ប្រេងគឺជាថាមពលមួយយ៉ាងសំខាន់ហើយវាក៏មានឥទ្ធិពលលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម វិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​ ក៏ដូចជា​វិស័យផ្សេងៗទៀតនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកផងដែរ។ ​ ការប្រែប្រួលនៃតម្លៃប្រេងឆៅអាចធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសដែលនាំចេញនិងនាំចូលប្រេង ដោយផ្អែកលើនិន្នាការបម្រែបម្រួលតម្លៃប្រេង​ ឬ Oil price volatility។ Oil price volatility ជាភាពប្រែប្រួលនៃតម្លៃប្រេងនៅលើទីផ្សារក្នុងរយៈពេលកំណត់មួយ។​ យោងតាមរបាយការណ៍វិទ្យាស្ថានថាមពលពិភពលោក Price volatility សំដៅលើភាពប្រែប្រួលនៃតម្លៃរបស់ទំនិញ ហើយនៅពេលដែលតម្លៃមានការឡើងចុះច្រើននៅក្នុងរយៈពេលខ្លីមួយ គេចាត់ទុកស្ថានភាពនេះថាមានលក្ខណៈប្រែប្រួលខ្លាំង ឬ High volatility។ ប្រសិនបើតម្លៃមិនសូវប្រែប្រួលខ្លាំង ឬមានភាពនឹងនរនៅលើទីផ្សារ​ ​នោះគេចាត់ទុកស្ថានភាពថា Low volatility។ ប៉ុន្តែជាធម្មតា តម្លៃប្រេងពុំសូវឡើងចុះខ្លាំងដូចទំនិញមួយចំនួននោះទេ ហើយភាគច្រើនតម្លៃប្រេងតែងតែមានលំនឹងនឹងនរលើទីផ្សារ។ នៅលើទីផ្សារថាមពលរបស់ពិភពលោក ប្រេងជាពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំ ព្រោះវាជាថាមពលដ៏សំខាន់និងត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងវិស័យដទៃទៀតជាច្រើន ហេតុដូចនេះ ការឡើងចុះតម្លៃប្រេងអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ចង្វាក់ផលិតកម្មនៃវិស័យទាំងនោះ​​ និងអាចជះផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ច។ យោងតាមរបាយការណ៍វិទ្យាស្ថានដដែលបានឱ្យដឹងថា នៅឆ្នាំ២០០៦ ទឹកប្រាក់លើស ១,១​ ទ្រីលានដុល្លារអាមេរិក ត្រូវបានចំណាយទៅលើការប្រើប្រាស់ថាមពលប្រេងលើវិស័យសំខាន់ៗជាច្រើនដូចជា វិស័យពាណិជ្ជកម្ម វិស័យឧស្សាហកម្ម ការប្រើប្រាស់តាមផ្ទះរបស់ពលរដ្ឋ​ និងវិស័យដឹកជញ្ជូនទៀតផង។

រីឯមាសវិញគឺជាលោហធាតុដែលមានប្រយោជន៍ក្នុងការកំណត់តម្លៃទំនិញ និងជាទ្រព្យសកម្មរបស់រូបិយប័ណ្ណដោយសារតម្លៃរបស់វាមានភាពនឹងនរ​​ និងមិនសូវមានការប្រែប្រួលចុះឡើងខ្លាំងនោះទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតនោះ មាសមានសារៈសំខាន់ដោយសារវាជាប្រភពនៃទ្រព្យវិនិយោគ និងជាតម្លៃឯកតាក្នុងការកំណត់តម្លៃជួញដូរ ETFs (Exchange Traded Fund) នៅក្នុងទីផ្សារ។ យោងតាមគេហទំព័រ​ Investor.gov បានបង្ហាញថា ETFs (Exchange Traded Fund) គឺជាប្រភេទកញ្ចប់ថវិកា Fund ដែលគេយកមកជួញដូរដូចជាមូលបត្រដែរ ដែលប្រើសម្រាប់តាមដានសន្ទស្សន៍វិស័យទំនិញឬទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងទៀតនិងតាមដានការវិនិយោគ ប៉ុន្តែវាមិនអាចទិញឬលក់ដូចជាមូលបត្រឬភាគហ៊ុនធម្មតានោះទេ។ ETFs​ មានច្រើនប្រភេទដែលក្នុងនោះមានដូចជាកញ្ចប់កម្ចីរដ្ឋ រូបិយប័ណ្ណ និង ទំនិញធំៗ រួមមានប្រេងនិងមាស​ជាដើម។​ ​ ដោយហេតុនេះការស្វែងយល់ពីទំនាក់ទំនងរបស់មាសនិងប្រេងមានសារៈសំខាន់ក្នុងការសង្កេតមើលពីស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចសាកលផងដែរ។

ប្រេងនិងមាសត្រូវបានចាត់ទុកថាជាទំនិញយុទ្ធសាស្ត្រសំខាន់នៅក្នុងទីផ្សារពិភពលោក ជាពិសេសនៅអាមេរិក ហើយការកើនឡើងតម្លៃរបស់ទំនិញទាំងពីរនេះអាចនឹងមានឥទ្ធិពលដល់ដំណើរការសេដ្ឋកិច្ច។ មានការសិក្សាច្រើនពីទំនាក់ទំនងរវាងតម្លៃប្រេងនិងតម្លៃមាសនេះ តែភាគច្រើនជាការសិក្សាផ្តោតទៅលើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកព្រោះប្រទេសនេះមានសេដ្ឋកិច្ចឈានមុខ និងមានឥទ្ធិពលលើសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយសារតែតម្លៃប្រេងមានមូលដ្ឋានសំខាន់នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិក ជាពិសេសក្នុងការកំណត់ស្ថិរភាពទីផ្សារភាគហ៊ុន ដូច្នេះការប្រែប្រួលតម្លៃប្រេងអាចប៉ះពាល់ដល់តម្លៃទ្រព្យសកម្មផ្សេងទៀត ដូចជាតម្លៃភាគហ៊ុនឬមូលបត្រ និងតម្លៃមាស​ (Volatility indexes for gold) ជាដើម។ ឧទាហរណ៍ប្រសិនបើតម្លៃប្រេងកើនឡើង នោះវានឹងធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ដល់ចំណូលរបស់សហគ្រាសធំៗទាំងនោះ។ យោងតាមរបាយការណ៍ប្រចាំខែនៃ Economic and Monetary Developments របស់សហគមន៍អ៊ឺរ៉ុបបានឱ្យដឹងថា ទំនាក់ទំនងរវាងតម្លៃប្រេងនិងតម្លៃទូទៅនៃមូលបត្រមានលក្ខណៈអវិជ្ជមាន  ​ដោយសារនៅពេលដែលប្រេងឡើងថ្លៃ​​​​​​ធ្វើឱ្យមានភាពអវិជ្ជមានលើទស្សនវិស័យប្រាក់ចំណូលរបស់ក្រុមហ៊ុន និងជះឥទ្ថិពលលើតម្លៃមូលបត្ររបស់ក្រុមហ៊ុននោះ។  ​ដូចនេះ នៅពេលចំណូលទាប តម្លៃមូលបត្រធ្លាក់ចុះ និងតម្រូវឱ្យមានកំណើនប្រើប្រាស់មាសជាទ្រព្យសកម្មបម្រុងក្នុងការសង្គ្រោះក្រុមហ៊ុនពីការក្ស័យធន។

