដីរបស់ ហ៊ែនរី ហ្វ៊ត (Henry Ford) ដែលជាស្ថាបនិកក្រុមហ៊ុនរថយន្ត Ford។ លោកបានលើកឡើងនូវទ្រឹស្ដីដ៏សាមញ្ញមួយថា ដើម្បីអាចចំណេញប្រាក់ច្រើន គឺមិនត្រូវលក់ឱ្យអ្នកមានវណ្ណៈខ្ពស់ដូចកាលពីមុនទេ តែត្រូវលក់ឱ្យកម្មករនយោជិតធម្មតាផងដែរ។ កម្មករនយោជិត មានលទ្ធភាពអាចទិញរថយន្តជិះបាន ល្គឹកណាពួកគេទទួលបានតម្លៃប្រាក់ខែខ្ពស់ជាងមុន។ លោក ហ៊ែនរី បានដំឡើងប្រាក់ខែយ៉ាងច្រើនដល់បុគ្គលិក ហើយបូករួមជាមួយនិងការបង្កើតឱ្យមានសេវាកម្មបង់រំលោះរថយន្តថែមទៀតផង។ នៅពេលនោះទីផ្សាររថយន្តនៅអាមេរិកកើនឡើងខ្ពស់បំផុតមិនធ្លាប់មានពីមុនមក គ្រាន់តែនៅទីក្រុងឌីទ្រត(Detroit) ក្រុមហ៊ុន Ford បានផលិតរថយន្តប្រមាណជិត១ម៉ឺនគ្រឿងក្នុងមួយថ្ងៃ ដើម្បីដាក់លក់។ បរិមាណចេះតែកើនឡើង ខណៈដែលត្រូវការថយចុះ បានធ្វើឱ្យតម្លៃរថយន្តធ្លាក់ចុះពី ១២០០ដុល្លារ មក៨២៥ដុល្លារក្នុងមួយគ្រឿង។ ភាពអន់ថយនៃសេដ្ឋកិច្ចក៏បានកើតឡើង នៅពេលដែលចំនួនរថយន្តកើនឡើងខ្លាំងនៅលើទីផ្សារ ប៉ុន្តែអត្រាអ្នកទិញបែរជាធ្លាក់ចុះ ជាហេតុបង្កឱ្យមានវិបត្តិផលិតផលលើស។ វិបត្តិផលិតលើសក៏បានជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់ក្រុមកសិករអាមេរិកផងដែរ ដោយសារតែផលិតផលកសិកម្មដែលផលិតបាន គឺគ្មានទីផ្សារសម្រាប់កសិករដាក់លក់ ហើយហេតុការណ៍នេះ បានធ្វើឱ្យកសិករអាមេរិកជាច្រើន ខាតបង់ទ្រព្យសម្បត្តិ និងគ្មានលុយសម្រាប់សងធនាគារ ព្រោះតែកសិករភាគច្រើនបានខ្ចីលុយធនាគារដើម្បីធ្វើកសិកម្ម។ គួររំលឹកបន្តិចថា កាលពីមុនវិបត្តិនេះកើតឡើង អាមេរិក គឺជាប្រទេសនាំចេញស្រូវសាលីធំជាងគេនៅលើពិភពលោក បន្ទាប់ពីផ្ទុះឡើងនូវវិបត្តិរួចមក អាមេរិកក៏បានកាត់បន្ថយបរិមាណនាំចេញរបស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែតម្លៃទីផ្សារអន្តរជាតិនៅតែបន្តធ្លាក់ចុះដដែល។

នៅថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩២៩ ទីផ្សារមូលបត្រអាមេរិកបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក បង្កឱ្យមានភាពចលាចល បង្កើតទៅជាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ បណ្តាលឱ្យធនាគារជាច្រើនត្រូវក្ស័យធនជាបន្តបន្ទាប់។ បន្ទាប់មកទៀត វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនេះបានក្លាយទៅជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ហើយបានរាលដាលចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក ទៅទូទាំងពិភពលោក។ នៅតាមបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំៗ ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស បារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ ជាដើម សកម្មភាពឧស្សាហកម្មបានធ្លាក់ចុះក្នុងចន្លោះពី ២៣% ទៅ ៤៦%។ អត្រាអ្នកអត់ការងារធ្វើ កើនឡើងរហូតដល់ ២៥% ឬជាង ៣០% អាស្រ័យទៅតាមប្រទេស ចំណែកឯការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិបានធ្លាក់ចុះរហូតដល់ជាងពាក់កណ្តាល។

