កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ កន្លងទៅនេះ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក António Guterres បានលើកឡើងពីភាពមិន​ស្មើគ្នា និងអយុត្ដិធម៌លើការចែកចាយវ៉ាក់សំាង ដែលមានប្រទេសធំៗចំនួន ១០ មានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ក្នុងដៃចំនួន ៧៥% នៃចំនួនវ៉ាក់សាំងសរុបក្នុងពិភពលោក ខណៈប្រទេសចំនួន ១៣០ មិនមានវ៉ាក់សាំងសូម្បីតែមួយដូស។ នេះសរបញ្ជាក់ពីគម្លាតវិសមភាពនៃការទទួលបានវ៉ាក់សាំងរវាងប្រទេសអ្នកមាននិងប្រទេសអ្នកក្រក្នុងការទទួលបានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ដែលបណ្ដាលមកពីកត្ដាសេដ្ឋកិច្ចនិងឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេស។ ទោះបីវ៉ាក់សាំងជាក្ដីសង្ឃឹមក្នុងការបើកសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវិសមភាពនៃការទទួលបានវ៉ាក់សាំងនេះនឹងអាចផ្ដល់បន្ទុកបន្ថែមលើគម្លាតសេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍរវាងប្រទេសក្រីក្រនិងប្រទេសអ្នកមាន។

ចំពោះការអនុម័តគោលនយោបាយអំឡុងពេលនៃការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ប្រទេសធំៗបានកំណត់ជំហរខ្លួនក្នុងការស្តុកទុកវ៉ាក់សាំង ដោយមើលឃើញពីវិធីសាស្រ្តនៅក្នុងការឆ្មក់យកឱកាសសេដ្ឋកិច្ចនិងលើកមុខមាត់របស់ខ្លួនលើឆាកអន្តរជាតិនាថ្ងៃខាងមុខ។ យោងតាមក្រុមយុទ្ធនាការ Oxfam វ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ដែលមានប្រសិទ្ធភាពជាងគេនៅលើពិភពលោក ត្រូវបានប្រទេសធំៗទិញអស់ ៥៤% នៃចំនួនសរុប ដើម្បីស្តុកទុកក្នុងបរិមាណលើសពី៣ដងនៃចំនួនប្រជាជនរបស់ប្រទេសទាំងនោះ។ នាបច្ចុប្បន្ន បើយោងទៅតាមការចេញផ្សាយរបស់ The New York Time សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបបានស្តុកវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ចំនួន ១ ប៊ីលាន ទៅ ២ ប៊ីលាន ដូស សម្រាប់ប្រជាជនរបស់ពួកគេ ដែលនេះនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនោះ អាចចាប់ដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចបន្ទាប់ពីវិបត្ដិកូវីដ១៩ លឿនជាងប្រទេសដ៏ទៃទៀតដែលមិនទទួលបានវ៉ាក់សាំង។ ជាមួយគ្នានេះប្រទេសក្រីក្រនឹងអាចរង់ចាំរហូតដល់ឆ្នាំ២០២៤ដើម្បីទទួលបានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ដោយសារមានបន្ទុកបំណុលខ្ពស់ ដែលកត្តានេះបានកម្រិតសមត្ថភាពក្នុងការចំណាយទិញវ៉ាក់សាំង បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Los Angeles Times។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយសារតែការផលិតវ៉ាក់សាំងពីស្ថាប័នឱសថធំៗបាននាំចេញទៅឱ្យតែប្រទេសអ្នកមាន ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមនឹងអាចងាកទៅរកវ៉ាក់សាំងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិននិងរុស្សី។ អ្នកជំនាញជាច្រើនបានយល់ឃើញថា យុទ្ធនាការចែកចាយវាក់សាំងនេះគឺជាល្បែងនយោបាយមួយដែលអាចផ្តល់អំណាចទៅដល់ប្រទេសមានចំណូលខ្ពស់ ក្នុងកំណត់នូវការចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅដល់ប្រទេសដែលគ្មានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ក្រោមការសម្លឹងមើលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច និងការកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយ។

វិសមភាពមិនមែនជារឿងដែលគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ ដោយសារវិសមភាពតែងតែកើតឡើងរវាងប្រទេសខ្លាំងនិងប្រទេសទន់ខ្សោយ។ យោងតាមអគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក Antonio Guterres បានបញ្ជាក់ពីវិសមភាពនៃការចែកចាយវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩នៅជុំវិញសាកលលោក ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញនូវពីបញ្ហាសីលធម៌នៃសហគមន៍ដែលយើងរស់នៅមួយនេះ។ លោកក៏បានជំរុញ ឱ្យប្រទេសដ៏ទៃដែលមានបចេ្ចកវិទ្យានិងសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងផលិតវ៉ាក់សាំងនេះដើម្បីផ្តល់ជំនួយទៅដល់ប្រទេសដែលកំពុងខ្វះខាតផងដែរ។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រទេសឥណ្ឌានិងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូងក៏បានចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយមានការស្នើសុំឱ្យអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកលើកលែងការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យស្ថាប័នឱសថឈានមុខគេក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ចែករំលែកនូវបច្ចេកវិទ្យាឱ្យប្រទេសដ៏ទៃទៀតក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងក្នុងតម្លៃសមរម្យកាលថ្ងៃទី២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០នេះ។ ប៉ុន្តែ សំណើនេះត្រូវបានរារាំងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហភាពអឺរ៉ុប ដោយសារប្រទេសទាំងនេះបានការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងការពារប្រាក់ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្មផលិតវ៉ាក់សាំងរបស់ពួកគេ ក្រោមហេតុផលថាជាតម្រូវការចាំបាច់របស់គ្រឹះស្ថានផលិតវ៉ាក់សាំងសម្រាប់បន្តបង្កើតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩នេះតទៅថ្ងៃខាងមុខ។

ដើម្បីកាត់បន្ថយវិសមភាពក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំង ពិភពលោកក៏បានបង្កើតយុទ្ធនាការ COVAX ដែលជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់ប្រទេសក្រីក្រ។ COVAX ត្រូវបានបង្កើតដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក គណៈកម្មការអឺរ៉ុប និងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសបារាំង ក្នុងគោលបំណងសម្របសម្រួលការទិញវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ជូនទៅឱ្យប្រទេសក្រីក្រនៅទូទាំងពិភពលោក។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ BBC COVAXបានចាប់ផ្តើមរៀបចំការផលិតវ៉ាក់សាំងទៅច្រើនជាង ១៨០ ប្រទេស ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ មកដល់បច្ចុប្បន្ន និងមានគម្រោងក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំងចំនួន ៣៣០ លាន ដូសនៅចុងឆ្នាំ២០២១នេះ។ លោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិបានស្នើឱ្យក្រុមប្រទេស G២០ និងក្រុមប្រទេសអ្នមានក្នុងការបង្កើតក្រុមកម្លាំងបន្ទាន់ (Emergency Task Force) ដើម្បីរៀបចំផែនការចាក់វ៉ាក់សាំងជាសកល និងសម្របសម្រួលការអនុវត្ដផែនការនេះ និងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាសំនួរនោះគឺ តើយុទ្ធនាការ COVAX អាចនឹងចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅដល់ប្រទេសដែលខ្វះខាតគ្រប់គ្រាន់និងទាន់ពេលវេលាឬទេ នៅពេលដែលស្ថាប័ននេះនៅតែពឹងផ្អែកលើក្រុមហ៊ុនឱសថធំៗដែលគិតពីប្រាក់ចំណេញរបស់ពួកគេ? ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ក្រុមហ៊ុនឱសថធំៗមួយចំនួនក៏បានជួបប្រទះនូវកង្វះខាតវ៉ាក់សាំង ដែលមានការពន្យារពេលក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅឱ្យយុទ្ធនាការ COVAX  និងជាពិសេសប្រទេសធំៗនៅអឺរ៉ុបជាដើម បើយោងតាម The New York Time។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយយោងតាមអ្នកជំនាញលើច្បាប់អន្តរជាតិនិងជំងឺឆ្លងពីសាកលវិទ្យាល័យ Keele នៃចក្រភពអង់គ្លេស លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “មនុស្សគ្រប់រូបរស់នៅក្នុងប្រទេសដែលពឹងផ្អែកយុទ្ធនាការ COVAX ដើម្បីទទួលវ៉ាក់សាំង ប៉ុន្តែនេះគឺជាទីផ្សាបរាជ័យមួយ។ វ៉ាក់សាំងមិនមែនទទួលបានដោយសារកត្តាតម្រូវការទេ ប៉ុន្តែវាពឹងផ្អែកលើសមត្ថភាពក្នុងការទិញ ហើយ COVAX មិនអាចដោះស្រាយវិបត្ដិនោះទេ។”