នៅពេលវិភាគទំនាក់ទំនងរវាងវត្ថុទាំងពីរ យើងនឹងឃើញពាក្យសំដៅលើសមាមាត្រប្រេងនិងមាស​ (Gold-Oil Ratio) ហើយសមាមាត្រប្រេងនិងមាស​នេះអាចពន្យល់បានតាមលក្ខណៈគណិតវិទ្យាដោយយើងយកតម្លៃមាសក្នុងមួយអោន (ounce) ចែកនឹងថ្លៃប្រេងឆៅក្នុងមួយធុង (barrel) ហើយសមាមាត្រនឹងប្រាប់យើងពីចំនួនប្រេងដែលអាចទិញបានក្នុងមួយអោននៃមាស។ ខណៈនេះ សមាមាត្រប្រេងនិងមាសអាចនាំឱ្យយើងយល់ពីសេដ្ឋកិច្ចបានត្រង់ថា ប្រេងច្រើនឡើងថ្លៃនៅពេលដែល GDP កើនឡើង ហើយមាសប្រែជាមានការកើនឡើងនៅពេលប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកធ្លាក់ចុះ។

លើសពីនេះ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រេងនិងមាសក៏មានទំនាក់ទំនងជាមួយរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិកដែរ។​ នៅពេលដែលតម្លៃលុយដុល្លារអាមេរិកឡើងថ្លៃ នោះតម្លៃផលិតផលដែល​ជួញដូរដោយលុយដុល្លារអាមេរិកក៏ឡើងតាមហ្នឹងដែរ​។ ប៉ុន្តែតាមគោលការណ៍សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី តម្លៃរបស់ប្រេងប្រែប្រួល​ទៅតាមនិន្នាការតម្រូវការទីផ្សារ។ ទោះជាយ៉ាងណា ឥទ្ធិពលរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិកក៏មានលើតម្លៃប្រេងខ្លះដែរជាពិសេសមូលបត្រដាក់បង្ហាញនៅលើ Typical price trend ដែលជួញដូរដោយប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ Typical price trend ជាការវិភាគបច្ចេកទេសមួយដែលមានទិន្នន័យជាសូចនាករតម្លៃមធ្យមនៃតម្លៃទីផ្សារ​ ហើយសូចនាករតម្លៃនេះត្រូវធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពជានិច្ច។  ​

នៅពេលមានភាពប្រែប្រួលនៃតម្លៃប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក នោះក៏មានការប៉ះពាល់ដល់តម្លៃប្រេងឆៅនិងមាសអន្តរជាតិបានដែរ ព្រោះវត្ថុទាំងពីរនេះមានទំនាក់ទំនងជាមួយរូបិយប័ណ្ណនេះ។ កាលពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រេងនិងមាសត្រូវបានកំណត់តម្លៃជាដុល្លារអាមេរិកដោយសារអង្គការនៃប្រទេសនាំចេញប្រេង (OPEC)​ បានយល់ព្រមលក់ប្រេងរបស់ពួកគេទាំងស្រុងក្នុងតម្លៃដុល្លារអាមេរិក។ នៅពេលដែលតម្លៃប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកប្រែប្រួល​ នោះទ្រព្យដែលត្រូវបានទិញដូរគិតជាដុល្លារ (dollar-denominated assets) ច្រើនតែប្រែប្រួល។  គួរកត់សម្គាល់ថា ពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ទីផ្សារមូលបត្រធំៗ ការជួញដូរទំនិញមួយភាគធំស្ទើរគ្រប់វិស័យប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិក ដូចនេះប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកមានការប្រែប្រួល ឬតម្លៃលុយដុល្លារអាមេរិកប្រែប្រួលនោះតម្លៃទំនិញក៏មានការប្រែប្រួលដែរ។ ក្នុងន័យនេះ dollar-denominated assets រួមមានមូលបត្រ ប្រាក់កម្ចី ឥណទាន ឬទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗទៀតដែលទិញដូរដោយដុល្លារនឹងទទួលរងបម្រែបម្រួលតម្លៃនៅពេលតម្លៃរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិកប្រែប្រួល។ល់មានលក្ខណៈខុសគ្នាបន្តិចបន្តួច។ក់ចុះនោះទេ។ យោងតាម​ ETFs តម្លៃដុល្លារអាមេរិកនិងតម្លៃប្រេងមានទំនាក់ទំនងបញ្ច្រាសគ្នាទៅវិញ នៅពេលដែលតម្លៃប្រាក់ដុល្លារធ្លាក់ចុះ តម្លៃនៃប្រេងនិងទំនិញគិតជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកទាំងនេះត្រូវតែថ្លៃជាងមុនដើម្បីរក្សាសជ្ឈន្តិកៈតម្លៃ (intrinsic value) ដែលមិនផ្លាស់ប្តូរ។​  សជ្ឈន្តិកៈតម្លៃប្រៀបដូចជាគុណតម្លៃនៃផ្នែកក្នុងរបស់វត្ថុអ្វីមួយ គុណតម្លៃរបស់ប្រេងមិនមែនជាការកំណត់ដោយក្រុមហ៊ុនមួយឬពីរទេ ប៉ុន្តែការកំណត់នេះមានមូលដ្ឋានរួមរវាងក្រុមហ៊ុននិងភាគីច្រើន ហេតុនេះតម្លៃប្រេងមិនសូវមានការប្រែប្រួលខ្លាំង ឬមិនប្រែប្រួលតែម្តង។ ​

ក្រៅពីនេះ បញ្ហាអតិផរណា​ជាអំណះអំណាងមួយទៀតដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងតម្លៃប្រេងនិងមាសផងដែរ។ ក្នុងករណីនេះ អតិផរណាមានឥទ្ធិពលទៅលើការប្រែប្រួលតម្លៃប្រេងនិងតម្លៃមាស ហើយការប៉ះពាល់មានលក្ខណៈខុសគ្នាបន្តិចបន្តួច។ នៅពេលមានអតិផរណាកើតឡើង ទំនិញឡើងថ្លៃនិងប្រេងក្នុងទីផ្សារមានកំនើនតម្លៃដូចទំនិញទូទៅដែរ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ តម្លៃមាសដែលជាទំនិញនៅលើទីផ្សារក៏ឡើងថ្លៃដូចគ្នា ប៉ុន្តែតម្លៃនេះមិនបានសំដៅទៅលើមាសដែលស្ថិតនៅជាទ្រព្យសកម្ម ឬទ្រព្យវិនិយោគនោះទេ។ ចំណែកដែលជាទ្រព្យសកម្មវិញ ក្នុងពេលប្រទះបញ្ហាបែបនេះ វាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការរក្សាលំនឹងអត្រាអតិផរណាព្រោះវាមាននាទីជាមាសបម្រុង។ យោងតាម ETFs (Exchange Traded Fund) ដដែលបង្ហាញឱ្យដឹងថា ក្រៅពីបញ្ហាអតិផរណា តម្លៃមាសអាចឡើងថ្លៃខ្ពស់បំផុតនៅពេលដែលវិនិយោគិនប្រឈមមុខនឹងការអន់ថយសេដ្ឋកិច្ច ការធ្លាក់ចុះតម្លៃរូបិយប័ណ្ណ និងការក្ស័យធនរបស់ធនាគារជាដើម។ ចំណែកឯតម្លៃប្រេងនៅលើទីផ្សារវិញ វាអាចធ្លាក់ចុះនៅពេលដែលសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងទីផ្សារសាកលធ្លាក់ចុះឬជួបប្រទះវិបត្តិ។