ហេតុផលចម្បងចំនួនបួនដែលនាំឱ្យមាន The Great Depression កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩២៩

១. វិបត្តិទីផ្សារភាគហ៊ុន៖ ក្រោយពីបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី១ ប្រជាជនអាមេរិករាប់លាននាក់បានចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការវិនិយោគលើទីផ្សារភាគហ៊ុន ហើយមនុស្សជាច្រើនបាននាំគ្នាខ្ចីលុយពីធនាគារដើម្បីទិញភាគហ៊ុន ដោយរំពឹងថានឹងទទួលបានប្រាក់ចំណេញពីការវិនិយោគ ហើយយកថ្លៃដើមមកសងធនាគារវិញ។ នៅពេលដែលមនុស្សនាំគ្នាទិញភាគហ៊ុនច្រើនខ្លាំងពេក បានធ្វើឱ្យតម្លៃភាគហ៊ុនខ្ពស់ជាងតម្លៃក្រុមហ៊ុនខ្លួនឯង។ ហេតុផលនេះបានបណ្ដាលឱ្យមនុស្សភ័យស្លន់ស្លោរ ហើយនាំគ្នាលក់ភាគហ៊ុនរបស់ខ្លួនដើម្បីការពារការខាតបង់ ប៉ុន្តែនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩២៩ មនុស្សរាប់លាននាក់មិនអាចលក់ភាគហ៊ុនរបស់ខ្លួនបាន ជាហេតុធ្វើឱ្យពួកគេគ្មាន​ប្រាក់បង់ធនាគារ។ អ្នកខ្លះក៏លក់ទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីបង់ធនាគារឱ្យទាន់ពេល រីឯក្រុមហ៊ុនដែលវិនិយោគទុនលើការទិញភាគហ៊ុនជាច្រើន ក៏ក្ស័យធននាពេលនោះដែរ។

២. វិបត្តិធនាគារ៖ នៅពេលដែលមនុស្សជាច្រើននាំគ្នាខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ ទៅវិនិយោគភាគហ៊ុនដែលកំពុងមានវិបត្តិ ហើយគ្មានលទ្ធភាពសងប្រាក់ត្រលប់ បានធ្វើឱ្យធនាគារតូចៗជាច្រើនបិទទ្វារនៅពេលនោះ។ ហេតុការណ៍នេះ បានធ្វើឱ្យអ្នកផ្ញើលុយនៅធនាគារបាត់បង់នូវទំនុកចិត្តលើធនាគារ ហើយនាំគ្នាដកលុយយ៉ាងគំហុកចេញពីធនាគារ ជាលទ្ធផលធនាគារជាច្រើននៅអាមេរិកបានក្ស័យធននៅឆ្នាំ១៩៣៣។

៣. វិបត្តិផលិតផលលើស ៖ នៅឆ្នាំ១៩២៩ តម្រូវការពីសំណាក់អតិថិជនបានកាត់បន្ថយ ខណៈពេលដែលដំណើរការផលិតរបស់រោងចក្រធំៗនៅតែបន្តធម្មតា។ បើទោះជាតម្លៃប្រាក់ឈ្នួលត្រូវបានតម្លើងឱ្យកម្មករនយោជិតក៏ដោយ ក៏ពួកគេនៅតែមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការទិញផលិតផលដដែល ជាហេតុធ្វើឱ្យផលិតផលដែលបានផលិតរួចគ្មានទីផ្សារសម្រាប់ការលក់។

៤. ការថយចុះនៃតម្រូវការ (Under-consumption)៖  កសិករអាមេរិកជាច្រើនបានខ្ចីលុយពីធនាគារដើម្បីយកទៅធ្វើកសិកម្ម ប៉ុន្តែតម្លៃស្បៀងអាហារដែលផលិតបានបែរជាធ្លាក់ចុះ និងលែងមានតម្រូវការពីមនុស្សច្រើនដូចមុន។ ហេតុការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យកសិករត្រូវបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួន ដោយសារត្រូវលក់សងធនាគា។ វិបត្តិគ្មានអ្នកទិញផលិតផលក៏បានប៉ះពាល់ខ្លាំងទៅលើឧស្សាហកម្មដែកថែបផងដែរ ដោយរោងចក្រដែកថែបជាច្រើនបានបិទទ្វារ មនុស្ស២៥%នៃប្រជាជនសរុបគ្មានការងារធ្វើ ហើយសេដ្ឋកិច្ចដុនដាបជាខ្លាំង។

