នៅថ្ងៃទី២៣ ខែឧសភា ជើងយន្តហោះមួយគ្រឿងដែលដឹកអ្នកដំណើរប្រមាណ១២០នាក់របស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ Ryan Air បានជួបនូវព្រឹត្តិការណ៏មួយ ដែលយន្តហោះមួយគ្រឿងនេះជិតឆ្លងផុតពីដែនអាកាសរបស់ប្រទេសបេឡារុស (Belarus) ហើយសំដៅទៅទីក្រុងវីលនៀស​(Vilnius) ប្រទេសលីទុយអានី(Lituania) ប៉ុន្តែស្រាប់តែយន្តហោះចម្បាំងMiG-29 បានរារាំងយន្តហោះមួយនេះមិនឱ្យចាកចេញពីដែនអាកាសរបស់ប្រទេសបេឡារុសទេ។ យន្តហោះមួយនេះត្រូវបានយន្តហោះចម្បាំងបញ្ជាឱ្យបកក្រោយហើយឆ្ពោះទៅរកប្រលានយន្តហោះរបស់រដ្ឋធានីមីនស្កឹ(Minsk) ប្រទេសបេឡារុសវិញ។ នៅពេលដែលយន្តហោះនេះបានចុះចតមកដល់ដីភ្លាម កងកម្លាំងនគរបាលបេឡារុស​​បានចូលចាប់អ្នកដំណើរម្នាក់ដែលបានធ្វើដំណើរនៅក្នុងយន្តហោះនោះ។ បុរសនោះមានឈ្មោះថា Roman Protasevich ហើយគាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាអ្នកកាសែតនិងសកម្មជនប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Alexander Lukashenko។ ក្រោយពីមានព្រឹត្តិការណ៍នេះកើតឡើង ប្រទេសជាច្រើនបានបញ្ចេញប្រតិកម្មទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសបេឡារុស ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិកនិងបណ្តាប្រទេសក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប។ ប្រទេសទាំងនោះបានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោកប្រធានាធិបតីបេឡារុស Lukashenko ដោះលែងសកម្មជនម្នាក់នោះ។ កន្លងប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នេះកើតឡើង សហភាពអឺរ៉ុបបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មិនឱ្យជើងយន្តហោះសហភាពអឺរ៉ុបហោះឆ្លងកាត់ដែនអាកាសបេឡារុស ក៏ដូចជាមិនឱ្យជើងយន្តហោះរបស់ប្រទេសបេឡារុសចូលមកក្នុងដែនអាកាសរបស់ខ្លួនផងដែរ។

ប្រទេសបេឡារុស៖ របបផ្តាច់ការចុងក្រោយរបស់ទ្វីបអឺរ៉ុប

ប្រទេសបេឡារុសគឺដឹកនាំដោយលោក Lukashenko ដែលជាប្រធានាធិបតីអស់រយៈពេលជាង២៥ឆ្នាំមកហើយ។ លោក Lukashenko ជាប្រធានាធិបតីតែមួយគត់ដែលប្រជាជនបេឡារុសបានស្គាល់ដោយសារតែលោកបានកាន់តំណែងនេះតាំងពីពេលដែលប្រទេសបេឡារុសទទួលបានឯករាជ្យក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ ក្រោយពីរការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត។ លោក Lukashenko រក្សាទុកនូវនិមិត្តសញ្ញារបស់លទ្ធិកុម្មុយនីស្តជាច្រើនដូចជាទង់ជាតិនិងនិមិត្តសញ្ញាជាតិជាដើម។ លោកក៏បានរក្សានូវរដ្ឋតូបនីយកម្មលើវិស័យឧស្សាហកម្មសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសបេឡារុសផងដែរ។ ការដឹកនាំរបស់លោកគឺត្រូវបានអ្នកកាសែតជាច្រើនដាក់រហស្សនាមថាជាប្រទេសដែលនៅក្នុងរបបផ្តាច់ការចុងក្រោយនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប នេះគឺដោយសារតែការដឹកនាំរបស់លោកគឺជាការដឹកនាំបែបផ្តាច់ការដូចជា ការបោះឆ្នោតគឺត្រូវបានអ្នកតាមដានអន្តរជាតិចាត់ទុកថាមិនមានសមភាពនិងបើកចំហ សេរីភាពសារព័ត៌មានត្រូវបានរិតត្បិត ហើយគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានគៀបសង្កត់។

គួររំលឹកផងដែរថា លោកProtasevich ដែលត្រូវបានគេចាប់ខ្លួននោះ គឺមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងក្រុមនយោបាយឯករាជ្យដែលបានឈរឈ្មោះក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីនាឆ្នាំ២០២០កន្លងមកនេះ គឺលោកស្រី Sviatlana Tsikhanouskaya។ លោកស្រីបានឈរឈ្មោះជាបេក្ខភាពប្រធានាធិបតីជំនួសស្វាមីរបស់លោកស្រីក្រោយពេលដែលស្វាមីរបស់លោកស្រីត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនក្នុងថ្ងៃទី២៩​ ខែឧសភា ក្រោយពីលោកបានប្រកាសថាលោកនឹងឈរឈ្មោះជាបេក្ខភាពប្រធានាធិបតី។ ក្រោយពីលោកស្រីបានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនរួចមក លោកស្រីបានទទួលនូវការគាំទ្រពីសំណាកមហាជនក្នុងប្រទេសបេឡារុសជាច្រើន ដែលក្នុងយុទ្ធនាការរបស់លោកស្រីមានអ្នកចូលរួមរហូត ២ម៉ឺននាក់ក្នុងទីក្រុង Brest និង ៦ម៉ឺននាក់ក្នុងរដ្ឋធានីមីនស្គី។ តែទោះជាយ៉ាងណា លទ្ធផលផ្លូវការនៃការបោះឆ្នោតបានបង្ហាញថាលោកស្រីទទួលបានតែ១០%នៃសន្លឹកឆ្នោត។ ក្រោយមក មានមនុស្សជាច្រើនបាននាំគ្នាចេញតាមដងផ្លូវនៅក្នុងទីក្រុងមីនស្គី ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងនឹងលទ្ធផលការបោះឆ្នោត។ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ដែលមហាជនធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងលទ្ធផលការបោះឆ្នោត រដ្ឋាភិបាលលោកLukashenko ក៏បានចោទប្រកាន់បុគ្គលមួយចំនួនថានៅពីក្រោយខ្នងនៃក្រុមបាតុកម្មទាំងនោះ ហើយក៏បានចាត់ទុកថានេះជាអំពើបំផ្លាញសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពរបស់ប្រទេសបេឡារុស ដែលនៅក្នុងនោះក៏មានលោក Protasevich ផងដែរ។ រដ្ឋាភិបាលលោកLukashenko បានចោទប្រកាន់លោកProtasevich​(ដែលកាលនោះលោកស្នាក់នៅជាជនភៀសខ្លួនក្នុងប្រទេសប៉ូឡូញ) ពីបទផ្តួចផ្តើមកុបកម្ម ដែលល្មើសនឹងមាត្រា២៩៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌរបស់ប្រទេសបេឡារុស។ ចំពោះក្រុមប្រឆាំងតវ៉ានឹងលទ្ធផលការបោះឆ្នោត លោកLukashenko បានឆ្លើយតបនឹងការតវ៉ានេះដោយកណ្តាប់ដៃដែក។ លោកស្រី​ Tsikhanouskaya​ បានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសលីទុយអានី។ មកដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបាននូវករណីចំនួនលើសពី៤៥០ ពីការដាក់ទណ្ឌកម្មលើសមាជិកក្រុមតវ៉ាដែលបានកងកម្លាំងនគរបាលឃុំឃំាងខ្លួន ដែលក្នុងនោះក៏មានដូចជាករណីរំលោភ និងបៀតបៀនផ្លូវភេទជាដើម។