សរុបមក ការសិក្សាពីប្រេងនិងមាសគឺជាកត្តាមួយផ្នែកដែលអាចឱ្យយើងដឹងពីការវិវត្តនៃទីផ្សារនិង ទំនាក់ទំនងរវាងវត្ថុទាំងពីរជាមួយនឹងសេដ្ឋកិច្ចសាកលក៏ដូចជាសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសដែលឈានមុខដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក ទំនាក់ទំនងរបស់វាទៅលើតម្លៃទីផ្សារមូលបត្រ និងការប្រើប្រាស់សមាមាត្រមាសប្រេងក្នុងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។ ក្រៅពីនេះ ការសិក្សាពីប្រេងនិងមាសអាចឱ្យយើងដឹងពីទំនាក់ទំនងរបស់វាជាមួយនឹងរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិក រួមទាំងឥទ្ធិពលនៃអតិផរណាទៅលើតម្លៃវត្ថុទាំងពីរផងដែរ៕

ពាក្យគន្លឹះ
Typical Price Trend / The Typical Price indicator: នៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ វាជាសូចនាករ (trend) ប្រាប់តម្លៃ ឬហៅថា សូចនាករតម្លៃ (Price trend​ / Price indicator) ហើយតម្លៃដែលបង្ហាញនៅលើនោះជាតម្លៃមធ្យមនៃតម្លៃមូលបត្រប្រចាំថ្ងៃ។
Intrinsic value: គឺជាតម្លៃនៃវត្ថុមួយដែលកំណត់ដោយលក្ខខណ្ឌទស្សនវិទ្យា ហើយជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការកំណត់តម្លៃវត្ថុ ទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗរួមមានតម្លៃមូលបត្រ និង កម្មវត្ថុកុងត្រាហិរញ្ញវត្ថុ។ តម្លៃនេះមានសារៈសំខាន់ក្នុងការប្រមើលមើលតម្លៃទីផ្សារថាទំនិញឬទ្រព្យនេះមានតម្លៃបែបណាបើមានការជួញដូរនៅលើទីផ្សារ។ នៅពេលវិនិយោគិនចង់វិនិយោគទៅលើអ្វីមួយ សជ្ឈន្តិកៈតម្លៃអាចឱ្យគេប៉ាន់ប្រមាណនូវប្រយោជន៍ដែលគេនឹងទទួលបានបន្ទាប់ពីដាក់ទុនវិនិយោគ។

ជប៉ុនគឺជាប្រទេសមហាអំណាចខាងសេដ្ឋកិច្ចដែលស្ថិតនៅលំដាប់លេខ៣ទូទាំងពិភពលោក ប៉ុន្តែប្រទេសនេះបែរជាមានភាពចង្អៀតចង្អល់ទៅលើការផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញទៅស្រ្តីក្នុងការចូលរួមក្នុងសង្គមទៅវិញ។ អ្វីដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍នោះ ជនជាតិជប៉ុននៅតែមានគំនិត “បុរសជាអ្នកធ្វើការ រីឯស្ត្រីជាអ្នកមើលថែទាំផ្ទះ” ដែលជាមូលហេតុដែលនាំឱ្យប្រទេសនេះបាត់បង់នូវស្រ្តីដែលជាធនធានដែលបានទទួលចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ។ ត្បិតតែរដ្ឋបាលរបស់លោកស្ហីនហ្សូ អាបេ (Shinzō Abe) បានផ្ដល់ឱកាសការងារដល់ស្ត្រីជាច្រើនលាននាក់ ប៉ុន្តែយោងតាមរបាយការណ៍ក្រសួងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនិងទំនាក់ទំនង (Ministry of Internal Affair and Communication) ជាងពាក់កណ្ដាលនៃការងាររបស់ស្ត្រីទាំងនោះគឺជាការងារក្រៅម៉ោង និងការងារបណ្ដោះអាសន្ន។ ហើយបញ្ហាគម្លាតយេនឌ័រនៅប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានឃើញយ៉ាងច្បាស់នៅឆ្នាំ២០២១នេះដោយថ្នាក់ដឹកនាំជប៉ុនបានវាយប្រហារចំៗទៅលើស្រ្តីនៅក្នុងសុន្ទរកថាផ្លូវការម្ដងជាពីរដង។

ជាក់ស្ដែង អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន និងប្រធានគណៈកម្មាធិការរៀបចំកីឡាអូឡាំពិកដែលទើបតែលាលែងពីតំណែងលោក Yoshiro Mori បានលើកឡើងថាស្ត្រីជប៉ុនជាបន្ទុកដែលបង្អូសអង្គប្រជុំគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកជប៉ុន (Japanese Olympic Committee) ឱ្យយូរដោយសារស្ត្រីជប៉ុននិយាយច្រើនពេក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គណបក្ស The Liberal Democratic Party បានស្នើឱ្យស្ត្រីអាចចូលរួមប្រជុំបាន ប៉ុន្តែមិនអាចបញ្ចេញមតិក្នុងអង្គប្រជុំឡើយ ហើយស្ត្រីអាចដាក់ស្នើបញ្ចេញមតិបន្ទាប់ពីអង្គប្រជុំបញ្ចប់។ ការបញ្ចេញទស្សនៈរបស់បុគ្គលសាធារណៈយ៉ាងនេះ មិនត្រឹមតែបញ្ជាក់ឱ្យពិភពលោកឃើញពីភាពតូចចង្អៀតនៃឱកាសចូលរួមសកម្មភាពរបស់ស្ត្រីជប៉ុននៅក្នុងសង្គមទេ ទស្សនៈទាំងនេះក៏អាចជាន់ពន្លិចគំនិតលើកកម្ពស់ស្ត្រីនៅក្នុងសង្គមជប៉ុនផងដែរ។ ជាក់ស្ដែង យោងតាមរបាយការណ៍របស់ Global Data on  National Parliaments បានបង្ហាញថា នៅក្នុងសភារបស់ជប៉ុន (House of Representative Shugiin) សមាជិកដែលជាស្ត្រីគឺមានត្រឹមតែ ៤៦ នាក់នៃចំនួនសរុបចំនួន ៤៦៤ នាក់តែប៉ុណ្ណោះ។

