វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ ១៩៩៧ ឬ Asian financial crisis ​ បានធ្វើឱ្យប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ីមានសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៦និង ១៩៩៧ ដោយក្នុងនោះអត្រាផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបឬ GDP របស់ប្រទេសប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាងគេដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ីបានធ្លាក់មកត្រឹម ៤៣,២% ប្រទេសថៃ ២១,២%% ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ១៩% កូរ៉េខាងត្បូង ១៨,៥% និង ហ្វីលីពីន ១២,៥%។ ប្រទេសដែលជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសជួបវិបត្តិទាំងអស់នេះក៏ទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនេះដែរ។ បញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុនេះបានជះឥទ្ធិពលផលប៉ះពាល់ជាប្រព័ន្ធដល់សេដ្ឋកិច្ចជិតខាង ព្រោះការខូចខាតសេដ្ឋកិច្ចមិនត្រឹមតែមានលើប្រទេសដែលរងគ្រោះទេ ប៉ុន្តែវាបន្តប៉ះពាល់ទៅលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្មរបស់ប្រទេសក្នុងតំបន់ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នា និងប្រទេសជាដៃគូរសហការផងដែរ។

សេចក្តីសង្ខេបត្រួសៗពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ១៩៩៧

វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីចាប់ផ្តើមឡើងពីវិបត្តិធនាគារនៅក្នុងប្រទេសថៃអំឡុងទសវត្សន៍ឆ្នាំ១៩៩០ ដោយធនាគារថៃបានផ្តល់ឥណទានដុល្លារអាមេរិកធនមធ្យមឱ្យអ្នកវិនិយោគក្នុងស្រុក ជាពិសេសឥណទានបរទេសឬ cross border loan ច្រើនលើសកំណត់រហូតដល់ដើមឆ្នាំ ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យមានបញ្ហាមានសញ្ញាណអស្ថិរភាពហិរញ្ញវត្ថុលេចឡើងក្នុងសេដ្ឋកិច្ចថៃ។ នៅពេលធនាគារផ្តល់ឥណទានកាន់តែច្រើន នោះដើមទុនរបស់ធនាគារបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយសារតែលំហូរមូលធន (Capital flow) មិនមានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបំពេញតាមចរន្ដគណនីក្នុងធនាគារ ហើយវាបានបន្តឱ្យមានបញ្ហាឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។ បន្ថែមពីលើបញ្ហាធនាគារ ថៃក៏មានបញ្ហាអតិផរណាលុយបាតថៃបណ្តាលឱ្យវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនេះបានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើងខ្លាំង។ នៅដើមខែកក្កដាឆ្នាំ ១៩៩៧ ធនាគារថៃបន្តប្រកាសក្ស័យធនច្រើនទៅៗ រួមជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពនៃការដកប្រាក់យ៉ាងច្រើនពីធនាគារ រីឯបញ្ហាអត្រាអតិផរណាកាន់តែខ្ពស់ទៅៗ។ ការរីករាលដាលពីវិបត្តិនៅថៃបាននាំផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ នាំឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GDP ធា្លក់ចុះជាទម្ងន់ ហើយអត្រាអ្នកអត់ការងារធ្វើកាន់តែកើនឡើង។ តើប្រទេសទាំងនេះមានគោលការណ៍ស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញដូចម្តេចខ្លះ?

គោលការណ៍ដោះស្រាយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ Policy response

ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនេះ ថៃនិងប្រទេសជួបវិបត្តិនានានៅអាស៊ីបានធ្វើចំណាត់ការគោលការណ៍ស្រោចស្រង់ពីវិបត្តិនេះដោយទទួលជំនួយពីខាងក្រៅ (ពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ និងធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ីជាដើម) បូករួមនឹងគោលការណ៍រៀបចំស្តារវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធ្វើកំណែទម្រង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធនាគារឡើងវិញ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ International Monetary Fund ឬ IMF បានបង្ហាញពីមធ្យោបាយដែលជាគោលការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងការដោះស្រាយនឹងបញ្ហាលុយហើមនេះរួមមាន៖