នាដើមខែមិថុនា​នេះ នៅឯរដ្ឋធានីបូដាផាស់(Budapest)​​​ ប្រទេសហុងគ្រីមានមនុស្សជាច្រើនរយនាក់បានធ្វើបាតុកម្មនៅតាមដងផ្លូវ។ ការធ្វើបាតុកម្មនេះគឺទាមទារឱ្យលោក Viktor Orbánដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសហុងគ្រីបញ្ឈប់នូវគម្រោងសាងសង់សាកលវិទ្យាល័យមួយគឺសាកលវិទ្យាល័យហ្វូដាន (Fudan)។ សាកលវិទ្យាល័យហ្វូដានជាសាកលវិទ្យាល័យមួយដែលមានឈ្មោះល្បីល្បាញនៅឯប្រទេសចិន។ រដ្ឋាភិបាលលោក Viktor Orbán បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយនឹងភាគីសាកលវិទ្យល័យហ្វូដាន ដោយពួកគេអះអាងថាការអនុញ្ញាតឱ្យសាកលវិទ្យាល័យមួយនេះមានវត្តមាននៅលើប្រទេសហុងគ្រីនឹងជួយអភិវឌ្ឍដល់វិស័យអបរំថ្នាក់ឧត្តមសិក្សារបស់ប្រទេសហុងគ្រី ហើយនឹងទាំងទាក់ទាញសិស្សអន្តរជាតិឱ្យមកសិក្សាក្នុងប្រទេសហុងគ្រីឱ្យកាន់តែច្រើនជាងមុន។ ប្រសិនបើគម្រោងនេះនៅតែបន្ត សាកលវិទ្យាល័យមួយនេះនឹងស្ថាបនារួចរាល់ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ហើយនឹងក្លាយជាសាកលវិទ្យាល័យដែលមានសាខាមុនដំបូងគេបង្អស់ក្នុងប្រទេសដែលជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប។

ប៉ុន្តែមតិរបស់គណបក្សប្រឆាំងបានបកស្រាយថាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានផ្តល់ផលអវិជ្ជមានទៅដល់ប្រជាជនហុងគ្រីដែលជាអ្នកបង់ពន្ធជូនរដ្ឋដែលទឹកប្រាក់របស់ពួកគេបានចំណាយលើការស្ថាបនាសាកលវិទ្យាល័យមួយនេះទៅវិញទេ។ បើយោងតាមឯកសាររបស់សារព័ត៌មានស៊ើបការណ៍ឈ្មោះថា Direkt36 បានឱ្យដឹងថាការចំណាយលើការសាងសង់សាកលវិទ្យាល័យមួយនេះគឺចំណាយទឹកប្រាក់ស្មើនឹងទឹកប្រាក់ ១.៨ ប៊ីលានដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលចំនួនទឹកប្រាក់នេះគឺលើសពីកញ្ចប់ថវិកាដែលរដ្ឋាភិបាលហុងគ្រីចំណាយលើវិស័យអប់រំជាតិ។ លើសពីនេះទៅទៀត ភាគីដែលជំទាស់នឹងគម្រោងសាង់សង់សាកលវិទ្យាល័យនេះបានលើកឡើងថា សាកលវិទ្យាល័យនេះអាចជាយន្តការមួយដែលនឹងផ្សព្វផ្សាយមនោគមវិជ្ជារបស់បក្សកុម្មុយនីស្តចិនដល់ប្រជាជនហុងគ្រី។ អ្វីដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍នោះគឺ អភិបាលក្រុងបូដាផាស់ លោក Gergely Karacsony ក៏បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបាតុកម្មផងដែរ។ នៅលើឆាកដ៏ធំ ហើយហ៊ុមព័ទ្ធទៅដោយអ្នកចូលរួមធ្វើបាតុកម្មជាច្រើននាក់ លោកបាននិយាយទៅកាន់ក្រុមបាតុករដែលប្រឆាំងនឹងការសាងសង់សាកលវិទ្យាល័យហ្វូដានថា លោកផ្ដល់សន្តិសុខនិងសុវត្ថិភាពរបស់ប្រទេសហុងគ្រីទាំងមូល។ ដើម្បីបង្ហាញជំហរមិនគាំទ្រទៅដល់ការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលហុងគ្រី លោកKaracsonyបានប្តូរឈ្មោះវិថីមួយចំនួនក្នុងរដ្ឋធានីបូដាផាស់​​​ ទៅជាឈ្មោះ រំដោះហុងកុង(Free Hong Kong) ដាឡា​ឡាយម៉ា(Dalai Lama) និង អ៊ុយហ្គែ(Uyghur)ជាដើម។