នយោបាយការបរទេសរូស្ស៊ីចំពោះរប្រទេសបេឡារុស

ទន្ទឹមនឹងប្រទេសជាច្រើនក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបនិងសហរដ្ឋអាមេរិកបានរិះគន់លើលទ្ធផលការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីក្នុងប្រទេសបេឡារុស ក៏មានប្រទេសជាច្រើនទៀតបានសរសេរសារអបអរសារទរទៅកាន់លោក Lukashenko។ នៅក្នុងចំណោមថ្នាក់ដឹកនាំដែលបានអបអរសាទរនោះក៏មានប្រធានាធិបតីរបស់ប្រទេសរូស្ស៊ីគឺលោក វ្លាឌីមៀ ពូទីន ផងដែរ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រឹមឡាំងបានបញ្ជាក់ថា លោកពូទីនសង្ឃឺមថាការដឹកនាំរបបលោក Lukashenko នឹង“ជំរុញការអភិវឌ្ឍឱ្យកាន់តែជ្រាលជ្រៅនូវទំនាក់ទំនងដែលមានប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសបេឡារុស និងរូស្ស៊ី លើគ្រប់វិស័យ” សេចក្តីថ្លែងការណ៏នេះបានបន្តទៀតថា “ជាការពិតណាស់ នេះនឹងជួយទ្រទ្រង់ដល់ផលប្រយោជន៍ស្នូលរវាងប្រទេសបេឡារុស និងប្រទេសរូស្ស៊ីដែលជាបងប្អូន។” ជាការពិតណាស់ របបគ្រប់គ្រងរបស់លោក Lukashenko គឺមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងប្រទេសរូស្ស៊ី និងលោកពូទីន។ ក្រោយពីប្រទេសជាច្រើនបានដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើប្រទេសបេឡារុសពីការចាប់ខ្លួនរបស់លោកProtasevich មក លោកLukashenko បានជួបជាមួយនឹងលោកពូទីននៅឯទីក្រុងកំសាន្តSuchi ក្នុងប្រទេសរូស្ស៊ី។  នៅក្នុងការជួបពិភាក្សាផ្លូវការរយៈពេលមួយថ្ងៃនោះ​ ថ្នាក់ដឹកនាំទាំងពីរបានប្តេជ្ញានឹងពង្រឹងចំណងមិត្តភាពរបស់ប្រទេសទាំងពីរឱ្យបានរឹងមាំ។ លោកពូទីនក៏បានសន្យានឹងផ្តល់នូវប្រាក់កម្ចីបន្ថែមទៀតចំនួន៥០០​លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកទៅឱ្យប្រទេសបេឡារុសបន្ថែមពីលើប្រាក់កម្ចីមុនដំបូងចំនួន៥០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីខែតុលាឆ្នាំ២០២០ ដែលប្រាក់កម្ចីនេះមានគោលបំណងឱ្យលោក Lukashenko ប្រើប្រាស់ដើម្បីគ្រប់គ្រងស្ថិរភាពរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក។

ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសរូស្ស៊ីជួយជ្រោមជ្រែងដល់របបលោក Lukashenko?​

ប្រទេសរូស្ស៊ីនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកពូទីនគឺខុសប្លែកពីប្រធានាធិបតីមុនរបស់ប្រទេសរូស្ស៊ីគឺលោក Boris Yeltzinដែលមានទំនោរទៅរកលោកខាងលិច។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកពូទីនមានគោលនយោបាយងាកចេញពីទំនោរទៅរកលោកខាងលិច ហើយមកពង្រឹងដែនឥទ្ធិផលរបស់រូស្ស៊ីវិញ។ ដែនឥទ្ធិពលនោះគឺសំដៅទៅលើប្រទេសដែលជាអតីតដែនដីរបស់សហភាពសូវៀត។  នេះសម្គាល់បានទៅលើគោលនយោបាយបរទេសជាច្រើនរបស់រូស្ស៊ីដូចជាការឈ្លានពានតំបន់Crimea ប្រទេសអ៊ុយក្រែនជាដើម។ ប្រទេសដែលជាអតីតសមាជិកនៃសហភាពសូវៀតដូចជាប្រទេសអ៊ុយក្រែន ប្រទេស Moldova បណ្តាប្រទេសបាល់ទិក（Baltic）ទាំងបី បានចាត់ទុកប្រទេសរូស្ស៊ីជាប្រទេសមួយដែលផ្តល់ការគំរាមកំហែងមកលើពួកគេ។ ជាលទ្ធផលប្រទេសទាំងនោះបានងាកទៅរកលោកខាងលិចវិញ ប៉ុន្តែបែរប្រទេសបេឡារុសជាប្រទេសអតីតសហភាពសូវៀតតែមួយគត់ដែលចាត់ទុកប្រទេសរូស្ស៊ីជាមិត្ត ហើយប្រទេសទាំងពីរបានរក្សានូវចំណងមិត្តភាពក្នុងកិច្ចការនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងជិតសិ្នទ្ន។ សម្រាប់ប្រទេសរូស្ស៊ី ប្រទេសបេឡារុសជាខែលចុងក្រោយក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបដែលអាចរារាំងទៅលើការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់សហភាពអឺរ៉ុប។