ក. ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីខាងក្រៅ និងគោលការណ៍អង្គការអន្តរជាតិពាក់ព័ន្ធ

ក្នុងការស្រោចស្រង់ចម្បង ប្រទេសរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេមានថៃ កូរ៉េ និងឥណ្ឌូនេស៊ី បានទទួលកញ្ចប់ជំនួយទ្រព្យសកម្មផ្លូវការពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ International Monetary Fund ឬ IMF នៅខែមករា​ ឆ្នាំ១៩៩៩ សរុប ១៧ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកដល់ប្រទេសថៃ ៤២ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកដល់ឥណ្ឌូនេស៊ី និង ៥៨ ប៊ីលានដុល្លារដល់កូរ៉េខាងត្បូងក្នុងការជួយទប់ស្កាត់លំហូរចេញរូបិយវត្ថុយ៉ាងលឿននោះ។ កញ្ចប់ជំនួយនេះមិនអាចគ្របដណ្តប់លើគ្រប់បញ្ហាដូចជា បញ្ហាទីផ្សារមូលប័ត្រ ការបាត់បង់ទំហំវិនិយោគ អតិផរណា និងបំណុលបរទេសទាំងស្រុងបានទេ។ សម្រាប់ប្រទេសថៃ កូរ៉េខាងត្បូង និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជំនួយពីមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិនេះបានត្រឹមតែជួយសម្រួលការលំហូរចេញមូលធនដែលជាបញ្ហាចម្បងធ្វើឱ្យធនាគារក្ស័យធន និងបាត់បង់ទ្រព្យបម្រុង។ ការពឹងលើកញ្ចប់ជំនួយមួយមុខគឺមិនគ្រប់ទេ ដូចនេះរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងនេះត្រូវធានារក្សាឱ្យមានអ្នកវិនិយោគបន្តវិនិយោគក្នុងស្រុក និងធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្មធនាគារបន្ថែមដើម្បីឱ្យមានលំហូរចូលមូលធន (Capital inflow) ទប់តទល់នឹងបញ្ហាឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។ ទោះជាជំនួយអន្តរជាតិមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាទាំងស្រុងបាន យ៉ាងណាវាអាចជួយរំដោះស្ថានភាពយ៉ាប់យឺនមួយផ្នែកនៃសេដ្ឋកិច្ចបានខ្លះដែរដោយជួយរក្សាអនុបាតនៃលទ្ធភាពទូទាត់សងបំណុលឬ Liquidity ratio។​

ខ.​​ ការរៀបចំវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​​ និងកំណែទម្រង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឡើងវិញ

ក្នុងការដោះស្រាយស្ថានភាពក្ស័យធននៃស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុក្នុងស្រុកជាច្រើន រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសជួបវិបត្តិ ជាពិសេសប្រទេសថៃបានធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្ម capitalization ប្រព័ន្ធធនាគារ ទៅកម្រិតអន្តរជាតិដែលមានទំហំពី ២០% ទៅ ៣០% នៃ GDP ដើម្បីស្តារកំណើនសេដ្ឋកិច្ច​ឡើងវិញានទៅរកស្ថានភាពណៈវិនិច្ឆ័យមួយចំនួនទៅធនាគារក្នុងស្រុកមុននឹងឱ្យកម្ចីរព័ន្ធធនាគារឡើងជាលំដាប់៩៩៧ កូរ៉េស្ទើរតែមិនមានទ្រព្យតម្កល់ដែលអា និងបញ្ចុះបញ្ចូលវិនិយោគិនឱ្យបន្តវិនិយោគ។ ការធ្វើមូលធនភាវូបនីយកម្ម capitalization ប្រព័ន្ធធនាគារសំដៅទៅលើកញ្ចប់ថវិកាស្តារដែលផ្តល់ដោយធនាគារកណ្តាលទៅធនាគារក្នុងស្រុកដែលកំពុងបាត់បង់ទ្រព្យបម្រុង​ ឬ ធនាគារឯកជនក្នុងគោលបំណងសង្គ្រោះមិនឱ្យឈានទៅរកការក្ស័យធន។  ប្រទេសរងគ្រោះខ្លាំងមានថៃ កូរ៉េ និងឥណ្ឌូនេស៊ីបានរៀបឡើងវិញនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងប្រព័ន្ធធនាគារទន់ខ្សោយ ក្នុងនោះបានសម្រេចបិទស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុ​ និងធនាគារក្នុងស្រុកណាដែលមានលក្ខណៈអន់ថយ ដាក់ចេញនូវលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យមួយចំនួនទៅធនាគារក្នុងស្រុកមុននឹងឱ្យកម្ចីឯកជន ក៏ដូចជាបង្កើតគណៈកម្មការជំនាញក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ។ យោងតាមធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី Asian Development Bank ឫ ADB បានបង្ហាញពីកំណែទម្រង់វិស័យធនាគារតាមប្រទេសរងវិបត្តិ រួមមានប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កូរ៉េខាងត្បូង ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងថៃក្នុងការសម្អាតកម្ចីឥតដំណើរការនិងរៀបចំលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យថ្មីក្នុង​ការ​ផ្តល់ឥណទានតាមធនាគារក្នុងស្រុក ដើម្បីធានាបាននូវតុល្យភាពក្នុងការទូទាត់ទាំងអត្រាការប្រាក់ និងសំណងបង្វិល។ តាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោក ៤៧% នៃស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុនិងក្រុមហ៊ុនថៃបានបាត់បង់តារាងតុល្យការ (Balance sheet ឫ ទំហំទ្រព្យសម្បត្តិ) ​ប៉ុន្តែដ្ឋាភិបាលថៃបានស្រោចស្រង់ធនាគារពាណិជ្ជ និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់ៗមិនឱ្យក្ស័យធន ហើយក៏បានរក្សាទំនុកចិត្តអ្នកវិនិយោគឱ្យបន្តវិនិយោគដើម្បីធានា​​​​​​​​​​​​ឱ្យមានលំហូរមូលធនក្នុងសេដ្ឋកិច្ចថៃឡើងវិញ​។ ការស្រោចស្រង់នេះ បានធ្វើឡើងដោយការបញ្ចូលស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុចូលគ្នានិងធ្វើមូលធនភាវូបន័យកម្មធនាគារទាំងនោះ។ ធនាគារកណ្តាលថៃបានចេញគោលការណ៍រួមបញ្ចូលស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុចូលគ្នាផងដែររួមមាន ក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ៩១ និង ធនាគារចំនួន ១៨ក្នុងប្រទេសថៃ។ ក្នុងពេលនោះក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុថៃ និងធនាគារកណ្តាលថៃបានឱ្យក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុធំជាងគេរបស់ថៃ Finance One រួមបញ្ចូលជាមួយនឹងធនាគារពាណិជ្ជលំដាប់ទី​១២ក្នុងស្រុក Thai Danu Bank និងបានផ្តល់ជំនួយ ៤០​ ប៊ីលានបាត ក្នុងការស្រោចស្រង់ពីការក្ស័យធន។ ជំនួយ ៤០ ប៊ីលានបាតនេះគឺដើម្បីរក្សាតារាងតុល្យការ (Balance sheet ឫ ទំហំទ្រព្យសម្បត្តិ)​ និងអាចដំណើរការបានពេលមានឱនភាពគណនីចរន្តឬ current account deficiency។