ហុងគ្រីក្រោមការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលលោក Orbán៖ ឆ្អឹងទទឹងករបស់សហភាពអឺរ៉ុប?

លោក Viktor Orbán គឺជានាយករដ្ឋមន្រ្តីប្រទេសហុងគ្រីដែលបានជាប់អាណត្តិជាលើកទីពីរ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១០ ដោយលោកទទួលបាន ៥២.៧៣%សម្លេង។ លោកធ្លាប់ជានាយករដ្ឋមន្រ្តីហុងគ្រីរួចមកហើយ ដែលអាណត្តិលើកទីមួយរបស់លោកគឺ នៅរវាងឆ្នាំ១៩៩៨ និង​២០០២។ គោលនយោបាយរបស់លោក គឺផ្អែកទៅលើគំនិតអភិរក្សនិយមដែលមានដូចជាគំនិតជាតិនិយម ការរក្សានូវតម្លៃប្រពៃណីរបស់ជនជាតិហុងគ្រី និងតម្លៃរបស់សាសនាកាតូលិកជាដើម។ ចំណែកឯគោលនយោបាយការបរទេសរបស់លោក Viktor Orbán ត្រូវបានអ្នកវិភាគនយោបាយជាច្រើនបានប្រសិទ្ធនាមថាជា  “ការបើកចំហទៅលោកខាងកើត” ដោយលោកបានបង្កភាពរកាំរកូសនៅក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបជាពិសេសជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបភាគខាងលិចដូចជាប្រទេសអាឡឺម៉ង់និងប្រទេសបារាំងជាដើម ដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនងយុទ្ធសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចនិងការទូតឱ្យកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនដូចជាប្រទេសតួគី ចិន និងរូស្ស៊ីដែលជាប្រទេសមានចក្ខុវិស័យខុសពីប្រទេសក្នុងបណ្តាសហភាពអឺរ៉ុបជាពិសេសលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ទំនាក់ទំនងរបស់លោកជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសទាំងនេះហើយ បានធ្វើឱ្យលោកតែងមានភាពរកាំរកូសជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបឯទៀត។ ជាក់ស្តែងប្រទេសហុងគ្រីក៏ត្រូវបានបណ្តាប្រទេសក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបតែមួយចោទប្រកាន់ពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ។ ជាក់ស្តែងនៅអំឡុងពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបជួបប្រទះវិបត្តិជនអន្តោប្រវេសន៍ពីបណ្តាប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ានិងអាហ្វ្រិកភាគខាងជើង ប្រទេសហុងគ្រីដែលដឹកនាំដោយលោក Viktor Orbán បានប្រតិបតិ្តគោលនយោបាយខុសស្រឡះពីប្រទេសក្នុងសភាពអឺរ៉ុបឯទៀតដូចជាប្រទេសអាឡឺម៉ង់ បារាំង និងស៊ុយអែត ដោយលោកបានរឹតបន្តឹងជនអន្តោប្រវេសន៍ដោយការបិទព្រំដែនប្រទេសហុងគ្រី ក្នុងគោលបំណងរឹតបន្តឹងចំនួនជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់និងជនដែលសុំសិទ្ធជ្រកកោន។  នៅក្នុងតុលាការយុត្តិធម៌សហភាពអឺរ៉ុប ប្រទេសហុងគ្រីជាភាគីដែលជំទាស់នឹងគោលនយោបាយដែលចាត់ឱ្យប្រទេសជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបទទួលយកនូវជនអន្តោប្រវេសន៍។ នេះមិនមែនជាលើកទីមួយដែលប្រទេសហុងគ្រីមានទស្សនៈនិងគោលនយោបាយផ្ទុយពីប្រទេសសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបផ្សេងទៀតនោះទេ។ បើក្រឡេកមកមើលក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសហុងគ្រី ជាពិសេសជាមួយនឹងប្រទេសចិន​ ជាក់ស្តែងនៅដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ មុននឹងថ្ងៃដែលប្រជាជនហុងគ្រីធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងគម្រោងសាងសង់សាកលវិទ្យាល័យនេះ រដ្ឋាភិបាលលោកOrbán ក៏បានរាំងស្ទះដល់ការចេញនូវសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់សហភាពអឺរ៉ុបស្តីពីបញ្ហាបាតុកម្មនៅឯទីក្រុងហុងកុង។ ត្រឡប់ទៅខែមេសា ប្រទេសហុងគ្រីក៏បានរាំងស្ទះដល់សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់សហភាពអឺរ៉ុបដែលពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់សន្តិសុខថ្មីដែលបានដាក់ទៅលើទីក្រុងហុងកុងផងដែរ។ នេះបង្ហាញថាប្រទេសហុងគ្រីគឺជាខែលមួយដែលអាចជួយប្រទេសចិនបាននូវពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបមានគោលនយោបាយឬវិធានការណាមួយដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងប្រទេសចិន។​