យោងតាមរបាយការណ៍របស់ World Economic Forum បានបង្ហាញថា សមភាពយេនឌ័រនៅប្រទេសជប៉ុនគឺស្ថិតនៅលំដាប់លេខ១២១ ក្នុងចំណោម ១៥៣ ប្រទេស។ របាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា ការចូលរួមផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងឱកាស (Economic Participation and Opportunity) និងការផ្ដល់អំណាចនយោបាយ (Political Empowerment) ជាដើមរបស់ស្ត្រីជប៉ុននៅមានកម្រិតនៅឡើយ។

អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងប្រទេសដ៏ជឿនលឿនមួយនេះ គឺនៅតែប្រកាន់យកគំនិតដែលថាស្ត្រីត្រូវលះបង់ការងារដើម្បីមកមើលថែគ្រួសារ។ ត្បិតតែជប៉ុនបានអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីសមភាពឱកាសការងារ (The Equal Employment Opportunity Act) អស់រយៈពេលលើសពី ៣០ ឆ្នាំក្ដី ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នក៏នៅមានស្ត្រីជប៉ុនជាច្រើនត្រូវបានជួបនឹងច្រវ៉ាក់មើលថែគ្រួសារបន្ទាប់ពីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍រួច ជាពិសេសក្រោយពេលមាតុភាព។ ផ្នត់គំនិតថាមើលថែទាំការងារផ្ទះគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ស្ត្រី ហើយបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ IMF Paper បានរកឃើញថាស្ត្រីភាគច្រើនយល់ថាមានអារម្មណ៍មិនគប្បីនៅពេលដែលមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចការងារផ្ទះ។ កាលពីឆ្នាំ២០២០ របាយការណ៍ស្ទង់មតិដែលធ្វើដោយគណៈរដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន Cabinet Office បានរកឃើញថា មានមនុស្សចំនួន ៦១% ប៉ុណ្ណោះ យល់ឃើញថាស្ត្រីគួរតែអាចបន្តធ្វើការទោះបីជាបន្ទាប់ពីមាតុភាព។ ហើយកាលពីឆ្នាំ២០១២ ស្ត្រីបានធ្វើមាតុភាពរួចចំនួន ៨៦% ប្រាថ្នាបន្តធ្វើការងារ ក៏ប៉ុន្តែប្រាថ្នានេះភាគច្រើនបានត្រឹមតែជាការស្រមៃ បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ The Japan Time។

លោកអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្ហីនហ្សូ អាបេ បានយល់ឃើញថាជប៉ុនត្រូវការស្ត្រីជាកម្លាំងចលករយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជំរុញគោលនយោបាយ Abeconomic និងលើកសេដ្ឋកិច្ចជប៉ុនចេញពីវិបត្ដិបរិត្តផរណា។ លោកក៏បានសន្យាថានឹងធ្វើឱ្យជប៉ុនជាទឹកដីដែលអាចឱ្យស្ត្រីរះចែងចាំង “a Japan in which women can shine” និងរួមទាំងបង្កើតគោលនយោបាយ “Womenomics Strategy”។ Womenomics Strategy គឺសសរមួយរបស់ Abeconomic និងមានគោលដៅបង្កើនភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ស្ត្រីចំនួន ៣០% នៅឆ្នាំ២០២០។ សន្យាមិនទាន់បានបីឆ្នាំផង រដ្ឋបាលរបស់លោក អាបេ ក៏បានពង្រួញគោលដៅមកត្រឹម ៧% នៅស្ថាប័នបម្រើសាធារណៈ និង ១៥% នៅជួររដ្ឋាភិបាលនិងស្ថាប័នឯកជន។ យោងទៅតាមរបាយការណ៍របស់ World Economic Forum នៅឆ្នាំ២០២០ ប្រាក់ចំណូលរបស់ស្ត្រីជប៉ុនជាមធ្យមវិញមានត្រឹមតែពាក់កណ្ដាលនៃប្រាក់ចំណូលរបស់បុរស។ ប្រទេសជប៉ុនមិនដែលមានប្រមុខរដ្ឋាភិបាលជាស្ត្រីនោះទេ ហើយមានស្ត្រីតែ២នាក់ដែលជាសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោក យូស្ហីស៊ីដេ ស៊ូហ្កា (Yoshihide Suga)។ មានអ្នកជំនាញជាច្រើនយល់ឃើញថាការចុះចេញពីតំណែងរបស់លោក អាបេ នៅឆ្នាំ២០២០ គឺបានបន្សល់ទុកប្រាថ្នាមួយចំនួនមិនទាន់សម្រេច ក្នុងនោះគឺការលើកកម្ពស់ស្ត្រីនៅក្នុងវិស័យការងារ​និងសង្គម។

មានកត្ដាចំនួនបួនដែលបណ្ដាលឱ្យមានវិសមភាពយេនឌ័រក្នុងប្រទេសជប៉ុន។ ទីមួយនោះគឺកត្តាដែលស្ត្រីជប៉ុនចំណាយពេលវេលាច្រើនលើការងារដែលមិនបានប្រាក់កម្រៃ។ បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ OECD  ស្ត្រីជប៉ុនបានចំណាយពេលវេលាចំនួន៣ម៉ោងនិង៤៤នាទី ដែលស្មើនឹង៤ដងនៃចំនួនពេលវេលាបុរសទៅលើការងារដែលមិនបានប្រាក់កម្រៃ ដូចជាការងារផ្ទះនិងមើលថែកូន ដែលនេះជាហេតុធ្វើឱ្យស្ត្រីមានពេលតិចលើការងារដែលមានប្រាក់កម្រៃ ឬមិនអាចចំណាយពេលច្រើនលើការងារ។ ជាមួយគ្នានេះ យោងតាម The Japan Times សេវាកម្មមើលថែទាំកុមារមិនអាចបង្កើនការទទួលមើលថែកុមារទាំងអស់នៅពេលដែលមានកំណើនស្ត្រីទៅធ្វើការនោះទេ។ ទីពីរនោះគឺវប្បធម៌ផ្នត់គំនិតអវិជ្ជមានលើភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ស្ត្រី។ យោងលទ្ធផលសិក្សារបស់ Kantar and Women Political Leaders បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មានតែមនុស្សចំនួន ២៤% ប៉ុណ្ណោះដែលមានអារម្មណ៍ល្អធ្វើការជាមួយអគ្គនាយកប្រតិបត្ដិ (CEO) ជាស្ត្រី។ កត្ដាទីបីនោះគឺ ការបៀតបៀនផ្លូវភេទនៅក្នុងការិយាល័យធ្វើការ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ South China Morning Post ការបៀតបៀនផ្លូវភេទនៅក្នុងកន្លែងការងារគឺមិនមែនករណីប្លែកទេនៅក្នុងប្រទេសជប៉ុន ដោយសារតែរចនាសម្ព័ន្ធនៃឋានានុក្រមរបស់ក្រុមហ៊ុន វប្បធម៌នៃការគោរពស្ដាប់បង្គាប់ខ្លាំង និងការបំពេញការងាររយៈពេលយូរ។ ជាមួយគ្នានេះ យោងតាមការសិក្សារបស់ក្រសួងសុខាភិបាល ពលកម្ម និងសុខុមាលភាពបានរកឃើញថាជាង ៣៣% នៃចំនួនអ្នកមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ដ គឺកើតឡើងបណ្ដាលមកពីការបៀតបៀនផ្លូវភេទ ការជិះជាន់ និងការបំពានអំណាចដោយមេៗរបស់ពួកគេ។ កត្ដាទីបួនគឺភាពចន្លោះប្រហោងនៃច្បាប់ដែលមានគោលបំណងកាត់បន្ថយគម្លាតវិសមភាពយេនឌ័រ។ គួរបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលជប៉ុនបានធ្លាប់បង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការកាត់បន្ថយវិសមភាពរវាងស្ត្រីនិងបុរសតាមរយៈការតាក់តែង និងការដាក់ឱ្យអនុវត្ដច្បាប់មួយចំនួនផងដែរ ប៉ុន្តែច្បាប់និងបទប្បញ្ញត្ដិទាំងនោះហាក់ដូចជាមិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព ប្រសិនបើយើងមើលទិន្នន័យនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ យោងតាមការចេញផ្សាយមួយចំនួនដូចជា CNN ច្បាប់ដែលមានគោលបំណងលើកកម្ពស់ស្ដ្រីនោះគឺមិនបានចែងពីទោសបញ្ញត្ដិលើក្រុមហ៊ុនដែលមិនបានអនុវត្ដច្បាប់នោះឡើយ។ ជាមួយគ្នានេះ សារពត៌មាន Asahai បានលើកឡើងថាមូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលមានភាពចំហលើចំណុចខ្លះនៅក្នុងច្បាប់គឺដោយសារតែភាពពិបាកបែងចែកនៃសកម្មភាពបៀតបៀននៅកន្លែងធ្វើការ។