សរុបមក ការចាប់ខ្លួនរបស់លោក Protasevich ជាព្រឹត្តការណ៍មួយដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោកLukashenko  កាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយពីសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុប ហើយមកពឹងពាក់កាន់តែខ្លាំងក្លាលើប្រទេសរូស្ស៊ី។ ចំណែកឯប្រទេសរូស្ស៊ីវិញគឺចាត់ទុកប្រទេសបេឡារុសជាប្រទេសមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនឥទ្ធិពលរប់សខ្លួន។ របបរបស់លោកLukashenko នឹងនៅតែទទួលបានការជ្រោមជ្រែងពីរដ្ឋាភិបាលរបស់ពូទីន ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលក្រឹមឡាំងមួយនេះមិនចង់ឱឲ្យប្រទេសបេឡារុសងាកទៅរកលោកខាងលិចនោះទេ។

នាថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០១នេះ មានព្រឹត្តិការណ៏មួយបានកើតឡើង ដោយលោក Elon Musk ដែលជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Tesla បានចេញសារនៅក្នុងប្រព័ន្ធបណ្តាញ Twitter ឱ្យបានដឹងថា ការប្រើប្រាស់វិស័យរូបិយប័ណ្ណCryptoបានផ្តល់ផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថានក្រោមការប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈហ្វូស៊ីលច្រើនលើសលុប ដូចនេះលោកនឹងឈប់ទទួលយកនូវការទូទាត់ប្រាក់ជា Bitcoinsដែលជារូបិយប័ណ្ណCryptoដំបូងគេ និងធំជាងគេបង្អស់ ក្នុងការជួញដូររថយន្តTeslaរបស់លោកទាំងអស់។ សារមួយនេះបានធ្វើឱ្យទីផ្សារនិងវិស័យCryptoទាំងមូលកក្រើក និងបាត់បង់ចំណូលជាច្រើនក្នុងរយៈពេលតិចជាង២៤ម៉ោងតែប៉ុណ្ណោះ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Entrepreneur Asia Pacific។

តើវិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto គឺជាអ្វី?

យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Nerdwallet វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto គឺជាប្រព័ន្ធរូបិយប័ណ្ណណាមួយដែលបង្កើតឡើងដើម្បីទូទាត់ឬជួញដូរផលិតផល និងសេវាកម្មផ្សេងៗតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។ សព្វថ្ងៃ រូបិយប័ណ្ណ Crypto ចំនួនលើសពី៥០០០រូបិយប័ណ្ណកំពុងដាក់ដំណើរការជុំវិញពិភពលោកក្នុងសង្គមអ៊ីនធឺណេត ក្នុងនោះមាន Bitcoin (BTC) Ethereum (ETH) Binance coin (NBN) Dogecoin (DOGE) និងរូបិយប័ណ្ណជាច្រើនទៀត ដែលកំពុងជារូបិយប័ណ្ណធំៗក្នុងវិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Tech Guide។ ដូចនេះ យើងនឹងមកស្វែងយល់អំពីវិស័យរូបិយន័ណ្ណ Crypto ឱ្យកាន់តែច្បាស់លាស់ និងតើអនាគតនៃវិស័យរូបិយប័ណ្ណនេះនឹងក្លាយទៅជាយ៉ាងណា?

ការចាប់ផ្តើមរបស់វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto

យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Davies វិស័យនេះបានចាប់ផ្តើមក្រោមគំនិតររបស់ជនជាតិអាមេរិកម្នាក់ដែលមានជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រកុំព្យូទ័រនិងបំបែកកូដឈ្មោះ David Chaum ដោយលោកបានបង្កើតនូវប្រព័ន្ធរូបិយប័ណ្ណអនឡាញក្នុងគោលបំណងដើម្បីពង្រឹងសន្តិសុខប្រតិបត្តិការសេដ្ជកិច្ចនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣តែប៉ុណ្ណោះ។ ប្រព័ន្ធនេះមានការអភិវឌ្ឍន៏បន្តជារឿយៗក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩០ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០៩ ដែលមានជនម្នាក់ឈ្មោះ Satoshi Nakamoto បានសម្រេចចិត្តបង្កើតនូវរូបិយប័ណ្ណ Crypto ដែលដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាសាធារណៈមុនគេដោយមានឈ្មោះថា Bitcoin។ លោកក៏បានបញ្ចាក់ថាការបង្កើតឡើងនូវរូបិយប័ណ្ណ Bitcoin នេះគឺដោយសារតែវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុដែលធ្វើឱ្យរូបិយប័ណ្ណបាត់បង់នូវតម្លៃជាខ្លាំងក្នុងឆ្នាំ២០០៨ រួមទាំងដើម្បីបង្កើតឡើងនូវរូបិយប័ណ្ណថ្មីខុសគេដែលមិនមានភាពប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចខាងក្រៅ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហទំព័រ History។

ការប្រើប្រាស់ និងដំណើររបស់វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto

វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto ដំណើរការក្នុងប្រពន្ធ័សុវត្តិភាពមួយឈ្មោះថា Blockchain ដើម្បីធ្វើឱ្យរាល់ប្រតិបត្តិការទាំងអស់មានភាពវិមជ្ឈការ។ រូបិយប័ណ្ណ Crypto ធំៗភាគច្រើន ដូចជា Bitcoin និង Ethereum កំពុងតែមានការពឹងពាក់ទៅលើប្រពន្ធ័សុវត្តិភាពមួយនេះជាខ្លាំង ដោយវាបានធ្វើការផ្ទុករាល់ទិន្នន័យរបស់អតិថជនទាំងអស់។

តើអ្វីជាប្រពន្ធ័ Blockchain?

បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់គេហទំព័រ Insider Blockchain អាចចាត់ទុកជាកំណត់ហេតុ ឬមូលដ្ឋានទិន្នន័យមួយ ដែលផ្ទុករាល់ទិន្នន័យប្រតិបត្តិការនៃការជួញដូរ និងសកម្មភាពផ្សេងៗទៀតតាមរូបិយប័ណ្ណ Crypto ណាមួយ។ រាល់ទិន្នន័យនៅក្នុងប្រព័ន្ធរូបិយប័ណ្ណ Cryptoណាមួយដែលទើបនឹងកើតឡើង ត្រូវបានយកមកតភ្ជាប់ជាមួយទិន្នន័យចាស់ៗដែលបង្កើតជារចនាសម្ព័ន្ធមួយមានរាងដូចជាចង្វាក់ ដែលជាមូលហេតុគេហៅវាថាប្រពន្ធ័ Blockchain។

តើប្រពន្ធ័ Blockchain ដំណើរការក្នុង Bitcoin យ៉ាងដូចម្តេច?