លោក Vikor Orbán និងទំនាក់ទំនងស្អិតរមួតជាមួយប្រទេសចិន

រដ្ឋាភិបាលលោក Vikor Orbán និងរដ្ឋាភិបាលលោក Xi Jinping បានបង្កើតនូវទំនាក់ទំនងដ៏ជិតស្និទ្ធលើវិស័យជាច្រើនរួមទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច អប់រំ និងយោធា។ ប្រមុខថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ប្រទេសទាំងពីរបានដោះដូរទស្សនកិច្ចផ្លូវការជាមួយគ្នា។ ជាក់ស្តែងក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នាយករដ្ឋមន្ត្រី(Premier)របស់ប្រទេសចិន លោក Wen Jiabao បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសហុងគ្រី ហើយត្រូវបានស្វាគមន៍យាំងកក់ក្តៅពីលោក Vikor Orbán នៅឯប្រលានយន្តហោះ។ ការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់លោកគឺចំពេលខួបគម្រប់ខួបប្រាំឆ្នាំនៃការបង្កើតកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមួយដែលមានឈ្មោះថា China-CEEC 16+1 ដែលជាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសចិន និងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបភាគកណ្តាល និងខាងកើត ដែលនៅក្នុងនោះក៏មានប្រទេសហុងគ្រីជាសមាជិកផងដែរ។ ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ លោក Vikor Orbán ក៏បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសចិនដែលលោកបានជួបសំណេះសំណាលជាមួយនឹងប្រធានធិបតីចិនលោក Xi Jinping ដែលលោកប្រធានាធិបតីស្វាគមន៍ដំណើររបស់លោក Orbán ក្នុងការចូលរួមវេទិកាខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ(Belt and Road)។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Orbán ក៏បានបង្ហាញគោលចំហររបស់ប្រទេសហុងគ្រីក្នុងការចូលរួមនូវកិច្ចផ្តួចផ្តើមជាច្រើនរបស់ប្រទេសចិនរួមទាំងកិច្ចផ្តួចផ្តើម China-CEEC 16+1 និងខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ(Belt and Road)ជាដើម។ ជាក់ស្តែងនៅក្នុងគេហទំព័រផ្លូវការរបស់ក្រសួងការបរទេសហុងគ្រី បានដកស្រង់ប្រសាសន៍របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីហុងគ្រីលោក Viktor Orbán ដែលលោកបានចាត់ទុកប្រទេសហុងគ្រីជាប្រទេសសសរស្តម្ភមួយរបស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ(Belt and Road)។​ ប៉ុន្តែមានមតិផ្ទុយជាច្រើន ជាពិសេសពីភាគីគណបក្សប្រឆាំងបានបង្ហាញពីក្តីព្រួយបារម្ភដែលប្រទេសហុងគ្រីអាចធ្លាក់ទៅក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ប្រទេសចិន។