ជារួម វិសមភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅតែបន្តនៅអនាគត ប្រសិនបើប្រទេសនីមួយៗគិតពីផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះ។ ដើម្បីឱ្យសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកត្រលប់មកសភាពដើមឆាប់រហ័សវិញ មនុស្សគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំងនេះ មិនមែនតែប្រទេសដែលមានសមត្ថភាពផលិត ឬទិញវានោះទេ។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយយោងតាមការសិក្សារបស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃការស្រាវជ្រាវនិងការអភិវឌ្ឍន៍ RAND ប្រសិនប្រទេសក្រីក្រមិនទទួលបានវ៉ាក់សាំងគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ជាលទ្ធផល សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងអាចបោះចោលនូវប្រាក់ចំនួន ១៥៣ លានដុល្លារអាមេរិក​ ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ដូចនេះ ការចែកចាយវ៉ាក់សាំងគឺជាការចាំបាច់មួយ មិនត្រឹមតែសម្រាប់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនោះទេ ប៉ុន្តែក៏ដើម្បីប្រយោជន៍អន្តរជាតិទាំងមូលផងដែរ។

តាម​រយៈ​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​ជាតិ​នៃ​សេតវិមាន សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​បញ្ចេញ​ឯកសារ​សម្ងាត់មួយស្ដីពី​ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូ​ប៉ាស៊ីហ្វិក​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី១២ ខែ​មករា ឆ្នាំ២០២១។ តាម​ពិត​ទៅ ឯកសារ​សម្ងាត់​មួយនេះ​គួរតែត្រូវ​ចេញផ្សាយជាសាធារណៈ​នៅ​ឆ្នាំ២០៤៣ឯណោះទេ ពីព្រោះ​ថា​តាមច្បាប់​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ​ ចំពោះរាល់ឯកសារ​សម្ងាត់​លក្ខណៈ​សន្តិសុខ​ជាតិ​បែប​នេះគឺត្រូវ​កំណត់​ឲ្យ​មាន​រយៈពេល​អតិបរមា ២៥ឆ្នាំ ក្រោយ​ពីមាន​​ការឯកភាព​ផ្លូវការ ទើប​ផ្សព្វផ្សាយ​​​ទៅ​មជ្ឈដ្ឋាន​ទូទៅ (ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ចេញ​ជា​ធរមាន​នៅ​ឆ្នាំ២០១៨)។

នៅ​ក្នុង​ឯកសារ​កម្រាស់​ ១៥ ទំព័រ​ដែល​បិទ​បាំង​ពាក្យ​និង​ឃ្លា​មួយ​ចំនួន​តូច​ សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​គូស​បញ្ជាក់​ពី​បញ្ហា​ប្រឈម​ចំពោះ​សន្តិសុខ​ជាតិ​ ក៏​ដូច​ជា​ផលប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ អ្វី​ដែល​សំខាន់​ជាង​គេ​ក្នុង​សំណៅ​ឯកសារ​យុទ្ធសាស្ត្រ​អាមេរិក​មួយ​នេះ​គឺ អាមេរិក​ចង់​រក្សា​ភាព​ជា​បងធំ​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។

ជាក់ស្ដែង សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​មើល​ឃើញ​ថា សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន​ជា​អ្នក​គំរាមកំហែង​ដល់​វត្តមាន​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដ៏​ធំ​មួយ​នេះ។ ហេតុនេះហើយ អាមេរិក​បាន​ដាក់​ផែនការ​សកម្មភាព​ក្នុង​ការ​ទប់ស្កាត់​ឥទ្ធិពល​ចិន តាំង​ពី​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ចនិង​ផ្នែក​ឥទ្ធិពល​នយោបាយ-ការ​ទូត ហើយ​ឈាន​ទៅ​ដល់​ផ្នែក​យោធា​ទៀត​ផង​។ ទោះ​បី​ជា​សរសេរ​ក្នុង​ន័យ​អវិជ្ជមាន​ច្រើន​ក៏​ដោយ សហរដ្ឋអាមេរិក​ក៏​បាន​បង្ហាញ​ពី​ជំហរ​មួយ​ដើម្បី​សហការ​ជាមួយ​ចិន នៅ​ពេល​ណា​ដែល​ផល​ប្រយោជន៍ត្រូវបានផ្តល់​ដល់សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

ក្រៅ​ពី​ចិន​ សហរដ្ឋអាមេរិក​ក៏​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ផែនការ​សកម្មភាព​របស់​ខ្លួន​ចំពោះ​សម្ព័ន្ធ​មិត្តដៃ​គូ​របស់​ខ្លួនដែលរួមមាន ឥណ្ឌា និង​ប្រទេសនៅអាស៊ី​ទក្សិណ ក៏​ដូច​ជា​ ឧបទ្វីប​កូរ៉េផងដែរ ប៉ុន្តែ អត្ថបទ​នេះ​​នឹង​ផ្ដោត​ខ្លាំង​ចំពោះ​បញ្ហា​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ត្រូវ​បាន​លើកឡើង​យ៉ាងច្រើន​គួរសមផង​ដែរ​នៅ​ក្នុង​ឯកសារ​សម្ងាត់​នេះ ដោយ​មាន​ ​ផ្នែក​មួយប្រមាណ​ជា​ ១ ទំព័រ បកស្រាយ​អំពី​គោលដៅ​និង​សកម្មភាពរួម​តំបន់​រវាង​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង​តំបន់​ផែន​កោះ​មហាសមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។​​ នៅក្នុងឯកសារនេះ អាមេរិក​ដាក់​ចេញ​នូវ​គោលបំណងចំនួន ៥ និង​ផែនការ​សកម្មភាព​មួយ​ចំនួនដែល​ខ្លួន​នឹង​អនុវត្ត​នៅ​ក្នុង​ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ​សហរដ្ឋអាមេរិកក៏​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ការ​ប្ដេជ្ញា​ចិត្ត​ចំពោះ​តួនាទី​ស្នូល ឬតួនាទី​មជ្ឈភាព​អាស៊ាន (ASEAN Centrality) ដែល​ជា​គោល​តម្លៃ​របស់​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ផងដែរ។ ម្យ៉ាងទៀតនោះ អាមេរិក​ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ទៅការលើក​កម្ពស់ និង​ការគាំទ្រ​ភាព​អន្តរកាល​ទៅ​កាន់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថែមទៀតផង។