យោងតាម Investopedia អតិថជនអាចដំណើរការ Bitcoin បានដោយការផ្លាស់ប្តូររូបិយប័ណ្ណខាងក្រៅ ទៅជារូបិយប័ណ្ណ Bitcoinជាមុនសិន ដោយធ្វើប្រតិបត្តិការបញ្ជូនទៅបណ្តាញកុំព្យូរទ័រ Peer-to-Peer ដែលជាបច្ចេកវិទ្យាមួយក្នុងការបញ្ចាក់ពីសុពលភាពនៃប្រតិបត្តិការរបស់អតិថជនណាមួយ។ បន្ទាប់មក គេនឹងប្រើប្រពន្ធ័ Blockchain ដោយតភ្ជាប់ទិន្នន័យទាំងនោះដើម្បីរក្សាទុកពត៌មានរបស់អតិថិជន Bitcoin។ ក្រោយពីស្តុកទុកទិន្នន័យអតិថជនហើយ ដំណើរនៃការធ្វើប្រត្តិបត្តិការមួយនេះនឹងត្រូវបញ្ចប់។

តើយើងអាចធ្វើអ្វីខ្លះជាមួយ Bitcoin?

ក្រោយពីអតិថជនសម្រេចនូវប្រតិបត្តិការនៅក្នុង Bitcoin ហើយ ក្រៅពីចំណាយលើទំនិញឬសេវាកម្មអនឡាញ អតិថជនទាំងអស់ក៏អាចយករូបិយប័ណ្ណមួយនេះ ដើម្បីវិនិយោគ ទិញស្តុក បង្កើតសម្ព័ន្ធទីផ្សារ ចាយវាយលើទំនិញខាងក្រៅ ឬធ្វើការផ្លាស់ប្តូរទៅជារូបិយប័ណ្ណធម្មតាដូចជា ដុល្លារអាមេរិក ឬផោនអង់គ្លេសជាដើម ការលេង Bitcoin mining និងអាចប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យជាច្រើនទៀត។ ម៉្យាងវិញទៀត ការជួញដូរតាមរូបិយប័ណ្ណឌីជីថលBitcoinទាំងអស់ មិនមានជនទីបី ឬអន្តរការីដូចជាធនាគារឡើយ គឺរូបិយប័ណ្ណមួយនេះអាចប្រើប្រាស់បានជាសាធារណៈទាំងអ្នកលក់ និងអ្នកទិញដោយឯកឆ្ឆន្ទ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Forbes Advisor។

វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto នៅថ្ងៃខាងមុខ

សព្វថ្ងៃពិភពលោកកំពុងតែកត់សម្គាល់លើអត្រាកើនឡើងនៃការប្រើប្រាស់ និងដាក់វិនិយោគទុននៅក្នុងវិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto នេះ រួមជាមួយនឹងការបង្កើតនូវរូបិយប័ណ្ណថ្មីជារៀងរាល់ខែ ដោយសារតែការជឿជាក់ថាវិស័យនេះនឹងមានតម្លៃថ្លៃនៅថ្ងៃខាងមុខ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Davies។ ចំពោះទស្សនៈវិស័យនាពេលអនាគតនៃវិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto នេះវិញ វាស្ថិតនៅក្នុងចំណុចមួយដែលអាចវិភាគបាន ដោយមានអ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនបានឱ្យដឹងថា វិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto នឹងមានជីវិតយូរនៅថ្ងៃខាងមុខទៀត ដោយសព្វថ្ងៃពិភពលោកកំពុងចាត់ទុកវិស័យនេះជាវិធីមួយក្នុងការបង្កើតរូបិយប័ណ្ណឌីជីថលជំនួសរូបិយប័ណ្ណធម្មតានាពេលមានបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងបានសម្រួលការគ្រប់គ្រងមូលធនក្នុងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ដោយមានការចូលរួមចំណែកពីស្ថាប័នហិរញវត្ថុផ្សេងៗ រួមជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនធំៗមួយចំនួនដូចជា Air Asia Mitsubishi UFJ និងFacebookជាដើម នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ the balance។ ប៉ុន្តែវាក៏មានចំណុចមួយចំនួនដែលធ្វើឱ្យពិភពលោកព្រួយបារម្ភផងដែរ ដូចជាអស្ថិរភាពនៃវិស័យរូបិយប័ណ្ណ Crypto ដោយប្រតិបត្តិការគ្មានដែនកំណត់របស់វិស័យនេះដូចជា Bitcoin រួមទាំងសន្តិសុខ​តាម​ប្រព័ន្ធ​អ៊ីនធឺណេតដែលអាចមានអ្នកលួចទិន្នន័យរបស់លោកអ្នក និងការលាងលុយតាមប្រពន្ធ័នេះផងដែរ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ The Motley Fool។

វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ ១៩៩៧ ឬ Asian financial crisis ​ បានធ្វើឱ្យប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ីមានសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៦និង ១៩៩៧ ដោយក្នុងនោះអត្រាផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបឬ GDP របស់ប្រទេសប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ីបានធ្លាក់មកត្រឹម ៤៣,២% ប្រទេសថៃ ២១,២%% ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ១៩% កូរ៉េខាងត្បូង ១៨,៥% និង ហ្វីលីពីន ១២,៥%។ ប្រទេសដែលជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសជួបវិបត្តិទាំងអស់នេះក៏ទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនេះដែរ។ បញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុនេះបានជះឥទ្ធិពលផលប៉ះពាល់ជាប្រព័ន្ធដល់សេដ្ឋកិច្ចជិតខាង ព្រោះការខូចខាតសេដ្ឋកិច្ចមិនត្រឹមតែមានលើប្រទេសដែលរងគ្រោះទេ ប៉ុន្តែវាបន្តប៉ះពាល់ទៅលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសក្នុងតំបន់ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នា និងប្រទេសជាដៃគូរសហការផងដែរ។