គ. គោលការណ៍អភិវឌ្ឍម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច

​​​ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ គោលការណ៍រូបិយវត្ថុនិងគោលការណ៍សារពើពន្ធត្រូវបានគេមើលឃើញមានការពិបាកក្នុងការស្រោចស្រង់ឱ្យមកសភាពដើម។ អតិផរណាបានធ្វើឱ្យលុយចុះថោកខ្លាំង វិធានការចាំបាច់នោះគឺការធ្វើឱ្យយន្តការរូបិយវត្ថុមានលក្ខណៈធូរស្រាលជាងមុនដោយមិនតម្រូវឱ្យមានការកំណត់តម្លៃរូបិយវត្ថុឱ្យនៅថេរឬ currency peg ដូចមុនទេ។​ នាពេលនោះធនាគារកណ្តាលថៃ​ បានចំណាយជាច្រើនប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកក្នុងការរក្សាតម្លៃលុយបាតថៃមិនឱ្យបន្តធ្លាក់ចុះតទៅទៀត។ លើសពីនេះរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការតម្លើងអត្រាការប្រាក់ឡើងវិញ (Increase real interest rate) ដើម្បីទាក់ទាញលំហូរចូលមូលធន (Capital inflow) ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច និងស្ថេរភាពអត្រាទូទាត់និងប្តូរប្រាក់ក្នុងទីផ្សាររូបិយប័ណ្ណ។

សេចក្តីសន្និដ្នាន

សរុបរួមមកយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា វិបត្តិនៅប្រទេសថៃបាន​បង្ហាញឱ្យឃើញពីចន្លោះប្រហោងទាំងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច (បញ្ហាអត្រាអតិផរណាខ្ពស់) និងមីក្រូសេដ្ឋកិច្ច (វិបត្តិធនាគារក្នុងស្រុក) ដែលជាហេតុនាំឱ្យឈានដល់មានវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ។ ជាដំណោះស្រាយ រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការរៀបចំវិស័យហិរញ្ញវត្ថុតាមរយៈកញ្ចប់ជំនួយពីមូលនិធិអន្តរជាតិ និងអភិវឌ្ឍម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ។ លើសពីនេះយើងឃើញថា តម្រូវការអភិបាលកិច្ចពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលនៅលើសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារក៏មានសារៈសំខាន់ដែរក្នុងសម្រួលដំណើរសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសការរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធនាគារឱ្យមានលក្ខណៈប្រសើរឡើងវិញ។

នៅឆ្នាំ១៨៤៨ លោក កាល់ ម៉ាក្ស (Kal Marx)និង លោក ហ្វ្រីឌ្រិច អេងហ្គេល (Friedrich Engels )ដែលជាសេដ្ឋវិទូនិងទស្សនវិទូជនជាតិអាល្លឺម៉ង់ បានបោះពុម្ពសៀវភៅមួយក្បាលដែលមានចំណងជើងថា “The Communist Manifesto”។ នៅក្នុងសៀវភៅនេះបានអំពាវនាវឱ្យវណ្ណៈកម្មករងើបឡើងបះបោរដើម្បីប្រឆាំងនឹងពួកមូលធននិយម ដែលមានបាវចនាថា «ពិភពលោកនៃវណ្ណៈកម្មករទាំងឡាយ សូមរួបរួមគ្នា» ។ នៅឆ្នាំ១៩១៧ លោក វ្លាឌីមែរ​ លេនីន(Vladimir Lenin) ដែលជាមនុស្សម្នាក់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអ្នកដើរតាមមាគ៌ារបស់ កាល់ ម៉ាក្ស បានដឹកនាំការធ្វើបដិវត្តន៍ដណ្តើមអំណាចមួយដើម្បីផ្តួលរំលំអំណាចរាជានិយមនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី​ ហើយរដ្ឋាភិបាលកុម្មុនីសផ្តាច់ការក៏ចាប់ផ្តើមមានវត្តមានលើកដំបូងគេតាំងពីពេលនោះឯង។ នៅក្នុងអំឡុងពេលកាន់អំណាច លោក លេនីន បានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើន ជាពិសេសមន្ត្រីរបស់ស្តេចហ្សា និងមានការបង្កើតជំរុំការងារសម្រាប់អ្នកទោសសង្គ្រាម និងកងប៉ូលីសឈ្លប់​ផងដែរ ដែលជាបច្ច័យនាំឱ្យមានភាពភាន់ច្រឡំគ្នានិងចម្រូងចម្រាស់រវាងគំនិតដើមរបស់កុម្មុយនីស្ដម៉ាក្ស និងកុម្មុយនីស្ដផ្តាច់ការរបស់លេនីន។ ជាក់ស្តែង រវាងប្រព័ន្ធនយោបាយផ្តាច់ការនិងកុម្មុយនីស្ដដោយច្រើន​ ពួកគេយល់ថាប្រព័ន្ធទាំងពីរមានចរិតលក្ខណៈតែមួយនិងដូចគ្នា មានន័យថា​​​​ «ឱ្យតែកុម្មុយនីស្ដដឹងតែផ្តាច់ការ ហើយផ្តាច់ការដឹងតែកុម្មុយនីស្ដ»។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះនឹងធ្វើការបកស្រាយទៅលើសំណួរចំនួនពីរដែលអាចធ្វើឱ្យប្រិយមិត្តអ្នកអានយល់ច្បាស់ពីភាពផ្សេងគ្នានៃផ្តាច់ការនិងកុម្មុយនីស្ដ?

