នៅថ្ងៃទី០៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ យានឆាងអឺទី៥ (Chang-E 5) របស់ប្រទេសចិនបានបំពេញបេសកកម្មដោយជោគជ័យដែលនាំមកនូវរបកគំហើញសំខាន់ៗដូចជា បំណែកថ្មីនិងដីពីឋានព្រះចន្ទមកផែនដីវិញ។ ប្រទេសចិនបានក្លាយជាប្រទេសទីបី បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀត ដែលនាំយកសំណាកពីឋានព្រះចន្ទត្រលប់មកវិញដោយជោគជ័យ។ តើបេសកកម្មអវកាសរបស់ចិនមួយនេះមានគោលបំណងនិងអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្តេចនៅលើឆាកអន្តរជាតិ?

ក្រោយពីចិនទទួលបានភាពជោគជ័យក្នុងបេសកកម្មអវកាសមួយនេះ មហាជនបានចោទជាសំណួរជាច្រើនថាតើប្រទេសចិនអាចនឹងបង្កឲ្យមានការប្រណាំងប្រជែងអវកាសលើកទីពីរដែរឬទេ? ការប្រណាំងប្រជែងផ្នែកអវកាស (Space Race) គឺសំដៅដល់ការប្រកួតប្រជែងសមត្ថភាពនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវទីអវកាស និងការបង្ហោះយាន រវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពសូវៀតនាសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់។ ប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរបានប្រកួតប្រជែងគ្នាដើម្បីឲ្យបានសមិទ្ធិផលមុនដំបូងគេ ដូចជាការបញ្ជូនមនុស្សឲ្យនៅក្នុងទីអវកាសមុនគេ ឬការបញ្ជូនយានទៅឋានព្រះចន្ទមុនគេជាដើម។ ក្នុងសង្គ្រាមចុងក្រោយរវាងប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរ សហរដ្ឋអាមេរិកបានឈ្នះក្រៅផ្លូវការ ក្រោយបេសកកម្មអាប៉ួឡូទី១១ (Apollo 11) របស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើប្រតិបត្តិការដោយជោគជ័យ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកបានក្លាយជាប្រទេសទីមួយ និងតែមួយគត់មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្នដែលបញ្ជូនមនុស្សឲ្យបានដល់ឋានព្រះចន្ទ។

មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន តើហេតុអ្វីបានជាប្រទេសចិនផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងបំពេញបេសកកម្មនៅអវកាស?

មូលហេតុមួយដែលនាំឲ្យប្រទេសចិនមានគោលបំណងសិក្សាស្រាវជ្រាវលើឋានព្រះចន្ទ ដោយសារតែឋានព្រះចន្ទមានសក្តានុពលច្រើនក្នុងការផ្តល់ធនធានរ៉ែនិងថាមពលដែលមានប្រយោជន៍សម្រាប់យកមកស្រាវជ្រាវនិងប្រើប្រាស់។ ជាក់ស្តែង លោក Ouyang Ziyuan ដែលជាអ្នកពិគ្រោះក្នុងបេសកកម្មបង្ហោះយានឆាងអឺទី១ (Chang-E1) បាននិយាយក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយនឹងកាសែត PLD Daily ក្នុងឆ្នាំ២០០២ថា ប្រទេសចិនមានចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយ ដូចជាការសាងសង់មូលដ្ឋានលើឋានព្រះចន្ទឬភពឯទៀតដោយលោកបកស្រាយថា អ្នកណាកាន់កាប់បានមុន អ្នកនោះនឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍មុន។

មូលហេតុទីពីរដែលនាំឲ្យប្រទេសចិនបំពេញបេសកកម្មនេះគឺដើម្បីលើកស្ទួយមុខមាត់របស់ខ្លួនលើឆាកអន្តរជាតិ។ ជាការពិតណាស់ បេសកកម្មបញ្ជូនយានឬមនុស្សទៅអវកាសត្រូវការធនធានដ៏ធំសម្បើម និងពេលវេលាយ៉ាងច្រើន។ បេសកកម្មមួយនេះសរបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថាប្រទេសចិនចង់បង្ហាញឲ្យពិភពលោកឃើញពីវិសាលភាពរបស់ខ្លួនក្នុងវិស័យសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងបច្ចេកវិទ្យា។

មូលហេតុទីបីដែលប្រទេសចិនបំពេញបេសកកម្មទៅឋានព្រះចន្ទគឺដើម្បីពង្រឹងរបបគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន និងលើកកម្ពស់ទឹកចិត្ដស្នេហាជាតិ។ ភាពជោគជ័យក្នុងបេសកកម្មនេះបាននាំមកនូវមុខមាត់យ៉ាងល្អប្រសើរដល់បក្សកុម្មុនីស្តចិន។ អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសក៏ដូចជាក្រៅប្រទេសបានចុះផ្សាយយ៉ាងព្រោងព្រាតពីបេសកកម្មនេះ។ ប្រជាជនចិនមានមោទនភាពយ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដែលយាននោះបានដោតទង់ជាតិចិនជាប់លើផ្ទៃនៃឋានព្រះចន្ទ។ ត្បិតតែប្រទេសចិនមិនទាន់បានឈានជើងជាន់លើឋានព្រះចន្ទក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែបានក្លាយជាប្រទេសទីពីរដែលមានដោតទង់ជាតិរបស់ខ្លួននៅលើឋានព្រះចន្ទ។