សេចក្តីសង្ខេបត្រួសៗពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ១៩៩៧

វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីចាប់ផ្តើមឡើងពីវិបត្តិធនាគារនៅក្នុងប្រទេសថៃអំឡុងទសវត្សន៍ឆ្នាំ១៩៩០ ដោយធនាគារថៃបានផ្តល់ឥណទានដុល្លារអាមេរិកធនមធ្យមឱ្យអ្នកវិនិយោគក្នុងស្រុក ជាពិសេសឥណទានបរទេសឬ cross border loan ច្រើនលើសកំណត់រហូតដល់ដើមឆ្នាំ ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យមានបញ្ហាមានសញ្ញាណអស្ថិរភាពហិរញ្ញវត្ថុលេចឡើងក្នុងសេដ្ឋកិច្ចថៃ។ នៅពេលធនាគារផ្តល់ឥណទានកាន់តែច្រើន នោះដើមទុនរបស់ធនាគារបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយសារតែលំហូរមូលធន (Capital flow) មិនមានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបំពេញតាមចរន្ដគណនីក្នុងធនាគារ ហើយវាបានបន្តឱ្យមានបញ្ហាឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។ បន្ថែមពីលើបញ្ហាធនាគារ ថៃក៏មានបញ្ហាអតិផរណាលុយបាតថៃបណ្តាលឱ្យវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនេះបានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើងខ្លាំង។ នៅដើមខែកក្កដាឆ្នាំ ១៩៩៧ ធនាគារថៃបន្តប្រកាសក្ស័យធនច្រើនទៅៗ រួមជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពនៃការដកប្រាក់យ៉ាងច្រើនពីធនាគារ រីឯបញ្ហាអត្រាអតិផរណាកាន់តែខ្ពស់ទៅៗ។ ការរីករាលដាលពីវិបត្តិនៅថៃបាននាំផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ នាំឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GDP ធា្លក់ចុះជាទម្ងន់ ហើយអត្រាអ្នកអត់ការងារធ្វើកាន់តែកើនឡើង។ តើប្រទេសទាំងនេះមានគោលការណ៍ស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញដូចម្តេចខ្លះ?

គោលការណ៍ដោះស្រាយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ Policy response

ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនេះ ថៃនិងប្រទេសជួបវិបត្តិនានានៅអាស៊ីបានធ្វើចំណាត់ការគោលការណ៍ស្រោចស្រង់ពីវិបត្តិនេះដោយទទួលជំនួយពីខាងក្រៅ (ពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ និងធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ីជាដើម) បូករួមនឹងគោលការណ៍រៀបចំស្តារវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធ្វើកំណែទម្រង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធនាគារឡើងវិញ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ International Monetary Fund ឬ IMF បានបង្ហាញពីមធ្យោបាយដែលជាគោលការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងការដោះស្រាយនឹងបញ្ហាលុយហើមនេះរួមមាន៖

ក. ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីខាងក្រៅ និងគោលការណ៍អង្គការអន្តរជាតិពាក់ព័ន្ធ

ក្នុងការស្រោចស្រង់ចម្បង ប្រទេសរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេមានថៃ កូរ៉េ និងឥណ្ឌូនេស៊ី បានទទួលកញ្ចប់ជំនួយទ្រព្យសកម្មផ្លូវការពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ International Monetary Fund ឬ IMF នៅខែមករា​ ឆ្នាំ១៩៩៩ សរុប ១៧ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកដល់ប្រទេសថៃ ៤២ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកដល់ឥណ្ឌូនេស៊ី និង ៥៨ ប៊ីលានដុល្លារដល់កូរ៉េខាងត្បូងក្នុងការជួយទប់ស្កាត់លំហូរចេញរូបិយវត្ថុយ៉ាងលឿននោះ។ កញ្ចប់ជំនួយនេះមិនអាចគ្របដណ្តប់លើគ្រប់បញ្ហាដូចជា បញ្ហាទីផ្សារមូលប័ត្រ ការបាត់បង់ទំហំវិនិយោគ អតិផរណា និងបំណុលបរទេសទាំងស្រុងបានទេ។ សម្រាប់ប្រទេសថៃ កូរ៉េខាងត្បូង និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជំនួយពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិនេះបានត្រឹមតែជួយសម្រួលការលំហូរចេញមូលធនដែលជាបញ្ហាចម្បងធ្វើឱ្យធនាគារក្ស័យធន និងបាត់បង់ទ្រព្យបម្រុង។ ការពឹងលើកញ្ចប់ជំនួយមួយមុខគឺមិនគ្រប់ទេ ដូចនេះរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងនេះត្រូវធានារក្សាឱ្យមានអ្នកវិនិយោគបន្តវិនិយោគក្នុងស្រុក និងធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្មធនាគារបន្ថែមដើម្បីឱ្យមានលំហូរចូលមូលធន (Capital inflow) ទប់តទល់នឹងបញ្ហាឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។ ទោះជាជំនួយអន្តរជាតិមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាទាំងស្រុងបាន យ៉ាងណាវាអាចជួយរំដោះស្ថានភាពយ៉ាប់យឺនមួយផ្នែកនៃសេដ្ឋកិច្ចបានខ្លះដែរដោយជួយរក្សាអនុបាតនៃលទ្ធភាពទូទាត់សងបំណុលឬ Liquidity ratio។​

ខ.​​ ការរៀបចំវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​​ និងកំណែទម្រង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឡើងវិញ

ក្នុងការដោះស្រាយស្ថានភាពក្ស័យធននៃស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុក្នុងស្រុកជាច្រើន រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសជួបវិបត្តិ ជាពិសេសប្រទេសថៃបានធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្ម capitalization ប្រព័ន្ធធនាគារ ទៅកម្រិតអន្តរជាតិដែលមានទំហំពី ២០% ទៅ ៣០% នៃ GDP ដើម្បីស្តារកំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ឡើងវិញានទៅរកស្ថានភាពណៈវិនិច្ឆ័យមួយចំនួនទៅធនាគារក្នុងស្រុកមុននឹងឱ្យកម្ចីរព័ន្ធធនាគារឡើងជាលំដាប់៩៩៧ កូរ៉េស្ទើរតែមិនមានទ្រព្យតម្កល់ដែលអា និងបញ្ចុះបញ្ចូលវិនិយោគិនឱ្យបន្តវិនិយោគ។ ការធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្ម capitalization ប្រព័ន្ធធនាគារសំដៅទៅលើកញ្ចប់ថវិកាស្តារដែលផ្តល់ដោយធនាគារកណ្តាលទៅធនាគារក្នុងស្រុកដែលកំពុងបាត់បង់ទ្រព្យបម្រុង​ ឬ ធនាគារឯកជនក្នុងគោលបំណងសង្គ្រោះមិនឱ្យឈានទៅរកការក្ស័យធន។  ប្រទេសរងគ្រោះខ្លាំងមានថៃ កូរ៉េ និងឥណ្ឌូនេស៊ីបានរៀបឡើងវិញនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងប្រព័ន្ធធនាគារទន់ខ្សោយ ក្នុងនោះបានសម្រេចបិទស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុ​ និងធនាគារក្នុងស្រុកណាដែលមានលក្ខណៈអន់ថយ ដាក់ចេញនូវលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យមួយចំនួនទៅធនាគារក្នុងស្រុកមុននឹងឱ្យកម្ចីឯកជន ក៏ដូចជាបង្កើតគណៈកម្មការជំនាញក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ។ យោងតាមធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី Asian Development Bank ឫ ADB បានបង្ហាញពីកំណែទម្រង់វិស័យធនាគារតាមប្រទេសរងវិបត្តិ រួមមានប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កូរ៉េខាងត្បូង ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងថៃក្នុងការសម្អាតកម្ចីឥតដំណើរការនិងរៀបចំលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យថ្មីក្នុង​ការ​ផ្តល់ឥណទានតាមធនាគារក្នុងស្រុក ដើម្បីធានាបាននូវតុល្យភាពក្នុងការទូទាត់ទាំងអត្រាការប្រាក់ និងសំណងបង្វិល។ តាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោក ៤៧% នៃស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុនិងក្រុមហ៊ុនថៃបានបាត់បង់តារាងតុល្យការ (Balance sheet ឫ ទំហំទ្រព្យសម្បត្តិ) ​ប៉ុន្តែដ្ឋាភិបាលថៃបានស្រោចស្រង់ធនាគារពាណិជ្ជ និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់ៗមិនឱ្យក្ស័យធន ហើយក៏បានរក្សាទំនុកចិត្តអ្នកវិនិយោគឱ្យបន្តវិនិយោគដើម្បីធានា​​​​​​​​​​​​ឱ្យមានលំហូរមូលធនក្នុងសេដ្ឋកិច្ចថៃឡើងវិញ​។ ការស្រោចស្រង់នេះ បានធ្វើឡើងដោយការបញ្ចូលស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុចូលគ្នានិងធ្វើមូលធនភាវូបន័យកម្មធនាគារទាំងនោះ។ ធនាគារកណ្តាលថៃបានចេញគោលការណ៍រួមបញ្ចូលស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុចូលគ្នាផងដែររួមមាន ក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ៩១ និង ធនាគារចំនួន ១៨ក្នុងប្រទេសថៃ។ ក្នុងពេលនោះក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុថៃ និងធនាគារកណ្តាលថៃបានឱ្យក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុធំជាងគេរបស់ថៃ Finance One រួមបញ្ចូលជាមួយនឹងធនាគារពាណិជ្ជលំដាប់ទី​១២ក្នុងស្រុក Thai Danu Bank និងបានផ្តល់ជំនួយ ៤០​ ប៊ីលានបាត ក្នុងការស្រោចស្រង់ពីការក្ស័យធន។ ជំនួយ ៤០ ប៊ីលានបាតនេះគឺដើម្បីរក្សាតារាងតុល្យការ (Balance sheet ឫ ទំហំទ្រព្យសម្បត្តិ)​ និងអាចដំណើរការបានពេលមានឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។

គ. គោលការណ៍អភិវឌ្ឍម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច

​​​ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ គោលការណ៍រូបិយវត្ថុនិងគោលការណ៍សារពើពន្ធត្រូវបានគេមើលឃើញមានការពិបាកក្នុងការស្រោចស្រង់ឱ្យមកសភាពដើម។ អតិផរណាបានធ្វើឱ្យលុយចុះថោកខ្លាំង វិធានការចាំបាច់នោះគឺការធ្វើឱ្យយន្តការរូបិយវត្ថុមានលក្ខណៈធូរស្រាលជាងមុនដោយមិនតម្រូវឱ្យមានការកំណត់តម្លៃរូបិយវត្ថុឱ្យនៅថេរឬ currency peg ដូចមុនទេ។​ នាពេលនោះធនាគារកណ្តាលថៃ​ បានចំណាយជាច្រើនប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកក្នុងការរក្សាតម្លៃលុយបាតថៃមិនឱ្យបន្តធ្លាក់ចុះតទៅទៀត។ លើសពីនេះរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការតម្លើងអត្រាការប្រាក់ឡើងវិញ (Increase real interest rate) ដើម្បីទាក់ទាញលំហូរចូលមូលធន (Capital inflow) ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច និងស្ថេរភាពអត្រាទូទាត់និងប្តូរប្រាក់ក្នុងទីផ្សាររូបិយប័ណ្ណ។

សេចក្តីសន្និដ្នាន

សរុបរួមមកយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា វិបត្តិនៅប្រទេសថៃបាន​បង្ហាញឱ្យឃើញពីចន្លោះប្រហោងទាំងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច (បញ្ហាអត្រាអតិផរណាខ្ពស់) និងមីក្រូសេដ្ឋកិច្ច (វិបត្តិធនាគារក្នុងស្រុក) ដែលជាហេតុនាំឱ្យឈានដល់មានវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ។ ជាដំណោះស្រាយ រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការរៀបចំវិស័យហិរញ្ញវត្ថុតាមរយៈកញ្ចប់ជំនួយពីមូលនិធិអន្តរជាតិ និងអភិវឌ្ឍម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ។ លើសពីនេះយើងឃើញថា តម្រូវការអភិបាលកិច្ចពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលនៅលើសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារក៏មានសារៈសំខាន់ដែរក្នុងសម្រួលដំណើរសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសការរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធនាគារឱ្យមានលក្ខណៈប្រសើរឡើងវិញ។