អ្នក​តាម​ដាន​កិច្ចការ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជា​ច្រើន​យល់​ថា សហរដ្ឋអាមេរិក​គ្រាន់​តែចាត់​ទុក​អាស៊ាននិង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ទាំង​មូល​ជា​តួ​រង ឬគ្រាន់​តែ​ជា​កូន​អុក​មួយ​សម្រាប់​អាមេរិក​​ទប់ទល់​នឹង​​ចិនតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ការ​លើកឡើង​បែប​នេះ​ គឺយោង​លើ​មូលហេតុ​ថា អាមេរិក​ក្នុង​សម័យ​រដ្ឋការ​លោក​ ដូណាល់ ត្រាំ មិន​សូវ​រវីរវល់​នឹង​កិច្ច​ប្រជុំ​កំពូល​នានា​របស់​អាស៊ាន​ទេ​ គឺគិតតែ​ពី​ប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន​ច្រើន​ជាង។ ក្នុង​ឯកសារ​នេះ​វិញ អ្នក​វិភាគ​កិច្ចការ​តំបន់​យល់​ថា អាមេរិកគ្រាន់​តែ​បង្ហាញ​ពី​ការ​ប្ដេជ្ញាចិត្ត ប៉ុន្តែមិន​បាន​បកស្រាយ​លម្អិត​ពី​ផែនការ​សកម្មភាព​ក្នុង​ការ​លើក​កម្ពស់​តួនាទី​ស្នូល​អាស៊ាន ព្រម​ទាំង​របៀប​នៃ​ការ​គាំទ្រ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​មីយ៉ាន់ម៉ា​នោះ​ទេ​។

ចំពោះ​រឿង​តួនាទី​ស្នូល​អាស៊ាន ក្នុង​ឯកសារ​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា អាមេរិក​គាំទ្រ​តាម​រយៈ​​ការពង្រឹង​ចំណង​មិត្តភាព​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​ “សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី”។ អ្នក​តាមដាន​មួយ​ចំនួន​យល់​ឃើញ​ថា អាមេរិក​បាន​មើល​រំលង​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត​ក្នុង​តំបន់អាស៊ាន។ បើ​និយាយ​​រឿង​ប្រជាធិបតេយ្យ និង​សិទ្ធិ​មនុស្ស​វិញ នៅក្នុង​ឯកសារ​សម្ងាត់​មួយ​នេះ មាន​តែ​មីយ៉ាន់ម៉ា​ប៉ុណ្ណោះ ដែល​អាមេរិក​បាន​និយាយ​ថា​គាំទ្រ​ ខណៈអាមេរិក​ស្ងាត់​ឈឹងលើប្រធានបទ​ប្រទេស​ដទៃ​ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​វិភាគ​ខ្លះ​យល់​ថា អាមេរិក​កំពុង​តែ​ប្រាសចាក​ពី​គោល​តម្លៃ​នៃ​គោលនយោបាយ​ការបរទេស​​របស់​ខ្លួន​រួម​មាន​ ការ​លើក​កម្ពស់​សិទ្ធិមនុស្ស និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​​ជុំ​វិញ​ពិភពលោក។

ចំពោះ​មតិ​របស់​ខ្ញុំ​ផ្ទាល់​វិញ វា​ត្រឹមត្រូវ​ណាស់​ចំពោះ​ការ​លើក​ឡើង​ថា ​អាមេរិក​សម្លឹង​មើល​ការ​ទប់ស្កាត់​ចិន​ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន នេះ​គឺ​ស្រប​តាម​គោលនយោបាយ “អាមេរិក​ចម្បង” របស់​លោក ​ត្រាំ  ហើយ​ប្រាកដ​ណាស់​នៅ​លើ​ឆាក​អន្តរជាតិ​ ប្រទេស​ណា​ក៏​ប្រឹងប្រែង​ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ​របស់​គេ​ដែរ។ បើ​និយាយ​អំពី​អាស៊ាន​វិញ ​តំបន់​នេះ​សំខាន់​ចំពោះ​អាមេរិក ហើយ​សំខាន់​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ចាប់​តាំង​ពី​ពេលដែល​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​កាន់​តែ​រាលដាល​ខ្លាំង​ឡើងៗ​តាម​រយៈ​អំណាច​ទន់​ដូច​ជា រឿង​ផ្ដល់​ជំនួយ ផ្ដល់​ប្រាក់​កម្ចី ក៏​ដូច​ជា​ការ​វិនិយោគ។ ភាព​សំខាន់​នេះ​ដែរ​ក៏​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​តំបន់​នេះ​ក្លាយ​ជា​ចំណុច​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​ដ៏​ក្ដៅ​គគុកមួយ​​រវាង​ចិននិង​អាមេរិក។ ហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អាមេរិក​ហាក់​បី​ដូច​ជា​សកម្ម​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជាង​អាណត្តិ​ប្រធានាធិបតី​មុនៗ​ក្រោយ​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់។ ​សូម​បញ្ជាក់​បន្តិច​ថា ទោះ​ជា​លោក​ ត្រាំ​ ហាក់​មិន​សូវ​ខ្វល់​ខ្វាយ​នឹង​តំបន់​នេះ​ពិត​មែន ប៉ុន្តែ​មន្ត្រី​រដ្ឋការជំនាញរបស់​អាមេរិក​ទាំង​អ្នក​ការ​ទូត​និង​មន្ត្រី​យោធា​បាន​និយាយ​ជំហរ​របស់​ខ្លួន​ច្បាស់ៗ​ណាស់​នៅ​តាម​វេទិកា​ផ្សេងៗ ដែលជំហរ​នោះ​គឺ​ អាមេរិក​គាំទ្រ​តំបន់​មេគង្គនិង​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ដើម្បី​គេច​ចេញ​ពី​ឥទ្ធិពល​ចិន។ ឯកសារ​សម្ងាត់​នេះ​ជា​ភស្តុតាងដ៏​រឹង​មួយ អំពី​គោល​ជំហរ​អាមេរិក​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ យ៉ាងណាមិញ វា​ហាក់​បី​ដូច​ជា​ស្រពិចស្រពិល​និង​មិន​ច្បាស់​ពី​មូលហេតុ​ដែល​អាមេរិក​បញ្ចេញ​ឯកសារ​ដ៏​សំខាន់​នេះ​មុន​កាល​កំណត់​រហូត​ទៅ​ជាង ២០ឆ្នាំ។ អ្នក​ខ្លះ​យល់​ថា រដ្ឋការ​លោក​ ត្រាំ​ ធ្វើ​បែប​នេះ​ ដើម្បី​រុញ​ឲ្យ​លោក​ ចូ បៃឌិន បន្ត​អនុវត្ត​យុទ្ធសាស្ត្រ​នេះ​។ បើ​តាម​ការ​សង្កេត​មើលទំនោរ​គោលនយោបាយ​ការបរទេស​អាមេរិក គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា យុទ្ធសាស្រ្ត​ជំនាន់​លោក​ ត្រាំ​ មួយ​នេះ អាច​នឹង​នៅ​បន្ត​ដដែល​។ យើង​អាច​សម្គាល់បាន​តាម​រយៈ​សកម្មភាព​មួយ​ចំនួន​របស់​យោធា​អាមេរិក​នៅ​តំបន់​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង ក៏​ដូច​ជា​កិច្ច​សន្ទនា​តាម​ទូរស័ព្ទ​រវាង​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិកនិង​មេដឹកនាំ​អឺរ៉ុប​ ព្រម​ទាំង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​អាមេរិក ជាមួយ​​ប្រទេស​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​ខ្លួន​។ យ៉ាងណាមិញ ការ​បន្ត​អនុវត្ត​​មាន​កម្រិត​ត្រឹម​ណា យើង​នឹង​រង់​ចាំ​មើល​ទៀត ប៉ុន្តែ​យើង​អាច​ដឹង​ច្បាស់​ថា ឯកសារ​សម្ងាត់​អំពី​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​អាមេរិក​អាច​ជា​ឯកសារ​យោង​ដ៏​សំខាន់​សម្រាប់​តាម​ដាន​ចលនា​របស់​អាមេរិក​នៅភាគ​ខាង​កើត​ដ៏​ធំ​នៃ​ទ្វីប​អាស៊ី៕