ភាពជោគជ័យរបស់ប្រទេសចិនក្នុងការបញ្ជូនយានអវកាសទៅឋានព្រះចន្ទបានផ្តល់សញ្ញាគ្រោះថ្នាក់មួយទៅដល់សហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារតែអាមេរិកធ្លាប់តែជាអ្នកនាំមុខក្នុងការស្រាវជ្រាវទីអរកាស។ លោក ដូណាស់ ត្រាំ យកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើការសិក្សាស្រាវជ្រាវក្នុងទីអវកាស។ ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ លោកបានអនុម័តច្បាប់បង្កើតអង្គភាពកងទ័ពឯករាជ្យថ្មីមួយដែលជាអង្គភាពកងទ័ពផ្នែកអវកាស។ លោកក៏បានចេញបទបញ្ជានីតិប្រតិបត្តិមួយដែលអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការណាសាធ្វើការស្រាវជ្រាវនិងចម្រាញ់ធនធានរ៉ែនៅក្នុងទីអវកាស ដែលនឹងអាចឈានទៅរកការបង្កើតមូលដ្ឋានលើឋានព្រះចន្ទឬនៅភពដទៃទៀត។ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ក៏បានចាត់លោក មៃក៍ ផេនស៍ឲ្យគ្រប់គ្រងលើបេសកកម្មរបស់អង្គការណាសាក្នុងការបញ្ជូនមនុស្សទៅឋានព្រះចន្ទជាលើកទី២ ឲ្យបានក្នុងឆ្នាំ២០២៤ (ដែលពេលនោះ លោក ដូណាល់ ត្រាំ សន្មត់ថាលោកអាចបានអាណត្តិទីពីរជាប្រធានាធិបតីអាមេរិក)។

ប៉ុន្តែក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន យើងអាចរំពឹងថា ប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរនឹងនៅមិនទាន់មានការប្រកួតប្រជែងទល់នឹងមុខនោះឡើយទេ នេះគឺដោយសារតែសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងប្ដូរមេដឹកនាំថ្មីក្នុងឆ្នាំ២០២១។ លោក ចូ បៃដិន ដែលជាប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោត ហាក់មានទស្សនៈខុសពី លោក ដូណាល់ ត្រាំ លើផ្នែកសិក្សាស្រាវជ្រាវទីអវកាស ក៏ព្រោះតែលោកយកចិត្ដទុកដាក់ច្រើនលើការដោះស្រាយបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុឡើងវិញ។ លើសពីនេះ ទីប្រឹក្សារបស់លោកបានជំរុញលោកប្រធានាធិបតីថ្មីនេះឲ្យធ្វើការសហការជាមួយប្រទេសចិន ជាជាងធ្វើជាដៃគូប្រកួតប្រជែង។ ក្នុងករណីនេះដែរ ប្រទេសចិនក៏បានបង្ហាញជំហររបស់ខ្លួនក្នុងការស្វាគមន៍នូវកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ #កម្មវិធី_វិចារណកថាថ្ងៃសុក្រ #The_SEED #China #USA #Space_Race

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ លោក ឆាយ តេជគុណ
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ លោក ហ៊ី សុជាតិ

ផ្ដើមពីបណ្ដាញសង្គមសម្រាប់រាំកំសាន្ដនិងច្រៀងដោយមិនបញ្ចេញសម្លេង (Lip-sync) ក្នុងវីដេអូខ្លីៗពាសពេញសកលលោក TikTok ក៏បានក្លាយជាសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងទីលាននយោបាយ។ ការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ Tiktok គឺដោយសារតែមានភាពងាយស្រួលក្នុងការប្រើប្រាស់ រួមផ្សំជាមួយបច្ចេកវិទ្យា Interest Graph បានមកពីបច្ចេកទេស A.I ដែលអាចកំណត់ពីមាតិកាដែលអ្នកប្រើប្រាស់ចាប់អារម្មណ៍តាមរយៈពេលវេលានិងការចូលរួម (engagement) របស់អ្នកប្រើប្រាស់។ មួយវិញទៀត ការផ្លាស់ប្ដូរចំណាប់អារម្មណ៍ពីការទស្សនាវីដេអូដែលមានរយៈពេលវែងបានជួយឱ្យសក្ដានុពលរបស់ TikTok រីកយ៉ាងលឿនដែលមានអ្នកប្រើប្រាស់ជាច្រើនលាននាក់ពាសពេញសកលលោក រាប់ចាប់ពីយុវជនរហូតដល់អ្នកជំនួញក្នុងការពង្រីកទីផ្សារបស់ខ្លួននិងអ្នកនយោបាយជាច្រើនរូប។

TikTok គឺជាបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន ByteDance ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយលោក Zhang Yiming ដែលជាជនជាតិចិននិងមានអាយុ៣៥ឆ្នាំ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Forbes លោក Zhang Yiming គឺជាមហាសេដ្ឋីវ័យក្មេងដែលមានទ្រព្យរហូតដល់ជាង ១៦,២ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក និងត្រូវជាមហាសេដ្ឋីមានជាងគេលំដាប់ទី១០នៃប្រទេសចិន។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Digital ក្នុងឆ្នាំ២០២០នេះ TikTok មានអ្នកកំពុងប្រើប្រាស់រហូតដល់ ៨០០ លាននាក់។

ត្បិតតែ TikTok ជាបណ្ដាញសង្គមដែលទើបនឹងបង្កើតឡើងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ប៉ុន្តែសឹងតែអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយរៀមច្បងចាស់វស្សាដូចជា Facebook Google Youtube ជាដើម។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់ Bloomberg បណ្ដាញសង្គម Facebook រួមជាមួយ Instagram អាចរកប្រាក់ចំណូលពីពាណិជ្ជកម្មចំនួន ២០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំ២០១៩។ ចំណែកឯ Google រួមជាមួយ Youtube អាចរកប្រាក់ចំណូលបាន ១៥,១ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០១៩។ ក្រឡេកមើលប្រាក់ចំណូលរបស់ ByteDance យោងតាមរបាយការណ៍របស់ Bloomberg នៅឆ្នាំ២០១៩ គឺមានចំនួន ១៧ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ដែលក្នុងនោះមានប្រាក់ចំណេញចំនួនលើសពី ៣ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។ គួររំលឹកបន្តិចថា ByteDance ប្រើរយៈពេលតែមួយឆ្នាំក្នុងការធ្វើឱ្យប្រាក់ចំណូលកើនឡើងទ្វេដង ព្រោះកាលពីឆ្នាំ២០១៨ ប្រាក់ចំណូលរបស់ ByteDance មានត្រឹមតែ ៧,៤ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកប៉ុណ្ណោះ។ ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់ Reuters ទ្រព្យសកម្ម (Asset) របស់ TikTok ត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនប្រមាណចន្លោះពី ២៥ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ទៅ ៣០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ខណៈដែល ByteDance មានទ្រព្យសកម្មប្រមាណ ១៤០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។