វិសមភាពយេនឌ័រនេះគឺជាសញ្ញាណមិនល្អឡើយទៅលើជំងឺសេដ្ឋកិច្ចរបស់ជប៉ុន។ ជំងឺសេដ្ឋកិច្ចជប៉ុនដែលប៉ះពាល់ដល់កម្លាំងចលករមាន ដូចជា មនុស្សចាស់ច្រើនជាងកម្លាំងយុវជន ចំនួនប្រជាជនធ្លាក់ចុះជាដើម ហើយវិសមភាពយេនឌ័របានធ្វើឱ្យខ្ជះខ្ជាយធនធានមនុស្សដែលកម្រិតអប់រំខ្ពស់។ តាមការប៉ាន់ស្មានរបស់ World Economic Forum ការចូលរួមរបស់ស្ត្រីដោយស្មើភាពគឺនឹងជួយផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់ជប៉ុន ចំនួន ៥៥០ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។ មួយវិញទៀត ការណ៍ដែលជប៉ុនឈានជើងចូលទៅក្នុងបដិវត្ដន៍ឧស្សាហកម្ម ៤.០ អាចនឹងផ្ដល់ហានិភ័យបន្ថែមលើការលើកម្ពស់ស្ត្រីដើម្បីជាកម្លាំងចលករដោយសារតែម៉ាស៊ីននឹងជំនួសការងារមនុស្សយ៉ាងច្រើន។ ហើយការណ៍ដែលចំនួនការងារនឹងកាត់បន្ថយនេះនឹងអាចផ្ដល់បន្ទុកបន្ថែមលើឱកាសការងាររបស់ស្ត្រី។

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទវិភាគដោយ៖ លោក ហ៊ុយ បញ្ញាវ័ន្ដ
គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ លោក ហ៊ី សុជាតិ

កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ កន្លងទៅនេះ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក António Guterres បានលើកឡើងពីភាពមិន​ស្មើគ្នា និងអយុត្ដិធម៌លើការចែកចាយវ៉ាក់សំាង ដែលមានប្រទេសធំៗចំនួន ១០ មានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ក្នុងដៃចំនួន ៧៥% នៃចំនួនវ៉ាក់សាំងសរុបក្នុងពិភពលោក ខណៈប្រទេសចំនួន ១៣០ មិនមានវ៉ាក់សាំងសូម្បីតែមួយដូស។ នេះសរបញ្ជាក់ពីគម្លាតវិសមភាពនៃការទទួលបានវ៉ាក់សាំងរវាងប្រទេសអ្នកមាននិងប្រទេសអ្នកក្រក្នុងការទទួលបានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ដែលបណ្ដាលមកពីកត្ដាសេដ្ឋកិច្ចនិងឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេស។ ទោះបីវ៉ាក់សាំងជាក្ដីសង្ឃឹមក្នុងការបើកសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវិសមភាពនៃការទទួលបានវ៉ាក់សាំងនេះនឹងអាចផ្ដល់បន្ទុកបន្ថែមលើគម្លាតសេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍរវាងប្រទេសក្រីក្រនិងប្រទេសអ្នកមាន។

ចំពោះការអនុម័តគោលនយោបាយអំឡុងពេលនៃការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ប្រទេសធំៗបានកំណត់ជំហរខ្លួនក្នុងការស្តុកទុកវ៉ាក់សាំង ដោយមើលឃើញពីវិធីសាស្រ្តនៅក្នុងការឆ្មក់យកឱកាសសេដ្ឋកិច្ចនិងលើកមុខមាត់របស់ខ្លួនលើឆាកអន្តរជាតិនាថ្ងៃខាងមុខ។ យោងតាមក្រុមយុទ្ធនាការ Oxfam វ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ដែលមានប្រសិទ្ធភាពជាងគេនៅលើពិភពលោក ត្រូវបានប្រទេសធំៗទិញអស់ ៥៤% នៃចំនួនសរុប ដើម្បីស្តុកទុកក្នុងបរិមាណលើសពី៣ដងនៃចំនួនប្រជាជនរបស់ប្រទេសទាំងនោះ។ នាបច្ចុប្បន្ន បើយោងទៅតាមការចេញផ្សាយរបស់ The New York Time សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបបានស្តុកវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ចំនួន ១ ប៊ីលាន ទៅ ២ ប៊ីលាន ដូស សម្រាប់ប្រជាជនរបស់ពួកគេ ដែលនេះនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនោះ អាចចាប់ដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចបន្ទាប់ពីវិបត្ដិកូវីដ១៩ លឿនជាងប្រទេសដ៏ទៃទៀតដែលមិនទទួលបានវ៉ាក់សាំង។ ជាមួយគ្នានេះប្រទេសក្រីក្រនឹងអាចរង់ចាំរហូតដល់ឆ្នាំ២០២៤ដើម្បីទទួលបានវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ដោយសារមានបន្ទុកបំណុលខ្ពស់ ដែលកត្តានេះបានកម្រិតសមត្ថភាពក្នុងការចំណាយទិញវ៉ាក់សាំង បើយោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ Los Angeles Times។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយសារតែការផលិតវ៉ាក់សាំងពីស្ថាប័នឱសថធំៗបាននាំចេញទៅឱ្យតែប្រទេសអ្នកមាន ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមនឹងអាចងាកទៅរកវ៉ាក់សាំងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិននិងរុស្សី។ អ្នកជំនាញជាច្រើនបានយល់ឃើញថា យុទ្ធនាការចែកចាយវាក់សាំងនេះគឺជាល្បែងនយោបាយមួយដែលអាចផ្តល់អំណាចទៅដល់ប្រទេសមានចំណូលខ្ពស់ ក្នុងកំណត់នូវការចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅដល់ប្រទេសដែលគ្មានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ក្រោមការសម្លឹងមើលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច និងការកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយ។