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទពីប្រិយមិត្ដ៖ លោក Him Rotha
គំនូរដោយ៖ កញ្ញា គង់ រដ្ធាវី

លទ្ធផលបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២០ ដូចជាទឹកដែលបានជះឱ្យក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាស្វាងថាអំណាចរបស់ខ្លួនបានបាត់បង់បន្តិចម្ដងៗ ដែលនេះផ្ទុយពីគោលបំណងដំបូងរបស់ខ្លួននៅពេលបើកឱកាសផ្ដល់អំណាចខ្លះឱ្យក្រុមលោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី មកដឹកនាំប្រទេសកាលពីឆ្នាំ២០១៥។ រដ្ឋប្រហារយោធានៅថ្ងៃទី១ កុម្ភៈកន្លងទៅនេះ បានធ្វើឱ្យពិភពលោកភ្ញាក់ផ្អើលនិងព្រួយបារម្ភពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដែលទើបមានពន្លកបន្តិច ទោះបីជាព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារយោធាមិនមែនកើតឡើងលើកទីមួយនៅក្នុងប្រទេសនេះ និងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ានក៏ដោយ។ ដោយឡែក នៅក្នុងបរិបទអាស៊ាននាកន្លះទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ  ត្បិតតែរាជរដ្ឋាភិបាលប្រទេសថៃសព្វថៃ្ង​បានកើតចេញពីការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៩ក៏ដោយក្ដី មូលហេតុចម្បងនៃការបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលនេះក៏ជាប់ទាក់ទិននឹងរដ្ឋប្រហារយោធាកាលពីឆ្នាំ២០១៤ផងដែរ។ ចំណែកឯព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារយោធានៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានាពេលបច្ចុប្បន្នដែលពិភពលោកកំពុងតាមដាន ក៏ប្រហែលជានឹងបានមេរៀនមកពីប្រទេសថៃដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រជោគជ័យដោយអង្គុយតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោយស្របច្បាប់ និងកាន់អំណាចអស់រយៈពេលជាង៧ឆ្នាំ។

អំឡុងឆ្នាំ២០១៣ទៅឆ្នាំ២០១៤ គឺជាឆ្នាំដែលប្រទេសថៃជួបគ្រោះធំរហូតដល់មានចំហាយសង្រ្គាមស៊ីវិលផងដែរ។ កាលនោះ ការប្រទាញប្រទង់អំណាចរវាងក្រុមអាវក្រហមដែលគាំទ្រគ្រួសារស៊ីណាវ៉ាត់ត្រា និងក្រុមអាវលឿងដែលគាំទ្រព្រះមហាក្សត្រ និងលោក ស៊ូថេប បានធ្វើឱ្យប្រទេសបែកខ្ញែកគ្នា និងធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចថៃដាំក្បាលចុះដោយសារតែអ្នកវិនិយោគបានបាត់បង់ភាពជឿជាក់ទៅលើការវិនិយោគនិងការដាក់ទុននៅក្នុងប្រទេសថៃ​ រួមជាមួយនឹងភាពភ័យខ្លាចរបស់អ្នកទេសចរណ៍ផងដែរ។ គ្រានោះ លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា បានធ្វើរដ្ឋប្រហារក្រោមរូបភាពចាំបាច់ ដោយលោកបានបង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការបង្រួបបង្រួមនិងដោះស្រាយវិបត្ដិជាតិ។ ក្នុងន័យនេះ​ ស្ថានការណ៍ប្រទេសថៃមុននឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារគឺប្រទេសថៃបានជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយជាយូរខែ មានអំពើហិង្សាក្នុងបាតុកម្មរហូតដល់មានមនុស្សស្លាប់និងរបួសជាច្រើននិងលុយបាតធ្លាក់ថ្លៃ។ គួររំលឹកបន្តិចថា លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចារ បានព្យាយាមធ្វើអាជ្ញាកណ្ដាលដើម្បីសម្របសម្រួលរវាងក្រុមអាវក្រហមនិងក្រុមអាវលឿងម្ដងជាពីរដង ប៉ុន្តែនៅមិនអាចឈានទៅដល់ការផ្សះផ្សាជាតិបាន ដែលជាហេតុនាំឱ្យលោកធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាក្រោមហេតុផលដោះស្រាយវិបត្ដិនយោបាយ និងស្អំស្ថានភាពដែលក្ដៅគគុកជាច្រើនខែ។

ត្បិតតែអន្តរជាតិនិងរាស្ត្រហាក់មិនពេញចិត្ដនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ ដូចជាសហភាពអ៊ឺរ៉ុបសម្រេចព្យួរកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយប្រទេសនេះមួយរយៈជាដើម ប៉ុន្តែលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា បានប្រើប្រាស់រយៈពេលអន្តរកាលនោះយ៉ាងមានន័យ។ ក្នុងអំឡុងពេលកាន់អំណាច លោក ប្រាយុទ្ធ  ចាន់អូចា បានព្យាយាមរកឱកាសល្អដើម្បីបង្កើនប្រូបាបឈ្នះឆ្នោត តាមរយៈការពន្យារពេលបោះឆ្នោតម្ដងហើយម្ដងទៀត​ និងការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃដូចជាតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវឡើងកាន់អំណាចដោយរដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភា (គ្រប់សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគឺជាសមាជិកក្រុមយោធា)។ របបយោធាក៏បានយកចិត្ដប្រជារាស្ត្រតាមរយៈការជួយគាំទ្រប្រជាកសិករដែលរងគ្រោះដោយ​សា​រ​តម្លៃអង្ករធ្លាក់ចុះ និងរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ត្រូវការអាសនៈត្រឹមតែចំនួន១២៦ដើម្បីឈ្នះ រីឯគូប្រកួតត្រូវការអាសនៈចំនួន៣៧៦។

បើក្រឡេកមកមើលព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១នេះវិញ រដ្ឋប្រហារយោធារបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាធ្វើឡើងក្រោមការចោទប្រកាន់លើភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២០។ ក្រុមយោធាប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក៏ទំនងភ្ញាក់ខ្លួនថាក្រឡាអុករបស់ខ្លួនប្រៀបបានជាចំណេះជិះកឯង ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យក្រុមយោធារបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍​ ​មីន អ៊ុងឡាំង ធ្វើរដ្ឋប្រហារដើម្បីការពារនិងក្រសោបអំណាចរបស់ក្រុមខ្លួនដែលបាត់មកវិញ នៅចំពេលពិភពលោក ជាពិសេសប្រទេសដែលគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យកំពុងវក់វីនឹងការទប់ស្កាត់វិបត្ដិកូវីដ១៩។