សរុបមក ប្រទេសហុងគ្រីនិងប្រទេសចិននៅពេលអនាគតអាស្រ័យលើការថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ប្រទេសហុងគ្រីនៅថ្ងៃអនាគត។ គណបក្សប្រឆាំងរបស់ប្រទេសហុងគ្រីគឺមានទស្សនៈផ្ទុយស្រឡះពីលោក Viktor Orbán ដោយគោលនយោបាយរបស់ពួកគេគឺងាកទៅរកសហភាពអឺរ៉ុបជាជាងប្រទេសចិន។ ប្រទេសហុងគ្រីនឹងធ្វើការបោះឆ្នោតអាណត្តិថ្មីនៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ ហើយលោក Vikor Orbán នឹងត្រូវជួបនូវបញ្ហាដ៏ធំមួយគឺដោយសារតែគណបក្សប្រឆាំងទាំង៦របស់ប្រទេសហុងគ្រីបានរួបរួមគ្នាឈរឈ្មោះក្រោមទង់តែមួយ។ ការបង្រួបបង្រួមនៃគណបក្សប្រឆាំងអាចជាការគំរាមកំហែងរបស់លោក Vikor Orbán ក៏ដូចជាប្រទេសចិនផងដែរ។ ប្រសិនបើលោក Vikor Orbán មិនទទួលជោគជ័យនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២២ នោះប្រទេសចិនប្រឈមនឹងការបាត់បង់កូនសោរដែលឥទ្ធិពលដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប។

មនុស្សម្នាក់ៗមិនបានរំពឹងទុកពីការវាយលុករបស់ជំងឺកូវីដ១៩ ដែលធ្វើឱ្យស្ថានភាពពិភពលោកផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុងដូចជា ការពាក់ម៉ាស ការលាងដៃ ការនៅផ្តាច់ឆ្ងាយពីអ្នកដ៏ទៃ ការសិក្សានិងបំពេញភារកិច្ចពីទីលំនៅរបស់ខ្លួន និងការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកជាដើម។ ដោយហេតុនេះ មនុស្សជាច្រើនបានទទួលនូវសម្ពាធជាខ្លាំងដោយសារតែការផ្លាស់ប្តូរនូវរបៀបរស់នៅដោយពុំបានមើលឃើញជាមុននេះ និងបន្តឱ្យមានការព្រួយបារម្ភជាមួយនឹងបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់បុគ្គលនីមួយៗក្នុងពេលវេលាបច្ចុប្បន្ន។ ដូចនេះ តើការលេចឡើងនៃជំងឺកូវីដ១៩បានផ្តល់នូវផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះទៅដល់សុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្សម្នាក់ៗនៅជុំវិញពិភពលោក?

១ វ័យកុមារ

យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Medline Plus កុមារអាចទទួលនូវភាពតានតឹង ឬភាពព្រួយបារម្ភបានក្រោមស្ថានភាពណាមួយដែលតម្រូវឱ្យពួកគេមានការសម្របខ្លួន ឬការផ្លាស់ប្តូរជាដើម។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ការដាក់កុមារឱ្យដាច់ចេញពីសង្គមក៏ផ្តល់ផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំង ដោយបង្កើនហានិភ័យនៃបញ្ហាសតិអារម្មណ៍នៅថ្ងៃខាងមុខ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហរទំព័រ No Isolation។ ភ្ជាប់ជាមួយនឹងបញ្ហាការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩វិញ កុមារជាច្រើនត្រូវសម្របខ្លួនទៅតាមវិធានការណ៏ ការពារនៃការជំងឺនេះដោយមានសិក្សានៅផ្ទះ និងកាត់បន្ថយឱ្យទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងកុមារផ្សេងៗនៅខាងក្រៅយ៉ាងខ្លាំង។ ដូចនេះ វាបានបង្កើតនូវបញ្ហាមួយទៅដល់មនុស្សក្នុងវ័យកុមារដោយធ្វើឱ្យមានភាពតានតឹងពីកុមារភាព និងអាចបន្តប៉ះពាល់ទៅដល់ការគិត ការធ្វើសកម្មភាព និងអារម្មណ៍របស់កុមារទាំងនោះនៅថ្ងៃខាងមុខ។ ម៉្យាងវិញទៀត យោងតាមការសិក្សារបស់ Elsevier Public Health Emergency Collection គេបានកត់សម្គាល់ថាកុមារក្នុងអាយុចន្លោះ៣ទៅ៦ឆ្នាំបានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវរោគសញ្ញានៃភាពភ័យខ្លាចនៃការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ ជាងកុមារធំៗដែលមានអាយុចន្លោះពី៦ទៅ១៨ឆ្នាំ។