អ្វីដែលយើងគួរតែចាប់អារម្មណ៍មួយទៀតនោះគឺ ទោះបីជា TikTok មានស្ថាបនិក និងមានដើមកំណើតចេញពីប្រទេសចិន ប៉ុន្តែអ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅក្នុងពិភពលោកមិនអាចចូលមើលឬស្វែងរកព័ត៌មានឬវីដេអូខ្លីៗរបស់អ្នកប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសចិនតាមរយៈ TikTok នេះបានឡើយ។ ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមមួយទៀតមានឈ្មោះថា Douyin ដែលមានលក្ខណៈដូចគ្នានឹង TikTok ដែរ។ Douyin គឺជាបងបង្កើតរបស់ TikTok ដែលឈានជើងចូលវិស័យបណ្ដាញសង្គមនៅក្នុងប្រទេសចិននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ដែលក្រោយមក ក្រុមហ៊ុន ByteDance ក៏បានបង្កើត TikTok ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ ផ្លាកសញ្ញារបស់ TikTok និង Douyin គឺដូចគ្នា ក៏ប៉ុន្តែ TikTok ត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ទីផ្សារអន្តរជាតិ ចំណែកឯ Douyin សម្រាប់ទីផ្សារក្នុងស្រុកចិន។ TikTok និង Douyin មិនមែនជាបណ្ដាញសង្គមទីមួយដែលបែងចែកអ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុកទេ។ ការបែងចែកនេះក៏ប្រហែលជារដ្ឋាភិបាលចិនមិនចង់ឱ្យប្រទេសរបស់ខ្លួនទទួលរងសកលភាវរូបនីយកម្មច្រើនពេក ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់តម្លៃសង្គមនិងប្រពៃណីរបស់ខ្លួន។ ឆន្ទៈក្នុងការការពារផ្នត់គំនិតសង្គមនិយមនិងប្រពៃណីបានចែងយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញចិនមាត្រា២៤ ដែលបានចែងអំពីការពង្រឹងការកសាងសង្គមនិយម រួមជាមួយការរីកចម្រើននៃវប្បធម៌និងមនោគមវិជ្ជាដោយលើកកម្ពស់ការអប់រំលើភាពថ្លៃថ្នូរ ក្រមសីលធម៌ ចំណេះដឹងទូទៅ វិន័យនិងប្រព័ន្ធច្បាប់។ មួយវិញទៀត យោងតាមច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌចិនឆ្នាំ១៩៩៧ បានចែងពីការហាមមាតិកាអាសអាភាសជាច្រើនរូបភាពដូចជា ការចុះផ្សាយរឿងភាគយន្ដ វីដេអូ សម្លេងជាដើម។ ហេតុដូចនេះហើយ ការបែងចែកអ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុកមិនត្រឹមតែអាចឱ្យប្រទេសចិនទប់ស្កាត់ការលាយឡំនៃមនោគមវិជ្ជាទេ ថែមទាំងអាចបង្ការការផ្សព្វផ្សាយមាតិកាអាសអាភាសតាមរយៈបណ្តាញសង្គមក្នុងប្រទេសចិនផងដែរ ហើយក៏ជាហេតុដែលធ្វើឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ TikTok និង Douyin ហាក់ដូចជានៅក្នុងពិភពពីរផ្សេងគ្នា។

កាលពីឆ្នាំ២០២០ លោកប្រធានាធិបតីជិតផុតអាណត្ដិលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានព្យាយាមលក់មុខចិននៅឆាកអន្តរជាតិផងនិងជាទុនក្នុងការឃោសនាបោះឆ្នោតផង ដោយប្រកាសបំណងចង់ហាមមិនឱ្យមានបណ្ដាញសង្គមចិនមួយចំនួនដូចជា TikTok WeChat ជាដើមនៅលើទឹកដីសហរដ្ឋអាមេរិក។ លោកបានប្រើប្រាស់តាក់ទិចពីការគំរាមកំហែងសន្តិសុខជាតិដោយចោទប្រកាន់ TikTok ថាអាចបញ្ជូនទិន្នន័យអ្នកប្រើប្រាស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកទៅរដ្ឋាភិបាលចិន។ លើកដំបូង លោកបានផ្ដល់ជម្រើសពីរទៅក្រុមហ៊ុន TikTok ក្នុងនោះគឺការលក់ TikTok ទៅក្រុមហ៊ុនអាមេរិកដើម្បីគ្រប់គ្រង និងទីពីរគឺបិទ TikTok ក្នុងទឹកដីសហរដ្ឋអាមេរិក។ សំនួរដែលយើងគួរសួរនោះគឺ “តើសហរដ្ឋអាមេរិកពិតជាស្រលាញ់និងគោរពសិទ្ធិបុគ្គលមែនដែរឬទេ?” គួរលើកឡើងបន្តិចថា កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ក្រុមហ៊ុន Microsoft បានរិះគន់និងប្ដឹងរដ្ឋបាលសហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារក្រុមហ៊ុននេះត្រូវបញ្ចេញទិន្នន័យអ្នកប្រើប្រាស់ជាងច្រើនទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ដែលករណីខ្លះមិនមានដីកាបង្គាប់ត្រឹមត្រូវ និងករណីខ្លះមិនបានបញ្ជាក់ច្បាស់ពីពេលវេលានៃការបញ្ឈប់បញ្ជូនទិន្នន័យរបស់បុគ្គលនោះទេ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ក៏មានករណីបែកធ្លាយនូវព័ត៌មានសម្ងាត់មួយចំនួនរបស់ពិភពលោកដោយ Wikileak ដែលបានចោទប្រកាន់ថាជាស្នាដៃរបស់ CIA FBI និងNSA ក្នុងការលួចទិន្នន័យពីប្រទេសដទៃ ហើយអាមេរិកក៏កំពុងព្យាយាមយកស្ថាបនិករបស់ Wikileak មកកាត់ទោសផងដែរ។ អ្វីដែលយើងគួរលើកមកមួយទៀតនោះគឺ លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានដឹងពីភាពមិនប្រក្រតីនៃអ៊ីម៉ែលរបស់លោកស្រី Hilary Clinton និងបានយកបញ្ហានេះមកប្រើប្រាស់នៅរយៈពេលសំខាន់បំផុតដែលកៀកនឹងថ្ងៃបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦។ #កម្មវិធី_ថង់ប្រាជ្ញា #The_SEED #TikTok