វិសមភាពមិនមែនជារឿងដែលគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ ដោយសារវិសមភាពតែងតែកើតឡើងរវាងប្រទេសខ្លាំងនិងប្រទេសទន់ខ្សោយ។ យោងតាមអគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក Antonio Guterres បានបញ្ជាក់ពីវិសមភាពនៃការចែកចាយវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩នៅជុំវិញសាកលលោក ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញនូវពីបញ្ហាសីលធម៌នៃសហគមន៍ដែលយើងរស់នៅមួយនេះ។ លោកក៏បានជំរុញ ឱ្យប្រទេសដ៏ទៃដែលមានបចេ្ចកវិទ្យានិងសមត្ថភាពខ្ពស់ក្នុងផលិតវ៉ាក់សាំងនេះដើម្បីផ្តល់ជំនួយទៅដល់ប្រទេសដែលកំពុងខ្វះខាតផងដែរ។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រទេសឥណ្ឌានិងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូងក៏បានចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយមានការស្នើសុំឱ្យអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកលើកលែងការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យស្ថាប័នឱសថឈានមុខគេក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ ចែករំលែកនូវបច្ចេកវិទ្យាឱ្យប្រទេសដ៏ទៃទៀតក្នុងការផលិតវ៉ាក់សាំងក្នុងតម្លៃសមរម្យកាលថ្ងៃទី២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០នេះ។ ប៉ុន្តែ សំណើនេះត្រូវបានរារាំងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហភាពអឺរ៉ុប ដោយសារប្រទេសទាំងនេះបានការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងការពារប្រាក់ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្មផលិតវ៉ាក់សាំងរបស់ពួកគេ ក្រោមហេតុផលថាជាតម្រូវការចាំបាច់របស់គ្រឹះស្ថានផលិតវ៉ាក់សាំងសម្រាប់បន្តបង្កើតវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩នេះតទៅថ្ងៃខាងមុខ។

ដើម្បីកាត់បន្ថយវិសមភាពក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំង ពិភពលោកក៏បានបង្កើតយុទ្ធនាការ COVAX ដែលជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់ប្រទេសក្រីក្រ។ COVAX ត្រូវបានបង្កើតដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក គណៈកម្មការអឺរ៉ុប និងរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសបារាំង ក្នុងគោលបំណងសម្របសម្រួលការទិញវ៉ាក់សាំងកូវីដ១៩ជូនទៅឱ្យប្រទេសក្រីក្រនៅទូទាំងពិភពលោក។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ BBC COVAXបានចាប់ផ្តើមរៀបចំការផលិតវ៉ាក់សាំងទៅច្រើនជាង ១៨០ ប្រទេស ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ មកដល់បច្ចុប្បន្ន និងមានគម្រោងក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំងចំនួន ៣៣០ លាន ដូសនៅចុងឆ្នាំ២០២១នេះ។ លោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិបានស្នើឱ្យក្រុមប្រទេស G២០ និងក្រុមប្រទេសអ្នមានក្នុងការបង្កើតក្រុមកម្លាំងបន្ទាន់ (Emergency Task Force) ដើម្បីរៀបចំផែនការចាក់វ៉ាក់សាំងជាសកល និងសម្របសម្រួលការអនុវត្ដផែនការនេះ និងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលជាសំនួរនោះគឺ តើយុទ្ធនាការ COVAX អាចនឹងចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅដល់ប្រទេសដែលខ្វះខាតគ្រប់គ្រាន់និងទាន់ពេលវេលាឬទេ នៅពេលដែលស្ថាប័ននេះនៅតែពឹងផ្អែកលើក្រុមហ៊ុនឱសថធំៗដែលគិតពីប្រាក់ចំណេញរបស់ពួកគេ? ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ក្រុមហ៊ុនឱសថធំៗមួយចំនួនក៏បានជួបប្រទះនូវកង្វះខាតវ៉ាក់សាំង ដែលមានការពន្យារពេលក្នុងការចែកចាយវ៉ាក់សាំងទៅឱ្យយុទ្ធនាការ COVAX  និងជាពិសេសប្រទេសធំៗនៅអឺរ៉ុបជាដើម បើយោងតាម The New York Time។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយយោងតាមអ្នកជំនាញលើច្បាប់អន្តរជាតិនិងជំងឺឆ្លងពីសាកលវិទ្យាល័យ Keele នៃចក្រភពអង់គ្លេស លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “មនុស្សគ្រប់រូបរស់នៅក្នុងប្រទេសដែលពឹងផ្អែកយុទ្ធនាការ COVAX ដើម្បីទទួលវ៉ាក់សាំង ប៉ុន្តែនេះគឺជាទីផ្សាបរាជ័យមួយ។ វ៉ាក់សាំងមិនមែនទទួលបានដោយសារកត្តាតម្រូវការទេ ប៉ុន្តែវាពឹងផ្អែកលើសមត្ថភាពក្នុងការទិញ ហើយ COVAX មិនអាចដោះស្រាយវិបត្ដិនោះទេ។”

ជារួម វិសមភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅតែបន្តនៅអនាគត ប្រសិនបើប្រទេសនីមួយៗគិតពីផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះ។ ដើម្បីឱ្យសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកត្រលប់មកសភាពដើមឆាប់រហ័សវិញ មនុស្សគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំងនេះ មិនមែនតែប្រទេសដែលមានសមត្ថភាពផលិត ឬទិញវានោះទេ។ ម៉្យាងវិញទៀត ដោយយោងតាមការសិក្សារបស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃការស្រាវជ្រាវនិងការអភិវឌ្ឍន៍ RAND ប្រសិនប្រទេសក្រីក្រមិនទទួលបានវ៉ាក់សាំងគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ជាលទ្ធផល សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងអាចបោះចោលនូវប្រាក់ចំនួន ១៥៣ លានដុល្លារអាមេរិក​ ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ដូចនេះ ការចែកចាយវ៉ាក់សាំងគឺជាការចាំបាច់មួយ មិនត្រឹមតែសម្រាប់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនោះទេ ប៉ុន្តែក៏ដើម្បីប្រយោជន៍អន្តរជាតិទាំងមូលផងដែរ។