២ យុវវ័យ

បើយើងងាកមកមើលយុវវ័យវិញ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហរទំព័រ Kids Health Organization គេចាត់ទុកយុវវ័យអាយុចន្លោះ១២ទៅ១៨ឆ្នាំ ជាវ័យដែលមានការលូតលាស់បំផុតនៅក្នុងជីវិតរបស់មនុស្ស។ ក្នុងអំឡុងពេលកូវីដ១៩នេះ បានកែប្រែរបៀបរស់នៅធម្មតា ដែលយុវវ័យអាចមានអារម្មណ៏រំខាន នៅពេលដែលពួកគេស្ថិតនៅក្នុងការដាក់ដាច់ដោយឡែកបែបនេះ ព្រោះដូចគ្នាជាមួយនឹងវ័យកុមារដែរ ការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងសង្គមខាងក្រៅមានសារៈសំខាន់ជាខ្លាំងក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលនិងអភិវឌ្ឍន៏ការលូតលាស់របស់យុវវ័យ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហរទំព័រ The Australian Parenting។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ការបិទខ្ទប់របស់ជំងឺកូវីដ១៩ក៏បានផ្តល់ផលប៉ះពាល់ទៅដល់មនុស្សក្នុងវ័យទាំងនេះជាខ្លាំងបើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងមនុស្សពេញវ័យ និងអាចជាហេតុធ្វើឱ្យយុវវ័យជាច្រើនវិវត្ដទៅជាជំងឺបាក់ទឹកចិត្ដដែលអាចរំខានទៅដល់ការសិក្សា និងក្នុងករណីខ្លះអាចឈានទៅដល់ការប្រព្រឹត្តិអំពើអត្តឃាតជាដើម នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហរទំព័រ Healthline។

៣ មនុស្សពេញវ័យ ឬវ័យកណ្តាល

ក្នុងអំឡុងពេលកូវីដ១៩នេះ មនុស្សពេញវ័យ និងមនុស្សក្នុងវ័យកណ្តាលគឺជាវ័យដែលប្រឈមទៅនឹងជំងឺផ្លូវចិត្តជាងគេ នេះបើយោងតាមសិត្ថិរបស់ Kaiser Family Foundation។ មនុស្សពេញវ័យភាគច្រើនអាចជានិសិ្សតសកលវិទ្យាល័យ អ្នកធ្វើការ ឬឪពុកម្តាយជាដើម។ ទោះបីក្នុងករណីមុនការរាតត្បាតនៃជំងឺដ៏កាចសាហាវមួយនេះក៏ដោយ អត្រាដែលមនុស្សពេញវ័យទទួលនូវជំងឺផ្លូវចិត្តនៅតែខ្ពស់ជាងអ្នកដែលស្ថិតក្នុងវ័យដ៏ទៃទៀតដោយសារតែពួកគេសិ្ថតក្នុងវ័យដែលមានកាតព្វកិច្ចខ្ពស់ ជាពិសេសមនុស្សដែលមានអាយុចន្លោះពី ១៨ឆ្នាំទៅ២៤ឆ្នាំ ដែលក្នុងវ័យជានិសិ្សត នេះបើយោងតាមសិត្ថិរបស់ HHS Public Access។ ភ្ជាប់ជាមួយគ្នានេះដែរ មានការសិក្សាមួយបានបង្ហាញថា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០២១នេះ​គេបានសង្កេតឃើញថានិសិ្សតចំនូន ៣៥.៣៣% ក្នុងចំណោមនិសិ្សតដែលបានចូលរួមពិសោធន៍ទាំងអស់បានបង្ហាញនូវរោគសញ្ញានៃភាពតានតឹង (Anxiety) និងចំនួន ៧២.៩៣% បានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវរោគសញ្ញានៃជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត (Depression) កំរិតស្រាល។ មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានការប៉ពាល់ផ្លូវចិត្ដនេះគឺដោយសារតែ អត្រានៃការប្រឈមនឹងការទទួលអាហាររូបត្ថម្ភមិនគ្រប់គ្រាន់ ឬការទទួលអាហារមិនល្អ ការមិនមើលថែរាងកាយ និងការព្រួយបារម្ភអំពីការទទួលចំណេះដឹងមិនគ្រប់គ្រាន់ដោយសារបញ្ហាការសិក្សាដែលមិនអាចឱ្យពួកគេត្រៀមខ្លួនក្នុងថ្ងៃអនាគត។ ទាំងនេះគឺជាមូលហេតុដែលនាំឱ្យមានអត្រាកើតជំងឺផ្លូវចិត្តខ្ពស់ក្នុងវ័យសិក្សា នេះបើយោងតាមការសិក្សារបស់ Biomed Central នៃគេហទំព័រ Globalization and Health។