នៅឆ្នាំ១៨៤៨ លោក កាល់ ម៉ាក្ស (Kal Marx)និង លោក ហ្វ្រីឌ្រិច អេងហ្គេល (Friedrich Engels )ដែលជាសេដ្ឋវិទូនិងទស្សនវិទូជនជាតិអាល្លឺម៉ង់ បានបោះពុម្ពសៀវភៅមួយក្បាលដែលមានចំណងជើងថា “The Communist Manifesto”។ នៅក្នុងសៀវភៅនេះបានអំពាវនាវឱ្យវណ្ណៈកម្មករងើបឡើងបះបោរដើម្បីប្រឆាំងនឹងពួកមូលធននិយម ដែលមានបាវចនាថា «ពិភពលោកនៃវណ្ណៈកម្មករទាំងឡាយ សូមរួបរួមគ្នា» ។ នៅឆ្នាំ១៩១៧ លោក វ្លាឌីមែរ​ លេនីន(Vladimir Lenin) ដែលជាមនុស្សម្នាក់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអ្នកដើរតាមមាគ៌ារបស់ កាល់ ម៉ាក្ស បានដឹកនាំការធ្វើបដិវត្តន៍ដណ្តើមអំណាចមួយដើម្បីផ្តួលរំលំអំណាចរាជានិយមនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី​ ហើយរដ្ឋាភិបាលកុម្មុនីសផ្តាច់ការក៏ចាប់ផ្តើមមានវត្តមានលើកដំបូងគេតាំងពីពេលនោះឯង។ នៅក្នុងអំឡុងពេលកាន់អំណាច លោក លេនីន បានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើន ជាពិសេសមន្ត្រីរបស់ស្តេចហ្សា និងមានការបង្កើតជំរុំការងារសម្រាប់អ្នកទោសសង្គ្រាម និងកងប៉ូលីសឈ្លប់​ផងដែរ ដែលជាបច្ច័យនាំឱ្យមានភាពភាន់ច្រឡំគ្នានិងចម្រូងចម្រាស់រវាងគំនិតដើមរបស់កុម្មុយនីស្ដម៉ាក្ស និងកុម្មុយនីស្ដផ្តាច់ការរបស់លេនីន។ ជាក់ស្តែង រវាងប្រព័ន្ធនយោបាយផ្តាច់ការនិងកុម្មុយនីស្ដដោយច្រើន​ ពួកគេយល់ថាប្រព័ន្ធទាំងពីរមានចរិតលក្ខណៈតែមួយនិងដូចគ្នា មានន័យថា​​​​ «ឱ្យតែកុម្មុយនីស្ដដឹងតែផ្តាច់ការ ហើយផ្តាច់ការដឹងតែកុម្មុយនីស្ដ»។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះនឹងធ្វើការបកស្រាយទៅលើសំណួរចំនួនពីរដែលអាចធ្វើឱ្យប្រិយមិត្តអ្នកអានយល់ច្បាស់ពីភាពផ្សេងគ្នានៃផ្តាច់ការនិងកុម្មុយនីស្ដ?

តើអ្វីទៅគឺជាកុម្មុយនីស្ដ?

លទ្ធិកុម្មុយនីស្ដគឺជាប្រព័ន្ធនយោបាយមួយដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងចង់បានសង្គមដែលគ្មានវណ្ណៈ​​ មានន័យថា គឺជាសង្គមដែលគ្មានឡើយអ្នកមាននិងអ្នកក្រ គឺមានតែសមូហភាពប៉ុណ្ណោះ។ កុម្មុយនីស្តម៉ាក្ស ផ្តោតសំខាន់ទៅលើការជិះជាន់ ឬក៏កេងចំណេញនៃវណ្ណៈកម្មករ​ (The exploitation of worker) ដែលមានន័យថា កម្មករជាអ្នកដែលបង្កើត ឬនាំឱ្យមានផលប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែប្រយោជន៍ទាំងអស់នោះបែរជាបានទៅពួកពាណិជ្ជករទៅវិញ ដែលនេះគឺជាទម្រង់នៃវិសមភាពសង្គមហើយគួរតែត្រូវបានបោះបង់ចោល។

ដូច្នេះដើម្បីឱ្យសង្គមដែលគ្មានវណ្ណៈអាចកើតមានឡើងទៅបាន ល្គឹកណាតែធ្វើវិទង្សនាចោលនូវ​មូលធនឯកជនចោលទាំងអស់ ហើយប្តូរទៅជារបស់រួមដែលមធ្យោបាយផលិតកម្មគ្រប់យ៉ាង ដូចជា រោងចក្រ កសិដ្ឋាន ដី ជំនួញ សំណង់ អណ្តូងរ៉ែ និងមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន និងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាផ្សេងៗ គឺស្ថិតនៅក្រោមកម្មសិទ្ធិនិងការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណៈជន (Public ownership)។ លើសពីនេះ នៅក្នុងសង្គមកុម្មុយនីស្ដ រូបិយប័ណ្ណគឺត្រូវបានកម្ទេចចោល ហើយកម្រៃត្រូវបានបែងចែកក្នុងចំណោមពលរដ្ឋស្មើៗគ្នាដោយយោងទៅតាមតម្រូវការរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ​​ដែលនេះជាហេតុនាំឱ្យគ្មាននូវគម្លាតមិនស្មើគ្នានៃប្រាក់ចំណូល ហើយជាពិសេសនោះ ការលុបបំបាត់ចំណូលការប្រាក់និងប្រាក់ចំណេញឯកជនធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធចែកចាយទ្រព្យសម្បត្តិមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌។ ពិសេសជាងនេះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធកុម្មុយនីស្ដ រដ្ឋមានទំនួលខុសត្រូវនៅក្នុងការផ្តល់ការងារនិងសំណងផ្សេងៗទៅតាមសមត្ថភាពរបស់បុគ្គលរាងៗខ្លួន។

ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ យើងឃើញថាមានប្រទេសមួយចំនួន ដូចជា ចិន វៀតណាម សហភាពសូវៀត និងគូបា ព្យាយាមបង្កើតរបៀបរបនៃកុម្មុយនីស្ដមួយថ្មីដែលខុសពីទម្រង់ដើមរបស់ កាល់ ម៉ាក្ស ដែលទម្រង់ទាំងអស់នេះវាមិនមែនជាប្រព័ន្ធនៃកុម្មុយនីស្ដនោះទេ ប៉ុន្តែជាប្រព័ន្ធនៃសង្គមនិយម។ ភាពខុសគ្នានៃសង្គមនិយមនិងកុម្មុយនីស្ដនោះគឺ ជាទូទៅ នៅក្នុងសង្គមកុម្មុយនីស្ដ គ្មានឡើយលុយ រូបិយប័ណ្ណនិងភាពជាម្ចាស់ឬក៏ឯកជនភាពនោះទេ ហើយបុគ្គលម្នាក់ៗអាចទទួលបានប្រយោជន៍សង្គមទៅតាមតម្រូវការនិងធ្វើការងារទៅតាមលទ្ធភាពដែលគេអាចធ្វើបាន។ ចំណែកឯសង្គមនិយមផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើភាពស្មើគ្នានៃការចែករំលែកផលប្រយោជន៍និងទ្រព្យសម្បត្តិជាដើម។