ត្បិតតែការបើកប្រទេសឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគឺដើម្បីពង្រីកទីផ្សារសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែកាលនោះ ក្រុមយោធាបើកដៃផ្ដល់អំណាចឱ្យក្រុមលោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី នៅឆ្នាំ២០១៥ ក៏ដោយសារតែមិននឹកស្មានដល់ការរីកធំធាត់នូវអំណាចរបស់លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី អំឡុងរយៈកាលសហគ្រប់គ្រងជាតិរវាងក្រុមរបស់លោកស្រីនិងក្រុមយោធា។ សហគ្រប់គ្រងជាតិគឺដោយសារតែទោះបីជាគណបក្សលោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី ឈ្នះឆ្នោតក្ដី ប៉ុន្តែរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសនេះបានចែងឱ្យមានសមាជិកក្រុមយោធា២៥%នៅក្នុងសភា ដែលសមាជិក២៥%នេះគឺគ្រប់គ្រាន់អាចច្រានចោលនូវគោលនយោបាយដែលក្រុមខ្លួនមិនពេញចិត្ដ។ ​ ជាមួយគ្នានេះដែរ  ក្រុមយោធាក៏មានសិទ្ធិអំណាចលើក្រសួងសំខាន់ៗ ដូចជា ក្រសួងការពារជាតិ ក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្រសួងកិច្ចការព្រំដែនជាដើម។

ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្រុមយោធាក៏ប្រហែលរំពឹងថា ប្រជាប្រិយភាពរបស់លោកស្រីនឹងធ្លាក់ចុះដោយសារកេរ្ដិ៍ឈ្មោះខាងប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី ត្រូវបានអាប់អោននៅលើបញ្ហាធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ហើយត្រូវបានថ្កោលទោសដោយ លោកខាងលិច និងការតតាំងរបស់លោកស្រីជាមួយប្រទេសទាំងនោះ។ ការបង្រ្កាបក្រុមរ៉ូហ៊ីងយ៉ាគឺជាយុទ្ធសាស្ត្រព្រួញមួយបាញ់បានសត្វពីរ ដែលក្រុមយោធាអាចយកចិត្ដប្រជាជនដែលនិយមកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធនិងពន្លិចកេរ្តិ៍ឈ្មោះលោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ មួយវិញទៀត ក្រុមយោធាក៏រំពឹងថាប្រជាប្រិយភាពរបស់លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី អាចនឹងធ្លាក់ចុះដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចទាបនៅក្នុងអំឡុងពេលលោកស្រីកាន់អំណាច ដែលមានត្រឹមតែ ៦,៥% នៅឆ្នាំ២០១៨-២០១៩ ធៀបនឹង ៨,៥% ឆ្នាំ២០១៤-២០១៥ បើយោងតាមធនាគារពិភពលោក។ ក៏ប៉ុន្តែខុសពីការរំពឹងទុក លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២០បានបង្ហាញថា គណបក្សរបស់លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី ឈ្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដី ហើយសម្លេងឆ្នោតបានកើនឡើងច្រើនជាងអាណត្ដិមុនទៀត។

ក្រឡាអុកដែលលោក ឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង គ្រោងនឹងដើរក៏ប្រហែលជាមិនខុសដានចាស់របស់លោក ប្រាយុទ្ធ ចានអូចា ប៉ុន្មានទេ ដោយនឹងប្រើប្រាស់រយៈពេលកាន់អំណាចបណ្ដោះអាសន្ននេះឱ្យមានផ្លែផ្កាបំផុត។ លោកនឹងរកកាលៈទេសៈមួយដែលក្រុមរបស់លោកអាចមានប្រូបាបខ្ពស់ក្នុងការឈ្នះឆ្នោតហើយឡើងកាន់តំណែងប្រធានាធិបតីដោយការបោះឆ្នោត តាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្នុងសេណារីយ៉ូនោះ លោកអាចព្យាយាមពន្លត់កំហឹងបាតុករទោះបីជាត្រូវប្រើធម៌ក្ដៅ ពន្យារពេលរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ ឃុំខ្លួននិងចោទប្រកាន់បទឧក្រឹដ្ឋព្រហ្មទណ្ឌដើម្បីជម្រុះដៃគូប្រកួតខ្លាំងៗដូចជាក្រុមរបស់លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី និងធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញម្ដងទៀត ដើម្បីផ្លាស់ប្ដូររូបមន្ដគណនាលើជ័យជំនះបេក្ខភាពប្រធានាធិបតី។

ប៉ុន្តែសំនួរត្រូវសួរថា តើលោក មីន អ៊ុងឡាំង អាចស៊ូបានរហូតឈានដល់ចំណុចនៃការបង្កើនប្រូបាបដើម្បីឡើងកាន់អំណាចតាមរយៈការបោះឆ្នោតនេះទេ ប្រសិនបើបច្ចុប្បន្នអន្តរជាតិនិងរាស្រ្តបញ្ចេញប្រតិកម្មយ៉ាងនេះ?

ជាក់ស្តែង ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និង​ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានអំពាវនាវឱ្យភាគីជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបន្តការចចារគ្នាដើម្បីស្វែងរកនៅចំណុចរួមមួយក្នុងគោលបំណងឱ្យប្រទេសនេះត្រលប់ទៅរកសភាពធម្មតាវិញ ហើយគោរពទៅតាមគោលការណ៍ធម្មនុញ្ញនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលរួមមាន​ ការគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការប្រកាន់ភ្ជាប់នូវនីតិរដ្ឋ និង​អភិបាលកិច្ចល្អ។ លោក​​ ចូ បៃដិន ក៏បានសម្តែងការថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងទៅលើរដ្ឋប្រហារនេះ និងបានដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចលើប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ ក្រៅពីនេះ  ប្រទេសអង់គ្លេស អូស្ត្រាលីជាដើម ក៏កំពុងពិចារណាចេញវិធានការផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចលើរដ្ឋប្រហារនេះដែរ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងការដោះស្រាយជាមួយអន្តរជាតិទៀតនោះគឺសេដ្ឋកិច្ចនិងសេវារដ្ឋបាលសាធារណៈនឹងអាចជាប់គាំងដោយសារការធ្វើបាតុកម្មនិងពហីការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងក្នុងវិស័យឯកជននិងរដ្ឋ។