បើងាកមកមើលនូវស្ថានភាពរបស់បុគ្គលដែលមានភាត្វកិច្ចជាឪពុកម្តាយ អ្នកមានគ្រួសារ និងអ្នកធ្វើការវិញ ពួកគេក៏មានបញ្ហាដែលអាចឱ្យពួកគេប្រឈមនឹងបញ្ហាផ្លូវចិត្តផងដែរ ជាពិសេសគ្រួសារដែលមានជីវភាពក្រីក្រ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ BMC Public Health អំឡុងពេលកូវីដ១៩ គ្រួសារដែលមានជីវភាពក្រីក្រងាយនឹងរងនូវបញ្ហាជាច្រើនដែលអាចប៉ះពាល់បញ្ហាផ្លូវចិត្តបើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងគ្រួសារដែលមានជីវភាពធម្មតាដូចជា បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចក្នុងគ្រួសារ ការបាត់បង់ការងារ និងការព្រួយបារម្ភពីកូនៗរបស់ខ្លួនជាដើម។ ចំណែកឯគ្រួសារដ៏ទៃទៀត ពួកគេក៏អាចជួបជាមួយនឹងបញ្ហាទាំងនេះដែរ រួមជាមួយនឹងមនុស្សពេញវ័យមួយចំនួនដែលរស់នៅម្នាក់ឯងដែលអាចទទួលនូវបញ្ហាសតិអារម្មណ៍ ជាពិសេសក្នុងអំឡុងពេលមួយនេះ បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហទំព័រ Advantage Mental Health Center។

៤ មនុស្សចាស់ជរា

យោងតាមមជ្ឍមណ្ឌលប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងបង្ការជំងឺឆ្លងអន្តរជាតិ (CDC) អត្រាអាយុនៃការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ដំណាក់ការធ្ងន់ខ្ពស់បំផុតនោះគឺជាមនុស្សចាស់ជរាដែលបានអាយុចាប់ពី ៥០ទៅ៨០ឆ្នាំ រួមជាមួយនឹងហានិភ័យក្នុងការស្លាប់ប្រសិនបើបុគ្គលនោះមានផ្ទុកជំងឺប្រចាំកាយស្រាប់។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ មនុស្សដែលមិនអាចពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងបាន រួមមានមនុស្សដែលពិការរាងកាយ និងមនុស្សចាស់ជរាអាចងាយក្នុងការមានភាពតានតឹងក្នុងអារម្មណ៍ ឬបាត់បង់ភាពងាយស្រួលក្នុងការរស់នៅជាដើម នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ The Lancet Public Health។ ដូចនេះ ការបិទខ្ទប់ប្រទេស និងភាពព្រួយបារម្ភនៃជំងឺនេះក៏បានជះឥទ្ធិពលទៅលើទៅលើសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្សចាស់ជរានៅថ្ងៃខាងមុងផងដែរ ដូចជាជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត ការមិនចូលរួមក្នុងការធ្វើសកម្មភាពដើម្បីសុខភាព ការបញ្ចេញនូវអាកប្បកិរិយាមិនល្អនៅក្នុងសង្គម ហើយក៏មានករណីអាចបណ្តាលឱ្យបាត់បង់ជីវិតផងដែរ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហទំព័រ Oxford Academic។