តាម​រយៈ​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​ជាតិ​នៃ​សេតវិមាន សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​បញ្ចេញ​ឯកសារ​សម្ងាត់មួយស្ដីពី​ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូ​ប៉ាស៊ីហ្វិក​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី១២ ខែ​មករា ឆ្នាំ២០២១។ តាម​ពិត​ទៅ ឯកសារ​សម្ងាត់​មួយនេះ​គួរតែត្រូវ​ចេញផ្សាយជាសាធារណៈ​នៅ​ឆ្នាំ២០៤៣ឯណោះទេ ពីព្រោះ​ថា​តាមច្បាប់​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ​ ចំពោះរាល់ឯកសារ​សម្ងាត់​លក្ខណៈ​សន្តិសុខ​ជាតិ​បែប​នេះគឺត្រូវ​កំណត់​ឲ្យ​មាន​រយៈពេល​អតិបរមា ២៥ឆ្នាំ ក្រោយ​ពីមាន​​ការឯកភាព​ផ្លូវការ ទើប​ផ្សព្វផ្សាយ​​​ទៅ​មជ្ឈដ្ឋាន​ទូទៅ (ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ចេញ​ជា​ធរមាន​នៅ​ឆ្នាំ២០១៨)។

នៅ​ក្នុង​ឯកសារ​កម្រាស់​ ១៥ ទំព័រ​ដែល​បិទ​បាំង​ពាក្យ​និង​ឃ្លា​មួយ​ចំនួន​តូច​ សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​គូស​បញ្ជាក់​ពី​បញ្ហា​ប្រឈម​ចំពោះ​សន្តិសុខ​ជាតិ​ ក៏​ដូច​ជា​ផលប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ អ្វី​ដែល​សំខាន់​ជាង​គេ​ក្នុង​សំណៅ​ឯកសារ​យុទ្ធសាស្ត្រ​អាមេរិក​មួយ​នេះ​គឺ អាមេរិក​ចង់​រក្សា​ភាព​ជា​បងធំ​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។

ជាក់ស្ដែង សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​មើល​ឃើញ​ថា សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន​ជា​អ្នក​គំរាមកំហែង​ដល់​វត្តមាន​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដ៏​ធំ​មួយ​នេះ។ ហេតុនេះហើយ អាមេរិក​បាន​ដាក់​ផែនការ​សកម្មភាព​ក្នុង​ការ​ទប់ស្កាត់​ឥទ្ធិពល​ចិន តាំង​ពី​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ចនិង​ផ្នែក​ឥទ្ធិពល​នយោបាយ-ការ​ទូត ហើយ​ឈាន​ទៅ​ដល់​ផ្នែក​យោធា​ទៀត​ផង​។ ទោះ​បី​ជា​សរសេរ​ក្នុង​ន័យ​អវិជ្ជមាន​ច្រើន​ក៏​ដោយ សហរដ្ឋអាមេរិក​ក៏​បាន​បង្ហាញ​ពី​ជំហរ​មួយ​ដើម្បី​សហការ​ជាមួយ​ចិន នៅ​ពេល​ណា​ដែល​ផល​ប្រយោជន៍ត្រូវបានផ្តល់​ដល់សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

ក្រៅ​ពី​ចិន​ សហរដ្ឋអាមេរិក​ក៏​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ផែនការ​សកម្មភាព​របស់​ខ្លួន​ចំពោះ​សម្ព័ន្ធ​មិត្តដៃ​គូ​របស់​ខ្លួនដែលរួមមាន ឥណ្ឌា និង​ប្រទេសនៅអាស៊ី​ទក្សិណ ក៏​ដូច​ជា​ ឧបទ្វីប​កូរ៉េផងដែរ ប៉ុន្តែ អត្ថបទ​នេះ​​នឹង​ផ្ដោត​ខ្លាំង​ចំពោះ​បញ្ហា​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ត្រូវ​បាន​លើកឡើង​យ៉ាងច្រើន​គួរសមផង​ដែរ​នៅ​ក្នុង​ឯកសារ​សម្ងាត់​នេះ ដោយ​មាន​ ​ផ្នែក​មួយប្រមាណ​ជា​ ១ ទំព័រ បកស្រាយ​អំពី​គោលដៅ​និង​សកម្មភាពរួម​តំបន់​រវាង​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង​តំបន់​ផែន​កោះ​មហាសមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។​​ នៅក្នុងឯកសារនេះ អាមេរិក​ដាក់​ចេញ​នូវ​គោលបំណងចំនួន ៥ និង​ផែនការ​សកម្មភាព​មួយ​ចំនួនដែល​ខ្លួន​នឹង​អនុវត្ត​នៅ​ក្នុង​ក្របខ័ណ្ឌ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ​សហរដ្ឋអាមេរិកក៏​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ការ​ប្ដេជ្ញា​ចិត្ត​ចំពោះ​តួនាទី​ស្នូល ឬតួនាទី​មជ្ឈភាព​អាស៊ាន (ASEAN Centrality) ដែល​ជា​គោល​តម្លៃ​របស់​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ផងដែរ។ ម្យ៉ាងទៀតនោះ អាមេរិក​ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ទៅការលើក​កម្ពស់ និង​ការគាំទ្រ​ភាព​អន្តរកាល​ទៅ​កាន់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថែមទៀតផង។

អ្នក​តាម​ដាន​កិច្ចការ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជា​ច្រើន​យល់​ថា សហរដ្ឋអាមេរិក​គ្រាន់​តែចាត់​ទុក​អាស៊ាននិង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ទាំង​មូល​ជា​តួ​រង ឬគ្រាន់​តែ​ជា​កូន​អុក​មួយ​សម្រាប់​អាមេរិក​​ទប់ទល់​នឹង​​ចិនតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ការ​លើកឡើង​បែប​នេះ​ គឺយោង​លើ​មូលហេតុ​ថា អាមេរិក​ក្នុង​សម័យ​រដ្ឋការ​លោក​ ដូណាល់ ត្រាំ មិន​សូវ​រវីរវល់​នឹង​កិច្ច​ប្រជុំ​កំពូល​នានា​របស់​អាស៊ាន​ទេ​ គឺគិតតែ​ពី​ប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន​ច្រើន​ជាង។ ក្នុង​ឯកសារ​នេះ​វិញ អ្នក​វិភាគ​កិច្ចការ​តំបន់​យល់​ថា អាមេរិកគ្រាន់​តែ​បង្ហាញ​ពី​ការ​ប្ដេជ្ញាចិត្ត ប៉ុន្តែមិន​បាន​បកស្រាយ​លម្អិត​ពី​ផែនការ​សកម្មភាព​ក្នុង​ការ​លើក​កម្ពស់​តួនាទី​ស្នូល​អាស៊ាន ព្រម​ទាំង​របៀប​នៃ​ការ​គាំទ្រ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​មីយ៉ាន់ម៉ា​នោះ​ទេ​។