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទចែករំលែកដោយ៖ លោក ហ៊ុយ បញ្ញាវ័ន្ដ
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា គង់ រដ្ធាវី

ជាប្រទេសមួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ វៀតណាមមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចលឿនបំផុតគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅអាស៊ី។ នៅក្នុងប្រមាណមួយទស្សវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ សេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមមានសន្ទុះយ៉ាងខ្លាំងធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសក្នុងអាស៊ី និងបានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីបណ្តាប្រទេសនៅអ៊ឺរ៉ុប។ ដូចនេះហើយ ទើបកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៩កន្លងទៅ វៀតណាមបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយសហភាពអ៊ឺរ៉ុប (EU) ដោយសន្យាលើការដករបាំងគយជាច្រើន និងបង្កើនលក្ខខណ្ឌល្អៗសម្រាប់ការចូលទីផ្សារអតិបរមាររវាងគ្នានិងគ្នា។ សេដ្ឋកិច្ចរីកដូចផ្កានេះបានក្លាយជាស្រពោននៅឆ្នាំ២០២០ ដោយសារតែវិបត្ដិកូវីដ១៩ គ្រោះធម្មជាតិ និងការដាំក្បាលចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ ជាក់ស្ដែង ថ្មីៗនេះយោងតាមអគ្គនាយកដ្ឋានស្ថិតិប្រទេស (GSO) អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ៧,០២% បានធ្លាក់មកត្រឹម ២,៩១% ដែលជាអត្រាធ្លាក់ចុះដ៏កម្របំផុតមួយដោយសារវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលដែលបណ្តាលមកពីការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩ គ្រោះធម្មជាតិ និងការដាំក្បាលចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។

ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺរាតត្បាតសកលកូវីដ១៩នៅឆ្នាំ២០២០ បានជះឥទ្ធិពលដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់វៀតណាមក៏ដូចជាពិភពលោកទាំងមូល។ គួរជម្រាបជូនបន្តិចថា នៅក្នុងបរិបទដ៏ក្តៅគគុកនៃការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានអនុវត្តនូវគោលការណ៍យ៉ាងមាំមួន និងទាន់ពេលវេលាដោយប្រើប្រាស់គោលការណ៍ពីរដើរទន្ទឹមគ្នា ពោលគឺ ការចាត់វិធានការណ៍យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ផង និងការស្តារនិងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច-សង្គមផង។ វៀតណាមមានប្រជាជនសរុបប្រមាណ ៩៧ លាននាក់ ក្នុងនោះមានអ្នកឆ្លងត្រឹមតែ ១.៥០០នាក់ និងស្លាប់ ៣៥ នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ហើយអ្វីដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ជាងនេះទៅទៀតនោះគឺវៀតណាមនៅតែជាប្រទេសមួយនៅក្នុងចំណោមប្រទេស២ផ្សេងទៀតនៅអាស៊ី (ចិននិងបង់ក្លាដេស) ដែលមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចវិជ្ជមាន (២,៩១%) ហើយជីវភាពប្រជាជននៅតែមានស្ថិរភាពគួរឱ្យគត់សម្គាល់។ ក្បាលម៉ាស៊ីនដ៏សំខាន់សម្រាប់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់វៀតណាមសម្រាប់រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះគឺផ្តោតសំខាន់លើវិស័យកម្មន្តសាល (រោងចក្រ) ឧស្សាហកម្មកែឆ្នៃ សំណង់ និងវិស័យរ៉ែ (ធ្យូងធ្ម)។ ត្បិតថាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ២,៩១% ជាអត្រាទាបតែវាជាអត្រាមួយល្អបើប្រៀបធៀបនឹងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដែលធ្លាក់ចុះរហូតដល់ -៤,៤% ហើយវារិតតែល្អបើប្រៀបធៀបនឹងបណ្តាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចប្រហាក់ប្រហែលគ្នា មានដូចជាថៃ និងឥណ្ឌូនេស៊ីជាដើម។