សរុបមក ត្បិតតែជារដ្ឋប្រហារយោធាដូចគ្នាក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែស្ថានការណ៍មុននិងក្រោយរដ្ឋប្រហារនៃប្រទេសទាំងពីរនេះគឺខុសគ្នាស្ទើរទាំងស្រុង។ ស្ថានភាពប្រទេសថៃមុនរដ្ឋប្រហារគឺវឹកវរនិងស្ថិតនៅបន្ទាត់គ្រោះថ្នាក់ ប៉ុន្តែស្ថានភាពប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាមុនរដ្ឋប្រហារគឺពន្លកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលសឹងតែជាគំរូឱ្យប្រទេសក្នុងតំបន់យកជាមេរៀន។ ត្បិតតែប្រទេសថៃមានរដ្ឋប្រហារច្រើនដងក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែអំណាចនិងការគោរពស្រលាញ់របស់ប្រជាជនថៃនៅតែជារបស់ព្រះរាជា។ ក្នុងន័យនេះ ទោះបីស្ថានភាពរដ្ឋប្រហារយ៉ាងណាក៏នៅមានព្រះរាជា ដែលជាម្លប់មកចេញមុខដោះស្រាយបានដែរ។ ចំណែកក្នុងកែវភ្នែកប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ា ក្រុមយោធាគឺជាក្រុមផ្ដាច់ការនិងជាសត្រូវនៃសិទ្ធិសេរីភាព ហេតុដូចនេះ ទើបប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ាយ៉ាងច្រើនត្រូវធ្វើបាតុកម្មដោយខានមិនបាន ដើម្បីរារាំងអំណាចផ្ដាច់ការនិងចង់ឱ្យអន្តរជាតិបានដឹងពីស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននិងចេញវិធានការដើម្បីជួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកគេ។ ប្រសិនបើស្ថានភាពនេះបន្តវិវដ្ដទៅដល់វិបត្ដិធ្ងន់ធ្ងរ​ជាងនេះ មីយ៉ាន់ម៉ាអាចនឹងជួបប្រទះព្រឹត្ដិការណ៍ ៨៨៨៨ (8888 Uprising) ម្ដងទៀត ដែលជាព្រឹត្ដិការណ៍កើតឡើងរវាងថ្ងៃទី៨ ខែ៨ ឆ្នាំ១៩៨៨ និងជាព្រឹត្តិការណ៍បង្ហូរឈាមរវាងក្រុមបាតុករប្ដូរជីវិតរបស់ខ្លួនដើម្បីសិទ្ធិសេរីភាព និងក្រុមទាហានដែលព្យាយាមការពារអំណាច។

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ លោក ហ៊ុយ បញ្ញាវ័ន្ដ
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ លោក ហ៊ី សុជាតិ

នៅពេលដែលយើងលឺពាក្យថាស្ថានទូតនោះ យើងនឹងនឹកឃើញពីស្ថាប័នមួយដែលមានអគ្គរាជទូត មន្ត្រីការទូត និងបុគ្គលិកនានានៅទីនោះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសអេស្តូនី (Estonia) បានដាក់ស្ថានទូតរបស់ខ្លួននៅប្រទេសលុចសាំបួរ (Luxembourg) ដែលស្ថានទូតនោះមិនមានមនុស្សឡើយ តែផ្ទុកទៅដោយសំណុំទិន្នន័យសំខាន់ៗជាឌីជីថលរបស់រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនី។ ប្រទេសអេស្តូនី បានប្រសិទ្ធនាមវាជាស្ថានទូតទិន្នន័យ (Data Embassy) ទីមួយនៅលើសកលលោក។ ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសអេស្តូនីបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យឡើង?

មូលហេតុទីមួយដែលនាំឱ្យប្រទេសអេស្តូនីបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យនេះឡើងគឺដោយសារតែប្រទេសអេស្តូនីបានទទួលរងនូវការវាយប្រហារតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណែតជាច្រើនដងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ដែលនាំឱ្យគេហទំព័រផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសអេស្តូនីចំនួន៥៨លែងដំណើរការក្នុងពេលតែមួយ។ ទិន្នន័យសំខាន់ៗជាច្រើនរបស់រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីមិនត្រូវបានបាត់បង់ដោយសារតែការវាយប្រហារមួយនេះទេ ដោយសារតែអេស្តូនីមានឯកសារស្តុកបម្រុងទុកនៅស្ថានទូតរបស់ខ្លួននៅជុំវិញពិភពលោក។ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីបានចោទប្រកាន់ថា រុស្ស៊ីគឺជាអ្នកនៅពីក្រោយខ្នងនៃការវាយប្រហារនេះ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលក្រឹមឡាំង (Kremlin) បានច្រានចោលទាំងស្រុងនូវការចោទប្រកាន់នេះ។ រដ្ឋាភិបាលរំពឹងថាការបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យ នឹងរារាំងការវាយប្រហារមកលើទិន្នន័យរបស់ខ្លួន ព្រោះថាភាគីដែលមានបំណងចង់វាយប្រហារនឹងបង្កជម្លោះជាមួយប្រទេសពីរ។ ប្រសិនបើភាគីណាមួយចង់វាយប្រហារមកលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអេឡិចត្រូនិករបស់អេស្តូនី ភាគីនោះក៏ត្រូវវាយប្រហារទៅលើប្រទេសលុចសាំបួរ ដែលនឹងនាំឱ្យភាគីនោះជួបប្រទះបញ្ហាទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសច្រើនភាគីផងដែរ។

មូលហេតុទីពីរដែលនាំឱ្យប្រទេសអេស្តូនីបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យឡើង គឺដោយសារតែវាជាបច្ចេកទេសតែមួយគត់ដែលធានាបានថា រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីនឹងនៅតែមានអធិបតេយ្យភាពលើទិន្នន័យរបស់ខ្លួនបាន។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីមានជម្រើសពីរក្នុងការផ្ទុកនិងការពារទិន្នន័យរបស់ខ្លួន ដែលជម្រើសទីមួយគឺការបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យនេះឯង ឯជម្រើសទីពីរគឺផ្ទុកទិន្នន័យនេះនៅក្នុង Cloud។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីយល់ឃើញថា ប្រព័ន្ធ Cloud នៅមិនគ្រប់គ្រាន់នោះឡើយទេ ដោយសារការផ្ទុកទិន្នន័យនៅក្នុង Cloud គឺដូចជាការផ្ញើទិន្នន័យបណ្ដោះអាសន្នដែលម្ចាស់ Cloud នោះត្រូវរក្សាទុកនៅកន្លែងមួយ។ ហេតុដូចនេះ ការផ្ទុកទិន្នន័យនៅក្នុង Cloud មានហានិភ័យត្រង់មិនអាចមានអំណាចពេញលេញលើទិន្នន័យទាំងនោះដូចការរក្សាទុកដោយខ្លួនឯងនោះទេ។ នេះក៏ជាមូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលនេះសម្រេចធ្វើស្ថានទូតទិន្នន័យដែលអាចប្រើប្រាស់និងរក្សាទុកទិន្នន័យដោយសុវត្ថិភាពនៅឯស្ថានទូតទិន្នន័យនៅប្រទេសលុចសាំបួរ។

មូលហេតុទីបីដែលនាំឱ្យប្រទេសអេស្តូនីបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យគឺដោយសាររដ្ឋាភិបាលមានចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយក្នុងការការពារអធិតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន។ ប្រទេសអេស្តូនីជាប្រទេសដ៏តូចមួយដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី ហើយក៏ជាអតីតរដ្ឋចំណុះមួយរបស់សហភាពសូវៀតផងដែរ។ ក្រោយពីមើលឃើញពីការកាន់កាប់របស់កងទ័ពរុស្ស៊ីនៅក្នុងតំបន់គ្រីមៀ (Crimea) នៅប្រទេសអ៊ុយក្រែន (Ukraine) ក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ប្រទេសអេស្តូនីក៏បានចាប់ផ្តើមគិតគូរពីបញ្ហាសន្តិសុខជាតិរបស់ខ្លួន។ ការបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យនេះឡើង គឺអាចធានាបានថា ប្រសិនបើថ្ងៃមុខ ប្រទេសអេស្តូនីនឹងរងការឈ្លានពានបាត់បង់ទឹកដីនោះ ឯកសារសំខាន់ៗរបស់ជាតិនឹងមិនបាត់បង់ ឬទទួលរងផលប៉ះពាល់អ្វីឡើយ។ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីនៅតែអាចដំណើរការ និងផ្តល់សេវាកម្មសំខាន់ៗដល់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលមួយនេះ មិនមានវត្តមាននៅក្នុងទឹកដីរបស់ខ្លួនក៏ដោយ។