ចំពោះ​រឿង​តួនាទី​ស្នូល​អាស៊ាន ក្នុង​ឯកសារ​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា អាមេរិក​គាំទ្រ​តាម​រយៈ​​ការពង្រឹង​ចំណង​មិត្តភាព​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​ “សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី”។ អ្នក​តាមដាន​មួយ​ចំនួន​យល់​ឃើញ​ថា អាមេរិក​បាន​មើល​រំលង​ប្រទេស​ផ្សេងៗ​ទៀត​ក្នុង​តំបន់អាស៊ាន។ បើ​និយាយ​​រឿង​ប្រជាធិបតេយ្យ និង​សិទ្ធិ​មនុស្ស​វិញ នៅក្នុង​ឯកសារ​សម្ងាត់​មួយ​នេះ មាន​តែ​មីយ៉ាន់ម៉ា​ប៉ុណ្ណោះ ដែល​អាមេរិក​បាន​និយាយ​ថា​គាំទ្រ​ ខណៈអាមេរិក​ស្ងាត់​ឈឹងលើប្រធានបទ​ប្រទេស​ដទៃ​ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​វិភាគ​ខ្លះ​យល់​ថា អាមេរិក​កំពុង​តែ​ប្រាសចាក​ពី​គោល​តម្លៃ​នៃ​គោលនយោបាយ​ការបរទេស​​របស់​ខ្លួន​រួម​មាន​ ការ​លើក​កម្ពស់​សិទ្ធិមនុស្ស និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​​ជុំ​វិញ​ពិភពលោក។

ចំពោះ​មតិ​របស់​ខ្ញុំ​ផ្ទាល់​វិញ វា​ត្រឹមត្រូវ​ណាស់​ចំពោះ​ការ​លើក​ឡើង​ថា ​អាមេរិក​សម្លឹង​មើល​ការ​ទប់ស្កាត់​ចិន​ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន នេះ​គឺ​ស្រប​តាម​គោលនយោបាយ “អាមេរិក​ចម្បង” របស់​លោក ​ត្រាំ  ហើយ​ប្រាកដ​ណាស់​នៅ​លើ​ឆាក​អន្តរជាតិ​ ប្រទេស​ណា​ក៏​ប្រឹងប្រែង​ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ​របស់​គេ​ដែរ។ បើ​និយាយ​អំពី​អាស៊ាន​វិញ ​តំបន់​នេះ​សំខាន់​ចំពោះ​អាមេរិក ហើយ​សំខាន់​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ចាប់​តាំង​ពី​ពេលដែល​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​កាន់​តែ​រាលដាល​ខ្លាំង​ឡើងៗ​តាម​រយៈ​អំណាច​ទន់​ដូច​ជា រឿង​ផ្ដល់​ជំនួយ ផ្ដល់​ប្រាក់​កម្ចី ក៏​ដូច​ជា​ការ​វិនិយោគ។ ភាព​សំខាន់​នេះ​ដែរ​ក៏​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​តំបន់​នេះ​ក្លាយ​ជា​ចំណុច​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​ដ៏​ក្ដៅ​គគុកមួយ​​រវាង​ចិននិង​អាមេរិក។ ហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អាមេរិក​ហាក់​បី​ដូច​ជា​សកម្ម​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជាង​អាណត្តិ​ប្រធានាធិបតី​មុនៗ​ក្រោយ​សម័យ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់។ ​សូម​បញ្ជាក់​បន្តិច​ថា ទោះ​ជា​លោក​ ត្រាំ​ ហាក់​មិន​សូវ​ខ្វល់​ខ្វាយ​នឹង​តំបន់​នេះ​ពិត​មែន ប៉ុន្តែ​មន្ត្រី​រដ្ឋការជំនាញរបស់​អាមេរិក​ទាំង​អ្នក​ការ​ទូត​និង​មន្ត្រី​យោធា​បាន​និយាយ​ជំហរ​របស់​ខ្លួន​ច្បាស់ៗ​ណាស់​នៅ​តាម​វេទិកា​ផ្សេងៗ ដែលជំហរ​នោះ​គឺ​ អាមេរិក​គាំទ្រ​តំបន់​មេគង្គនិង​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ដើម្បី​គេច​ចេញ​ពី​ឥទ្ធិពល​ចិន។ ឯកសារ​សម្ងាត់​នេះ​ជា​ភស្តុតាងដ៏​រឹង​មួយ អំពី​គោល​ជំហរ​អាមេរិក​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ យ៉ាងណាមិញ វា​ហាក់​បី​ដូច​ជា​ស្រពិចស្រពិល​និង​មិន​ច្បាស់​ពី​មូលហេតុ​ដែល​អាមេរិក​បញ្ចេញ​ឯកសារ​ដ៏​សំខាន់​នេះ​មុន​កាល​កំណត់​រហូត​ទៅ​ជាង ២០ឆ្នាំ។ អ្នក​ខ្លះ​យល់​ថា រដ្ឋការ​លោក​ ត្រាំ​ ធ្វើ​បែប​នេះ​ ដើម្បី​រុញ​ឲ្យ​លោក​ ចូ បៃឌិន បន្ត​អនុវត្ត​យុទ្ធសាស្ត្រ​នេះ​។ បើ​តាម​ការ​សង្កេត​មើលទំនោរ​គោលនយោបាយ​ការបរទេស​អាមេរិក គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា យុទ្ធសាស្រ្ត​ជំនាន់​លោក​ ត្រាំ​ មួយ​នេះ អាច​នឹង​នៅ​បន្ត​ដដែល​។ យើង​អាច​សម្គាល់បាន​តាម​រយៈ​សកម្មភាព​មួយ​ចំនួន​របស់​យោធា​អាមេរិក​នៅ​តំបន់​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង ក៏​ដូច​ជា​កិច្ច​សន្ទនា​តាម​ទូរស័ព្ទ​រវាង​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិកនិង​មេដឹកនាំ​អឺរ៉ុប​ ព្រម​ទាំង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​អាមេរិក ជាមួយ​​ប្រទេស​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​ខ្លួន​។ យ៉ាងណាមិញ ការ​បន្ត​អនុវត្ត​​មាន​កម្រិត​ត្រឹម​ណា យើង​នឹង​រង់​ចាំ​មើល​ទៀត ប៉ុន្តែ​យើង​អាច​ដឹង​ច្បាស់​ថា ឯកសារ​សម្ងាត់​អំពី​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​អាមេរិក​អាច​ជា​ឯកសារ​យោង​ដ៏​សំខាន់​សម្រាប់​តាម​ដាន​ចលនា​របស់​អាមេរិក​នៅភាគ​ខាង​កើត​ដ៏​ធំ​នៃ​ទ្វីប​អាស៊ី៕

អ្នកអាចចូល subscribe Telegram ផ្លូវការរបស់ The SEED តាមរយៈ https://t.me/TheSEED
អត្ថបទពីប្រិយមិត្ដ៖ លោក Him Rotha
គំនូរដោយ៖ កញ្ញា គង់ រដ្ធាវី