ជាការពិតទៅ សេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមក៏រងផលប៉ះពាល់មិនតិចដែរចំពោះវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩នេះ ប៉ុន្តែវៀតណាមឈរជើងបានយ៉ាងល្អក្នុងការរក្សាសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច ពោលគឺសមត្ថភាពក្នុងការនាំចេញរបស់វៀតណាមនៅតែដើរតួនាទីចម្បងនិងសកម្មជានិច្ចក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងឆ្នាំ២០២០នេះ។ ជាក់ស្តែង វៀតណាមបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរពីការនាំចេញផលិតផលកាត់ដេរ មកជាការនាំចេញវិញនូវគ្រឿងអេឡិចត្រូនិកនិងគ្រឿងសង្ហារឹម ដែលការនាំចេញនូវគ្រឿងទាំងនេះ ជារឿងចំណេញមួយដែលទាញបានពីវិធានការប្រឆាំងកូវីដ១៩របស់បណ្តាប្រទេសមួយចំនួនដែលតម្រូវអោយប្រជាពលរដ្ឋធ្វើការពីផ្ទះនិងនៅក្នុងផ្ទះច្រើន។ បន្ថែមលើនេះ ក្នុងស្ថានភាពនេះ វៀតណាមបានបញ្ចេញកញ្ចប់ថវិកាមួយចំនួនក្នុងការលើកកម្ពស់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក្នុងនោះរាប់បញ្ចូលនូវផ្លូវនិងស្ពានជាដើម។ គម្រោងនេះបានក្លាយជាចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងវិស័ យសាធារណៈ វិស័យឯកជន វិស័យទេសចរណ៍ និងជាពិសេសគឺប៉ះប៉ូវដល់ប្រជាជនដែលបានបាត់បង់ការងារធ្វើ និងទាក់ទាញវិនិយោគបន្ថែមផងដែរ។ ផ្លែផ្កានៃការចំណាយថវិការដ្ឋក្នុងរយៈពេល៩ខែនៃឆ្នាំ២០២០ បានធ្វើឱ្យការវិនិយោគសាធារណៈរបស់វៀតណាមកើនឡើងប្រមាណ២៩,៣៤% ដែលនេះក៏ជាលទ្ធផលល្អក្នុងស្ថានភាពកូវីដ១៩ផងដែរ។

ក្នុងបរិបទដែលសភាពការណ៍មិនអំណោយផលលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ វៀតណាមបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលដៅរបស់ខ្លួនក្នុងការបង្ការនិងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ ការការពារសុខភាពប្រជាជន និងការស្តារនិងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមប្រកបដោយចីរភាព ដោយឈរលើមូលដ្ឋានរក្សាស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងគ្រប់គ្រងអតិផរណារបស់ខ្លួនបានយ៉ាងល្អផងដែរ។ ទោះបីជាសេដ្ឋកិច្ចមានការធ្លាក់ចុះក៏ដោយ ប៉ុន្តែនេះគ្រាន់តែជាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតែប៉ុណ្ណោះ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យវៀតណាមចាត់ទុកឆ្នាំ២០២០នេះថាជាជោគជ័យមួយដែរក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ហើយភាពជោគជ័យនេះនឹងក្លាយជាបុព្វបទក្នុងការជួយឱ្យវៀតណាមទទួលបានអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដែលបានដាក់ចេញក្នុងឆ្នាំ២០២១ ក៏ដូចជាបណ្តាឆ្នាំផ្សេងៗទៀត។ ទន្ទឹមនឹងនេះ សមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមក្នុងការទប់ស្កាត់វិបត្ដិបានផ្តល់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់រយៈពេលវែងផងដែរ ដោយហេតុថានៅពេលដែលមានជំងឺឆ្លង សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនឹងត្រូវជាប់គាំងឬមានបញ្ហា ដូចនេះវិនិយោគិន ប្រាកដជាត្រូវសំឡឹងមើលប្រទេសណាដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងវិបត្តិឬស្ថានការណ៍ ហើយនៅតែអាចរក្សាលំនឹងសេដ្ឋកិច្ចបានល្អ ដើម្បីក្លាយជាទិសដៅសម្រាប់ការវិនិយោគ។ #កម្មវិធី_វិចារណកថាថ្ងៃសុក្រ #The_SEED #វៀតណាម #សេដ្ឋកិច្ច

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ លោក ភោគ លាងហេង
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា ហេង លីពណ្ណរាយ

ប្រទេសតួកគីគឺជាប្រទេសមួយដែលស្ថិតនៅត្រង់ចំណុចភូមិសាស្រ្តនយោបាយដ៏សំខាន់ដោយសារតែប្រទេសនេះស្ថិតនៅជាប់ទ្វីបអុឺរ៉ុប ទ្វីបអាសុី និងនៅមានសមុទ្រដែលភ្ជាប់ទៅនឹងទ្វីបអាហ្រិ្វកផងដែរ។ នៅក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី២ តួកគីមានទំនាក់ទំនងនយោបាយការបរទេសយ៉ាងជិតស្និតជាមួយប្រទេសលោកខាងលិចដោយប្រទេសនេះបានចូលរួមជាមួយប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តនៅក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនេះត្រូវបានបញ្ចប់ តួកគីនៅតែបន្តទំនាក់ទំនងយ៉ាងសកម្មជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអុឺរ៉ុបដើម្បីទទួលបានការការពារសន្តិសុខពីការគំរាមកំហែង និងការជះឥទ្ធិពលរបស់សហភាពសូវៀតនៅក្នុងសង្គ្រាមត្រជាក់។

ទំនាក់ទំនងនេះចាប់ផ្តើមមានការរង្គោះរង្គើរនៅពេលដែលតួកគីបានចោទប្រកាន់លោកខាងលិចថាមិនបានចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសសុីប(Cyprus)នៅពេលដែលមានការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។ ហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៤មក តួកគីបានបង្កើនចំណងមិត្តភាពនិងបានខិតជិតទៅរកសហភាពសូវៀតវិញផងដែរ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងក្រលេកមើលអំពីបច្ចុប្បន្នភាពនៃទំនាក់ទំនងរវាងតួកគីជាមួយនិងបណ្តាលប្រទេសធំៗដូចជាអាមេរិក ចិន រុស្ស៊ី និងសហភាពអុឺរ៉ុប ជាមួយនឹងព្រឹត្តិការណ៏ពិភពលោកមួយចំនួនដែលតួកគីបានលូកដៃចូល ហើយបន្ទាប់មកយើងនឹងទៅមើលថាតើមានមូលហេតុអ្វីដែលជំរុញឱ្យប្រទេសនេះដើរលើគោលនយោបាយបរទេសបែបនោះ។

បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសតួកគីកំពុងតែបន្តដំណើរការនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួនយ៉ាងឯករាជ្យពីអាមេរិកនិងអុឺរ៉ុបបើទោះជាខ្លួនគឺជាសម្ព័ន្ធមិត្តដែលមានឈ្មោះជាសមាជិកនៅក្នុងអង្គការណាតូក៏ដោយ។ សម្ព័ន្ធភាពរវាងតួកគីនិងអាមេរិកគឺជាសម្ព័ន្ធភាពមួយដែលពុំមានភាពប្រាកដប្រជានោះទេ ដោយនៅពេលខ្លះប្រទេសទាំងពីរនេះបានសហការគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ រីឯពេលខ្លះទៀត យើងឃើញថាប្រទេសទាំងពីរនេះមានគោលនយោបាយប្រទាំងប្រទើសគ្នាទៅវិញ។ ចាប់តាំងពីការជាប់ឆ្នោតរបស់ប្រធានាធិបតី រីសិប ថាយីប អែដូហ្គាន់ (Recep Tayyip Erdogan) នៅឆ្នាំ២០០២មក ទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសទាំងពីរនេះមានភាពស្អិតរមួតដោយប្រទេសទាំងពីរនេះបានសហការគ្នានៅក្នុងប្រតិបត្តិការយោធាផ្សេងៗប្រឆាំងនឹងកុបកម្មនៃក្រុមឃឺត (Kurd insurgency) និងការយល់ព្រមឱ្យមានការដាក់ពង្រាយរ៉ាដាការពារមីសុីលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តណាតូនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនទៀតផង។

ក៏ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៣មក អាមេរិកព្រមទាំងប្រទេសលោកខាងលិចបានរិះគន់ចោទប្រកាន់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើប្រធានាធិបតី ថាយីប អែដូហ្គាន់ (Recep Tayyip Erdogan) ដោយសារករណីអំពើពុករលួយរបស់រដ្ឋាភិបាលតួកគី។ ទំនាក់ទំនងរវាងលោកខាងលិចនិងតួកគីរឹតតែមានភាពរង្គោះរង្គើរបន្ថែមទៀតនៅពេលដែលតួកគីបានចោទប្រកាន់ថាអាមេរិកជាអ្នកនៅពីក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលតួកគីនៅឆ្នាំ២០១៦ និងនៅពេលដែលអាមេរិកបានទំនុកបម្រុងក្រុមឃឺតដែលជាសត្រូវរបស់តួកគី។ នៅឆ្នាំ២0១៩ តួកគីបានទិញប្រព័ន្ធមីសុីល S 400 ពីរុស្សុីដែលបង្ហាញឱ្យឃើញពីទំនាក់ទំនងថ្មីមួយរវាងប្រទេសតួកគីនិងប្រទេសរុស្សុី។ ទង្វើនេះបានធ្វើឱ្យមានការអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តពីអាមេរិកនិងប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តយ៉ាងខ្លាំង ដែលជាលទ្ធផលអាមេរិកបានដកសមាជិកភាពរបស់តួកគីចេញពី F 35 program ថែមទៀតផង។

នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០នេះ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសតួកគីនិងរុស្សុីក៏មានភាពរកាំរកូសផងដែរដោយសារតែរុស្សុីបានចូលដៃជាមួយប្រទេសសុីរីដែលជាសត្រូវស្លាប់រស់ជាមួយតួកគីនៅក្នុងទំនាស់វាយប្រហារគ្នាដោយអាវុធនៅខេត្តអាយលីប (Idlib) របស់ប្រទេសសុីរី។ ភាពរង្គោះរង្គើរនេះបានធ្វើឱ្យតួកគីងាកទៅរកការគាំទ្រពីអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តណាតូវិញផងដែរ។ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២១ខាងមុខនេះ ប្រធានាធិបតី អែដូហ្គាន់ បានបង្ហាញសញ្ញាឱ្យដឹងថាតួកគីចង់ចាប់ផ្តើមទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិកនិងអុឺរ៉ុបសារជាថ្មីម្តងទៀតដោយបំភ្លេចអំពីភាពល្អក់កករដែលបានកើតមានពីមុនមក។

បើយើងក្រឡេកមកមើលអំពីមូលហេតុដែលតួកគីតែងតែមានទំនុកចិត្តជាមួយនឹងនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួនហើយអាចម្តងងាកទៅរកលោកខាងលិច ម្តងងាកទៅរករុស្សុីយ៉ាងងាយនោះវាក៏គឺដោយសារតែកត្តាទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសនេះផងដែរ។ អាមេរិកនិងតួកគីមានគោលដៅរួមមួយគឺគ្រប់គ្រងសន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងបង្កើនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅតំបន់សមុទ្រតំបន់មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត តំបន់សមុទ្រខ្មៅ និងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ សម្រាប់អាមេរិក តួកគីគឺជាសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏សំខាន់មួយដែលអាចជួយឱ្យខ្លួនបង្កើនឥទ្ធិពលនៅអាសុីអាគ្នេយ៍។ រីឯចំពោះរុស្សុីវិញ ការចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយតួកគីគឺជាប្រការសំខាន់ដើម្បីសម្រេចឱ្យបាននូវការរក្សាតុល្យភាពអំណាចរបស់ខ្លួននៅអាសុីអាគ្នេយ៍ដែលធ្លាប់ជាតំបន់របស់ខ្លួនផងដែរ។ ដោយសារហេតុផលនៃសារៈសំខាន់របស់ខ្លួននេះហើយទើបតួកគីអាចដើរលើគោលនយោបាយការបរទេសដែលនៅចន្លោះលោកខាងលិចនិងរុស្សុីបានយ៉ាងងាយបែបនេះ។ #The_SEED #កម្មវិធី_វិចារណកថាថ្ងៃសុក្រ #Turkey