ក្នុងដំណើរនៃការបង្កើតស្ថានទូតនេះឡើង ប្រទេសអេស្តូនីបានចរចាជាមួយប្រទេសជាច្រើន។ ការជ្រើសរើសគោលដៅប្រទេសដែលប្រទេសអេស្តូនីនឹងដាក់ស្ថានទូតទិន្នន័យគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះប្រសិនបើប្រទេសជាម្ចាស់ផ្ទះមិនមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងច្បាប់ការពារទិន្នន័យឌីជីថលល្អនោះទេ ទិន្នន័យរដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីនឹងងាយរងគ្រោះថ្នាក់។ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីត្រូវការភាគីដៃគូដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន ក្នុងការការពារឯកសាររបស់ខ្លួន។ ជាចុងក្រោយ រដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសលុចសាំបួរក្នុងការបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យទីមួយនេះឡើង។ ប្រទេសលុចសាំបួរជាប្រទេសដែលមានកិត្យានុភាពដ៏ល្អមួយខាងសុវត្ថិភាពលើប្រព័ន្ធអនឡាញ ដោយសារប្រទេសនេះជាគោលដៅក្នុងការស្តុកទុកឯកសារសំខាន់ៗរបស់អង្គការអន្តរជាតិជាច្រើន។ ស្ថានទូតទិន្នន័យក៏ទទួលបាននូវសិទ្ធិការពារដូចស្ថានទូតដទៃទៀតដែរដែលបានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងវីយែន (Vienna) ដោយប្រទេសដែលជាម្ចាស់ផ្ទះ មិនអាចឈ្លានពាន ឬជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងស្ថានទូតបានឡើយ។

បច្ចុប្បន្ននេះ ដោយសារតែឯកសាររបស់ប្រទេសជាច្រើនវិវត្តទៅរកប្រព័ន្ធឌីជីថល ស្ថានទូតទិន្នន័យកំពុងក្លាយជាគោលគំនិតរបស់បណ្តាប្រទេសមួយចំនួនក្នុងការការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ក៏ដូចជាឯកសារសំខាន់ៗទាក់ទងនឹងសន្តិសុខប្រទេសជាតិ។ ស្ថានទូតទិន្នន័យអាចជួយការពារទិន្នន័យពីគ្រោះថ្នាក់ជាច្រើនមានដូចជា សង្គ្រាម ចារកម្ម ការវាយប្រហារតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណែត និងគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិជាដើម។ ប្រទេសមួយចំនួន ជាពិសេសប្រទេសដែលមានផ្ទៃដីតូចកំពុងតែងាកមករកដំណោះស្រាយនេះ។ ក្រៅពីប្រទេសអេស្តូនី ប្រទេសមូណាកូ ក៏មានបំណងបង្កើតស្ថានទូតទិន្នន័យផងដែរ ហើយប្រទេសអេស្តូនីក៏បានជួយដល់ប្រទេសកោះតូចៗនៅក្នុងមហាសមុទ្រដែលងាយរងគ្រោះដោយសារគ្រោះធម្មជាតិ ដោយការចែករំលែកបច្ចេកវិទ្យាក្នុងការស្តុកទុកទិន្នន័យជាតិរបស់ពួកគេផងដែរ។ #The_SEED #Data #Estonia #Luxembourg #Russia #Data_Embassy

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទដោយ៖ លោក ឆាយ តេជគុណ
គំនូរច្នែប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា បូរ ដាលីន

លោក កាល ម៉ាក្ស (Karl Marx) ឆ្នាំ១៨១៨-១៨៨៣ ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាអ្នកប្រាជ្ញដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ដោយមានងារជា ទស្សនវិទូ សង្គមវិទូ សេដ្ឋវិទូ ប្រវត្តិវិទូ អ្នកទ្រឹស្ដីនយោបាយ ជាអ្នកកាសែត និងជាអ្នកបដិវត្តន៍សង្គមផងដែរ ប៉ុន្តែលោកមិនមែនជាសាសនិកនៃសាសនាណាមួយនោះទេ។ លោកមានដើមកំណើតនៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ហើយកើតនៅក្នុងត្រកូលជនជាតិជ្វីហ្វដែលមានជីវភាពស្ដុកស្ដម្ភ និងមានឪពុកជាមេធាវីទៀតផង។ ទស្សនរបស់លោកបានចាប់ផ្ដើមមានភាពល្បីល្បាញខ្លាំងនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ដោយមានមេដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួន ដូចជា លោក វ្លាឌីមៀរ អ៊ីលីច លេនីន (Vladimir Ilyich Lenin) និង លោក ម៉ៅ សេទុង (Mao Zedong) ជាដើម បានយកទ្រឹស្ដីរបស់គាត់មកធ្វើជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដនិងរបបដឹកនាំរបស់ពួកគេ។

ដើមឡើយ មនុស្សរស់នៅប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតតាមសភាពធម្មជាតិ ប៉ុន្តែ ការវិវត្តនៃគំនិតគាបសង្កត់អ្នកទន់ខ្សោយបង្កើតបានជាសង្គមនៃរបបទាសភាព (Slavery Regime)។ ស្ថានភាពសង្គមចេះតែវិវត្តដោយមានការជិះជាន់និងបង្កើតជាវណ្ណៈសង្គមបានប្រែក្លាយទៅជារបបសក្ដិភូមិនិយម (Feudalism)។ បន្ទាប់មកទៀត របបមូលធននិយមក៏បានលេចចេញជារូបរាងឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១៧ ក្នុងរូបភាពអវិជ្ជមានដែលវណ្ណៈគហបតីកេងប្រវ័ញ្ចនិងមានការគាបសង្កត់ជិះជាន់លើក្រុមកម្មករ ជាពិសេសអ្នកមានជីវភាពក្រីក្រ គ្មានអំណាចនិងឋានៈនៅក្នុងសង្គម។ រហូតដល់ដើមសតវត្សរ៍ទី២០ សង្គមនិយម ឬលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដត្រូវបានអនុវត្តដំបូងគេដោយសហភាពសូវៀតដែលមាន លោក វ្លាឌីមៀរ លេនីន ជាមេដឹកនាំដោយផ្អែកទៅលើទ្រឹស្ដីរបស់ លោក កាល ម៉ាក្ស ដូច្នេះហើយទើប លោក កាល ម៉ាក្ស ត្រូវបានគេឱ្យរហ័សនាមថាជាបិតានៃលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដ។

នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ ដើមកំណើតនៃទស្សនវិទូ កាល ម៉ាក្ស គឺជាពេលដែលរបបសក្ដិភូមិត្រូវបានដួលរលំបន្តិចម្ដងៗ ដោយរីកលូតលាល់ឡើងនូវរបបមូលធននិយមជំនួសវិញ។ លោក កាល ម៉ាក្ស មានទស្សនបដិវត្តន៍ឆ្វេងនិយម បានធ្វើការប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងរបបរាជានិយមផ្ដាច់ការ និងធ្វើការរិះគន់ទៅលើលទ្ធិមូលធននិយម តាមរយៈការនិពន្ធសៀវភៅជាមួយមិត្តភក្ដិជិតស្និទ្ធរបស់គាត់ លោក ហ្វ្រ៊ីឌ្រិច អង់ហ្គែល (Friedrich Engels) ដែលមានចំណងជើងថា គោលនយោបាយកុម្មុយនីស្ដ (The Communist Manifesto) នៅឆ្នាំ១៨៤៨។ ក្នុងនោះ លោកបានពិពណ៌នាអំពីពិភពលោកមួយដែលគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន ឬទ្រព្យទទួលបានពីកេរមរតករបស់ឪពុកម្ដាយនោះទេ។ ម៉្យាងវិញទៀត ការធ្វើទំនាក់ទំនង ឧស្សាហកម្មដឹកជញ្ជូន និងការអប់រំជាដើម គួរតែត្រូវបានផ្ដល់ជូនដោយរដ្ឋដោយឥតគិតថ្លៃ។ ទស្សនវិទូ កាល ម៉ាក្ស បាននិពន្ធសៀវភៅជាច្រើនក្នុងឆាកជីវិតរបស់គាត់ ប៉ុន្តែសៀវភៅភាគច្រើនគឺនិយាយអំពីមូលធននិយម ក្នុងនោះរួមមាន មនោគមវិជ្ជាអាល្លឺម៉ង់ ឆ្នាំ១៨៤៥ (The German Ideology) បដិវត្តន៍ និងការប្រឆាំងបដិវត្តន៍នៅអាល្លឺម៉ង់ ឆ្នាំ១៨៥២ (Revolution and Counter-Revolution in Germany) និង ការតស៊ូវណ្ណៈនៅបារាំង ឆ្នាំ១៨៥០ (The Class Struggles in France) ជាដើម។

នៅឆ្នាំ១៨៦៧ លោក កាល ម៉ាក្ស បាននិពន្ធសៀវភៅមួយក្បាលទៀតដែលមានចំណងជើងថា មូលធន៖ ការរិះគន់នៃសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយ (Capital: Critique of Political Economy)។ លោកយល់ឃើញថា មូលធននិយមគឺជាកត្តានៃអយុត្តិធម៌សង្គម ដែលគាត់ចង់សំដៅទៅលើអ្នកដែលមានវណ្ណៈតូចទាប ដូចជាកសិករ កម្មករ និងជនក្រីក្រដទៃទៀតតែងត្រូវបានកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្មតាមរយៈការផ្ដល់ប្រាក់ឈ្នួលតិចតួចមិនសមមូលទៅនឹងកម្លាំងពលកម្មដែលផលិតករបានផ្ដល់ឱ្យសហគ្រាស។ ប្រាក់ចំណេញគឺជាចោរលួចជំនាញកម្លាំងពលកម្ម ក្នុងន័យនេះ លោក កាល ម៉ាក្ស បង្ហាញថាអ្នកមូលធននិយមចំណាយប្រាក់ទៅលើកម្មករតិចតួច ប៉ុន្តែលក់ផលិតផលនោះក្នុងតម្លៃថ្លៃដើម្បីបានប្រាក់ចំណេញខ្ពស់។ លោក កាល ម៉ាក្ស បានព្យាករថា មូលធននិយមនឹងធ្វើឱ្យពិភពលោកដែលអ្នកមានកាន់តែមាន និងអ្នកក្រកាន់តែក្រ។ ហើយគាត់ព្យាករទៀតថា មូលធននិយមនឹងនាំឱ្យកើតមានឡើងនូវសាកលភាវូបនីយកម្មដែលពេលនោះក្នុងទីផ្សារសេរីមានតែក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលមានសក្ដានុពលលើសលប់ដែលយូរៗទៅនឹងអាចបង្កើតទៅជាទីផ្សារផ្តាច់មុខដែលជាហេតុនាំឱ្យរបបមូលធននិយមត្រូវបរាជ័យ។

លោកបានផ្ដល់ជាមធ្យោបាយក្នុងការកែប្រែសង្គមឱ្យមានភាពប្រសើរឡើងវិញ នោះគឺថាមានតែរបបសង្គមនិយម (Socialism) ឬលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដ (Communism) ទេ ដែលអាចផ្ដល់សិទ្ធិដល់មនុស្សដែលរស់នៅក្នុងសង្គមទាំងមូលទទួលបាននូវប្រយោជន៍ស្មើគ្នាដោយមិនគិតពីអ្នកមានឬក្រ។ លោក កាល ម៉ាក្ស យល់ឃើញថាទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់របស់ពួកវណ្ណៈអភិជន ឬសហគ្រាសធំៗទាំងឡាយគួរត្រួវបានបែងចែកឱ្យមនុស្សដទៃទៀតស្មើៗគ្នា។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ លោកក៏បានអះអាងថា ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍គឺគ្រាន់តែជាការពង្រីកជំនួញរបស់មនុស្សយើងតែប៉ុណ្ណោះ ដោយលោកពន្យល់បន្ថែមទៀតថា ដៃគូស្វាមីភរិយារួមរស់ជាមួយគ្នាមិនមែនព្រោះតែក្ដីស្រឡាញ់នោះទេ គឺមកពីមូលហេតុបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ លោក កាល ម៉ាក្ស ក៏បានជឿថា របបមូលធននិយមបានជំរុញឱ្យមនុស្សទាំងអស់គិតតែពីប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរៀងៗខ្លួនដែលធ្វើឱ្យមនុស្សលោកលែងស្គាល់ថាអ្វីទៅជាទំនាក់ទំនងល្អប្រកបដោយក្ដីស្រឡាញ់ពិតប្រាកដ។

សរុបមក ទស្សនៈរបស់ លោក កាល ម៉ាក្ស ក្នុងការកែប្រែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងសង្គមគឺត្រូវបានមនុស្សសម័យនោះមើលឃើញថាជាគំនិតដ៏ឆ្កួតលីលាមួយ។ ប៉ុន្តែ ជាងពីរទសវត្សរ៍បន្ទាប់ពីការស្លាប់របស់លោកនៅឆ្នាំ១៨៨៣ សៀវភៅដែលលោកនិពន្ធទាំងប៉ុន្មានបានក្លាយជាគោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃចលនាមនោគមវិជ្ជា (Ideological movement) និងបដិវត្តន៍សង្គមនៅរុស្ស៊ីប្រឆាំងរបបរាជានិយមជាដើម។ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ អ្នកមានជំនឿលើលទ្ធិម៉ាក្សស៊ីសនិយម (Marxism) ដូចជាមហាអំណាចចិននិងរុស្ស៊ីជាដើមបានសាងសង់រូបសំណាករបស់ លោក កាល ម៉ាក្ស ហើយគោរពបូជាដោយចាត់ទុកថាជាបិតានៃលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដរបស់ពួកគេ។ តែតាមពិតទៅ ចេតនារបស់លោក កាល ម៉ាក្ស គឺការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើទុក្ខលំបាករបស់វណ្ណៈអធន លុបបំបាត់រាល់ការបែងចែកវណ្ណៈសង្គម ដោយផ្ដោតទៅលើសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការទទួលបាននូវប្រយោជន៍ពីសង្គមនិងយុត្តិធម៌សង្គមតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែទ្រឹស្ដីរបស់គាត់ត្រូវបានលោក លេនីន និង លោក ម៉ៅ សេទុង កែប្រែដើម្បីអាចយកទៅអនុវត្តក្រោមរបបដឹកនាំរបស់ខ្លួនដែលមានទម្រង់ជាលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដផ្ដាច់ការ។ #The_SEED #Karl_Marx #កាល_ម៉ាក្ស

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទចែករំលែកចំណេះដឹងដោយ៖ លោក ធា សុណា
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ កញ្ញា ហេង លីពណ្ណរាយ