និយាយរួម ក្នុងការសម្រេចបាននូវលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដមួយនេះគឺមានភាពលំបាក ហើយបើយើងក្រឡេកទៅមើលប្រវត្តិសាស្ត្រ យើងឃើញថាគ្មានប្រទេសណាមួយដែលសម្រេចបាននូវមនោគមន៍វិជ្ជាមួយនេះនោះទេ។ លើសពីនេះ ការប្រឹងប្រែងនាំប្រជាជាតិមួយឆ្ពោះទៅរករដ្ឋកុម្មុយនីស្ដនឹងនាំឱ្យមាននូវសោកនាដកម្ម ប្រល័យពូជសាសន៍  អំពើពុករលួយ និងវិសមភាពកើតមានឡើងលើសមុនទ្វេរដង ដោយសារតែប្រជាជនត្រូវបានពួកអ្នកមានអំណាចបង្ខំឱ្យធ្វើការច្រើននិងលើសពីអ្វីដែលពួកគេទទួលបាន។

តើអ្វីទៅគឺជាផ្តាច់ការនិយម?

យោងតាម Encyclopaedia-Britannica បានឱ្យនិយមន័យពាក្យ ផ្តាច់ការនិយមថា គឺជាទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលមួយដែលត្រូវបានដឹកនាំឬក៏គ្រប់គ្រងដោយមនុស្សម្នាក់ដែលមនុស្សនោះមានអំណាចលើសលប់ទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋទាំងឡាយនៅក្នុងប្រទេស ។ លើសពីនេះ របបផ្តាច់ការ គ្រប់គ្រងដោយមនុស្សម្នាក់ដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យនិងតុល្យភាពអំណាចរបស់គាត់នោះទេ។ មេដឹកនាំផ្តាច់ការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តជាឯកតោភាគីដែលជះឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសទាំងមូល ដោយមិនចាំបាច់ពិគ្រោះជាមួយស្ថាប័នណាផ្សេងទៀតនៃរដ្ឋាភិបាលនោះឡើយ នោះក៏ព្រោះតែមិនមានស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលណាផ្សេងទៀតដែលមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយជនផ្តាច់ការនោះទេ។ ជាធម្មជាតិនៃជនផ្តាច់ការគឺមិនឡើងកាន់អំណាចដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជាតិរបស់ពួកគេនោះឡើយ ទោះបីជាពួកគេអះអាងជាទូទៅថាដើម្បីប្រជាតិទាំងមូលក៏ដោយ។ ពួកគេដណ្តើមអំណាចដើម្បីផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ពួកគេ គ្រួសារនិងសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយជិតស្និទ្ធរបស់ពួកគេ។

មេដឹកនាំផ្តាច់ការអាចឡើងមកកាន់អំណាចបានដោយមធ្យោបាយពីរយ៉ាង។ មធ្យោបាយទី១គឺ តាមរយៈការធ្វើបដិវត្តន៍ ឧទាហរណ៍ មេដឹកនាំផ្តាច់ការមួយចំនួន ដូចជា​ លោក​ ម៉ៅ សេទុង​ ជាដើម ទទួលបានអំណាចគ្រប់គ្រងក្នុងប្រទេសចិន គឺជាលទ្ធផលនៃបដិវត្តន៍។ ជាក់ស្តែង បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រជាជនចិនបានប្រគល់អំណាចឱ្យលោកប្រធានម៉ៅដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស។ មធ្យោបាយទី២គឺតាមរយៈការប្រើប្រាស់កងទ័ព (Military force) ដើម្បីជាឈ្នាន់សម្រាប់ខ្លួនទទួលបាននូវអំណាច។ ​ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ មេដឹកនាំផ្តាច់ការ លោក អូហ្គូសតូ ពិណូជិត(Augusto Pinochet) បានគ្រប់គ្រងប្រទេសឆែល(Chile) តាមរយៈកម្លាំងកងទ័ព ដែលត្រូវគេស្គាល់ជាទូទៅថា រដ្ឋប្រហារកងទ័ព (military coup)។ នេះមានន័យថា កងទ័ពរបស់ប្រទេសផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ ហើយគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយគ្មានការយល់ព្រមឬក៏កើតចេញពីឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។

ដូច្នេះ ដើម្បីរក្សាអំណាចឱ្យបានគង់វង្សដែលបានមកដោយមិនសុចរិតភាព​របស់ខ្លួន  មេដឹកនាំផ្តាច់ការតែងតែប្រើយុទ្ធសាស្ត្រមួយចំនួន ដូចជា តាមរយៈការប្រើប្រាស់ការបំភិតបំភ័យ ភេរវកម្ម​  ​និងកា​រគាបសង្កត់សេរីភាពស៊ីវិលមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ មិនថាសេរីខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច ឬក៏សង្គមនោះទេ។ ស្រដៀងគ្នានោះ ពួកគេប្រើបច្ចេកទេសឃោសនាទ្រង់ទ្រាយធំ (Mass Propaganda) ដើម្បីធ្វើឱ្យការគាំទ្រពីសាធារណៈជនមាននិរន្តរភាពផងដែរ។

សរុបមក គំនិតដើមនៃប្រព័ន្ធនយោបាយកុម្មុយនីស្ដ គឺចង់បានសង្គមមួយដែលគ្មានវណ្ណៈ រស់នៅដោយស្មើភាពគ្នា គ្មានអ្នកមាននិងអ្នកក្រ​ពីព្រោះគំនិតនៃមូលធននិយមគឺត្រូវបានផាត់ចេញហើយប្តូរមកវិញនូវសមូហភាពនិយម ដែលមានន័យថា ទ្រព្យសម្បត្តិនៅក្នុងសង្គមទាំងអស់គឺជារបស់សាធារណៈជនទាំងអស់គ្នា។ គ្មានរបស់ណាមួយជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់បុគ្គលណាម្នាក់នោះទេ។ រីឯសង្គមផ្តាច់ការវិញ គឺជាសង្គមមួយដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយមនុស្សតែម្នាក់ឬក៏មួយក្រុមតូច ហើយមនុស្សម្នាក់នោះគឺជាអ្នកមានសិទ្ធិធ្វើការសម្រេចចិត្តរាល់បញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងប្រទេសដោយគ្មានអំណាចណាមួយមកធ្វើការត្រួតពិនិត្យលើអំណាចនៃបុគ្គលនោះបានទេ។ ជាពិសេស សង្គមផ្ដាច់ការគ្រប់គ្រងដោយប្រើអំពើហិង្សា គាបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។