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ កញ្ញា ចាន់ជឹម វិជ្ជនី
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា បូរ ដាលីន

ពិភពលោកបានចាប់ផ្តើមដឹងពីវត្ដមាននៃកូវីដ១៩ ក្រោយពេលដែលមេរោគកូរ៉ូណាបានផ្ទុះឡើងនៅទីក្រុងវ៉ូហាន ប្រទេសចិន កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ ហើយបន្តឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនតាមរយៈសាកលភាវរូបនីយកម្ម។ រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសចិនបានព្យាយាមឆ្លងកាត់វិញ្ញាសាដ៏លំបាកនេះដោយ ជ្រើសយកនូវយន្ដការកណ្ដាប់ដៃដែកក្នុងការគ្រប់គ្រងដ៏តឹងរ៉ឹងបំផុត ដូចជាការបិទទីក្រុងវ៉ូហានទាំងមូលនៅថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ជាដើម។ ការដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺទឹកចិត្ដស្នេហាជាតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋចិនដែលបានប្រកៀកស្មាជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយវិបត្ដិនេះ ដោយបានសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងពេញទំហឹងក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលមេរោគកូវីដ១៩។ ជាក់ស្តែង មានពលរដ្ឋមកពីទីក្រុងដទៃជាច្រើននាក់បានស្ម័គ្រចិត្ដទៅទីក្រុងវ៉ូហានដើម្បីជួយសម្រាលស្ថានភាពជំងឺកូវីដ១៩នាពេលនោះ។ ជាលទ្ធផល គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៨ ខែធ្នូនេះ ប្រទេសចិនបានទម្លាក់ខ្លួនមកនៅលេខរៀងទី៨០ ខណៈប្រទេសអាមេរិក ប្រេស៊ីល ឥណ្ឌាជាដើម ឈរនៅលេងរៀងកំពូល។ ដូចនេះ ប្រសិនបើយើងសិក្សាលើឧបសគ្គក្នុងការទប់ស្កាត់វិបត្ដិកូវីដ១៩នៅលើសកលលោកគឺអាចមកពីមានកត្ដាចំនួន ៣ ដូចជា ភាពខ្វែងគំនិតគ្នារវាងយន្ដការទប់ស្កាត់និងសិទ្ធិមនុស្ស ដំបៅសង្គម និងការខ្វះទំនួលខុសត្រូវរបស់បុគ្គល។

ប្រទេសដែលមានភាពចម្រូងចម្រាសរវាងសិទ្ធិបុគ្គលនិងសុខមាលភាពជាសមូហភាព គឺច្បាស់ជាមានការលំបាកក្នុងការអនុវត្តយន្ដការតឹងរ៉ឹងដើម្បីដោះស្រាយវិបត្ដិកូវីដ១៩។ ជាក់ស្ដែង អាមេរិកជាប្រទេសដែលកសាងឡើងដោយសសរគ្រឹះ “សេរីភាពនិងសិទ្ធិមនុស្ស” ហើយយន្ដការដែលតម្រូវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបពាក់ម៉ាស រក្សាគម្លាត បិទក្រុងជាដើម គឺជារូបភាពដែលប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកមួយចំនួនយល់ឃើញថាជាយន្តការផ្ដាច់ការ និងប្រាសចាកពីការគោរពសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ The New Yorks Time នៅសហរដ្ឋអាមេរិកមានករណីប៉ះទង្គិចរវាងអ្នកមិនពាក់ម៉ាសនិងអ្នកពាក់ម៉ាសជាច្រើន ហើយក៏មានករណីខ្លះឈានទៅដល់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា និងបាញ់បោះផងដែរ។ ការពាក់ម៉ាសនេះទៀតសោតក៏ក្លាយជារូបភាពនយោបាយ ដែលត្រូវបានគេគិតថាអ្នកពាក់ម៉ាសគឺគាំទ្របក្សប្រជាធិបតេយ្យ ហើយអ្នកមិនពាក់ម៉ាសជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សសាធារណរដ្ឋ។ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ក៏ធ្លាប់ជំរុញចលនាប្រឆាំងនេះដោយលោកបានមាក់ងាយការពាក់ម៉ាស និងរិះគន់ការបិទសាលារៀន ផ្សារជាដើមផងដែរ។ ទោះបីជាក្រោយមក លោកប្រធានាធិតីជិតផុតអាណត្ដិរូបនេះ បានប្ដូរឥរិយាបទលើការពាក់ម៉ាស ប៉ុន្តែលោកក៏នៅតែឈរលើគោលជំហរចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកមានសិទ្ធិធ្វើការសម្រេចចិត្តថាពាក់ឬក៏មិនពាក់ម៉ាស។ ក្រៅពីអាមេរិក ក៏មានប្រជាពលរដ្ឋនៅលើប្រទេសអឺរ៉ុបមួយចំនួនដូចជា អាល្លឺម៉ង់ បារាំង ជាដើម បាននាំគ្នាធ្វើបាតុកម្មតវ៉ាប្រឆាំងនឹងវិធានការតឹងរ៉ឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលលើជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩និងដើម្បីទាមទារសិទ្ធិរបស់ពួកគេមកវិញ។

កត្ដាដំបៅសង្គមដែលជាកត្តាទីពីរនេះសំដៅដល់បញ្ហាសង្គមដែលកើតឡើងមុនពេលវិបត្ដិកូវីដ១៩។ យោងតាមការសិក្សារបស់ ECLAC ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍មានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការចម្លងមេរោគកូវីដ១៩ ដោយសារតែស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច ការកង្វះទឹកស្អាត និងបរិស្ថានអនាម័យ។ ជាក់ស្ដែង ឥណ្ឌាដែលមានប្រជាជនច្រើនលើសលប់ហើយគួបផ្សំជាមួយកង្វះអនាម័យ និងជីវភាពនៅក្នុងស្ដង់ដារទាបបានធ្វើឱ្យករណីឆ្លងកើនឡើងឥតឈប់ឈរ។ យោងតាម OECD ឥណ្ឌាជាប្រទេសមានគម្លាតវិសមភាពយ៉ាងធំរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ និងបើយោងតាម UNDP ប្រជាពលរដ្ឋឥណ្ឌាជាង ៣៧៣ លាននាក់រស់នៅក្នុងសភាពទុរាចារធ្ងន់ធ្ងរ (acute deprivations)។ យោងតាមការសិក្សារបស់ National Statistical Office បានរកឃើញថាពលរដ្ឋលើសពីម្នាក់ក្នុងចំណោម៤នាក់មិនមានបង្គន់ស្អាតសម្រាប់ប្រើប្រាស់ និងបើយោងតាម Oxfam ជាប្រទេសដែលចំណាយលើសុខភាពសាធារណៈតិចជាងគេ។ ស្ដង់ដារនៃការរស់នៅរបស់ឥណ្ឌាទាំងនេះបានក្លាយជាឧបសគ្គយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ ដូចជា ការបិទទីក្រុងនឹងក្លាយជាបន្ទុកសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមរបស់ពលរដ្ឋ ពលករចំណាកស្រុកត្រូវធ្វើដំណើរទៅស្រុកកំណើតវិញ ការរស់នៅក្នុងសភាពចង្អៀត កង្វះចំណេះដឹងលើការរក្សាអនាម័យជាដើម។

កត្តាទីបីដែលជាការខ្វះទំនួលខុសត្រូវរបស់បុគ្គលនេះអាចកើតមាននៅក្នុងកាលៈទេសៈដែលប្រទេសនោះមានការអនុវត្ដច្បាប់ទន់ខ្សោយ និងការមើលស្រាលឥទ្ធិពលនៃការចម្លងកូវីដ១៩។ ក្នុងន័យនេះ រាប់ចាប់តាំងពីការសម្រេចចិត្ដរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសមួយរហូតដល់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ រាល់ការសម្រេចចិត្តទាំងនោះអាចជះឥទ្ធិពលរួមមួយដែលសង្គមនោះនឹងទទួលបាន។ ជាក់ស្ដែង លោកប្រធានាធិបតីប្រេស៊ីលមិនទទួលគំនិតរបស់មន្ត្រីនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ហើយជ្រើសយកយន្ដការធូររលុង ហាក់ដូចជាគ្មានអ្វីកើតឡើង និងបានជំរុញឱ្យមានកម្មវីធីសង្គមទៀតផង។ លោកក៏រិះគន់អភិបាលក្រុងដែលបានទទូចឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅផ្ទះថាមានភាពជ្រួលជ្រើមខ្លាំង “hysteria” និងព្យាយាមទាញប្រជាប្រិយភាព ហើយរិះគន់អ្នកសារព័ត៌មានថាជាក្រុមគោះស្គរវាយឃ្មោះបង្កើតភាពភ័យខ្លាចដើម្បីធ្វើឱ្យរដ្ឋការរបស់លោកអន្តរាយ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ប្រធានាធិបតីប្រេស៊ីលថ្មីៗនេះទើបប្រកាសថាលោកនឹងមិនប្រើប្រាស់វ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩នោះទេ ព្រោះនេះគឺជាសិទ្ធិរបស់លោក។ គួររំលឹកផងដែរថា កាលពីដើមខែមេសា ប្រទេសប្រស៊ីលមានករណីឆ្លងត្រឹមតែ ៦៨៥ ករណីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នបានកើនដល់លើសពី ៦ លាន ៦ សែនករណី។ ចំណែកឯប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួននៅប្រទេសជាច្រើននៅលើសកលលោកវិញបានយកសុខភាពខ្លួនឯងនិងគ្រួសារមកភ្នាល់ជាមួយកូវីដ១៩ ដូចជាល្មើសការណែនាំ និងយន្ដការរបស់ប្រទេសខ្លួន ដូចជាប្រាស្រ័យទាក់ទងផ្ទាល់ជាមួយអ្នកទើបតែចូលស្រុក ការគេចវេសធ្វើចត្តាឡីស័ក ការមិនពាក់ម៉ាស ការមិនរក្សាគម្លាតជាដើម ដែលជាហេតុបង្កឱ្យមានករណីឆ្លងនៅក្នុងសហគមន៍។

ជារួម មនុស្សគ្រប់រូបមិនគួរយកជើងមករាទឹកដូចជាការប្រឆាំងនឹងការពាក់ម៉ាស ការមិនរក្សាគម្លាត ការបង្កើតកម្មវិធីសង្គម ការរើសអើងគ្នា នៅពេលពិភពលោកកំពុងព្យាយាមអ៊ុំឆ្លងវិបត្ដិកូវីដ១៩ឡើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបគួរតែប្រកៀកស្មាជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្នុងការទប់ស្កាត់ការសាយភាយនៃមេរោគនេះតាមរយៈការគោរពតាមការណែនាំឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនក្រោមមូលហេតុស្រលាញ់ខ្លួនឯង ហើយគិតដល់សុខមាលភាពរបស់គ្រួសារអ្នក និងប្រយោជន៍រួមនៃសង្គម។ #កម្មវិធី_វិចារណកថាថ្ងៃសុក្រ #COVID19

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ លោក ហ៊ុយ បញ្ញាវ័ន្ដ
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា សុខ ពុទ្ធារី