តើអ្វីទៅគឺជាកុម្មុយនីស្ដ?

លទ្ធិកុម្មុយនីស្ដគឺជាប្រព័ន្ធនយោបាយមួយដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងចង់បានសង្គមដែលគ្មានវណ្ណៈ​​ មានន័យថា គឺជាសង្គមដែលគ្មានឡើយអ្នកមាននិងអ្នកក្រ គឺមានតែសមូហភាពប៉ុណ្ណោះ។ កុម្មុយនីស្តម៉ាក្ស ផ្តោតសំខាន់ទៅលើការជិះជាន់ ឬក៏កេងចំណេញនៃវណ្ណៈកម្មករ​ (The exploitation of worker) ដែលមានន័យថា កម្មករជាអ្នកដែលបង្កើត ឬនាំឱ្យមានផលប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែប្រយោជន៍ទាំងអស់នោះបែរជាបានទៅពួកពាណិជ្ជករទៅវិញ ដែលនេះគឺជាទម្រង់នៃវិសមភាពសង្គមហើយគួរតែត្រូវបានបោះបង់ចោល។

ដូច្នេះដើម្បីឱ្យសង្គមដែលគ្មានវណ្ណៈអាចកើតមានឡើងទៅបាន ល្គឹកណាតែធ្វើវិទង្សនាចោលនូវ​មូលធនឯកជនចោលទាំងអស់ ហើយប្តូរទៅជារបស់រួមដែលមធ្យោបាយផលិតកម្មគ្រប់យ៉ាង ដូចជា រោងចក្រ កសិដ្ឋាន ដី ជំនួញ សំណង់ អណ្តូងរ៉ែ និងមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន និងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាផ្សេងៗ គឺស្ថិតនៅក្រោមកម្មសិទ្ធិនិងការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណៈជន (Public ownership)។ លើសពីនេះ នៅក្នុងសង្គមកុម្មុយនីស្ដ រូបិយប័ណ្ណគឺត្រូវបានកម្ទេចចោល ហើយកម្រៃត្រូវបានបែងចែកក្នុងចំណោមពលរដ្ឋស្មើៗគ្នាដោយយោងទៅតាមតម្រូវការរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ​​ដែលនេះជាហេតុនាំឱ្យគ្មាននូវគម្លាតមិនស្មើគ្នានៃប្រាក់ចំណូល ហើយជាពិសេសនោះ ការលុបបំបាត់ចំណូលការប្រាក់និងប្រាក់ចំណេញឯកជនធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធចែកចាយទ្រព្យសម្បត្តិមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌។ ពិសេសជាងនេះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធកុម្មុយនីស្ដ រដ្ឋមានទំនួលខុសត្រូវនៅក្នុងការផ្តល់ការងារនិងសំណងផ្សេងៗទៅតាមសមត្ថភាពរបស់បុគ្គលរាងៗខ្លួន។

ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ យើងឃើញថាមានប្រទេសមួយចំនួន ដូចជា ចិន វៀតណាម សហភាពសូវៀត និងគូបា ព្យាយាមបង្កើតរបៀបរបនៃកុម្មុយនីស្ដមួយថ្មីដែលខុសពីទម្រង់ដើមរបស់ កាល់ ម៉ាក្ស ដែលទម្រង់ទាំងអស់នេះវាមិនមែនជាប្រព័ន្ធនៃកុម្មុយនីស្ដនោះទេ ប៉ុន្តែជាប្រព័ន្ធនៃសង្គមនិយម។ ភាពខុសគ្នានៃសង្គមនិយមនិងកុម្មុយនីស្ដនោះគឺ ជាទូទៅ នៅក្នុងសង្គមកុម្មុយនីស្ដ គ្មានឡើយលុយ រូបិយប័ណ្ណនិងភាពជាម្ចាស់ឬក៏ឯកជនភាពនោះទេ ហើយបុគ្គលម្នាក់ៗអាចទទួលបានប្រយោជន៍សង្គមទៅតាមតម្រូវការនិងធ្វើការងារទៅតាមលទ្ធភាពដែលគេអាចធ្វើបាន។ ចំណែកឯសង្គមនិយមផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើភាពស្មើគ្នានៃការចែករំលែកផលប្រយោជន៍និងទ្រព្យសម្បត្តិជាដើម។

និយាយរួម ក្នុងការសម្រេចបាននូវលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដមួយនេះគឺមានភាពលំបាក ហើយបើយើងក្រឡេកទៅមើលប្រវត្តិសាស្ត្រ យើងឃើញថាគ្មានប្រទេសណាមួយដែលសម្រេចបាននូវមនោគមន៍វិជ្ជាមួយនេះនោះទេ។ លើសពីនេះ ការប្រឹងប្រែងនាំប្រជាជាតិមួយឆ្ពោះទៅរករដ្ឋកុម្មុយនីស្ដនឹងនាំឱ្យមាននូវសោកនាដកម្ម ប្រល័យពូជសាសន៍  អំពើពុករលួយ និងវិសមភាពកើតមានឡើងលើសមុនទ្វេរដង ដោយសារតែប្រជាជនត្រូវបានពួកអ្នកមានអំណាចបង្ខំឱ្យធ្វើការច្រើននិងលើសពីអ្វីដែលពួកគេទទួលបាន។

តើអ្វីទៅគឺជាផ្តាច់ការនិយម?

យោងតាម Encyclopaedia-Britannica បានឱ្យនិយមន័យពាក្យ ផ្តាច់ការនិយមថា គឺជាទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលមួយដែលត្រូវបានដឹកនាំឬក៏គ្រប់គ្រងដោយមនុស្សម្នាក់ដែលមនុស្សនោះមានអំណាចលើសលប់ទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋទាំងឡាយនៅក្នុងប្រទេស ។ លើសពីនេះ របបផ្តាច់ការ គ្រប់គ្រងដោយមនុស្សម្នាក់ដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យនិងតុល្យភាពអំណាចរបស់គាត់នោះទេ។ មេដឹកនាំផ្តាច់ការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តជាឯកតោភាគីដែលជះឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសទាំងមូល ដោយមិនចាំបាច់ពិគ្រោះជាមួយស្ថាប័នណាផ្សេងទៀតនៃរដ្ឋាភិបាលនោះឡើយ នោះក៏ព្រោះតែមិនមានស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលណាផ្សេងទៀតដែលមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយជនផ្តាច់ការនោះទេ។ ជាធម្មជាតិនៃជនផ្តាច់ការគឺមិនឡើងកាន់អំណាចដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជាតិរបស់ពួកគេនោះឡើយ ទោះបីជាពួកគេអះអាងជាទូទៅថាដើម្បីប្រជាតិទាំងមូលក៏ដោយ។ ពួកគេដណ្តើមអំណាចដើម្បីផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ពួកគេ គ្រួសារនិងសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយជិតស្និទ្ធរបស់ពួកគេ។

មេដឹកនាំផ្តាច់ការអាចឡើងមកកាន់អំណាចបានដោយមធ្យោបាយពីរយ៉ាង។ មធ្យោបាយទី១គឺ តាមរយៈការធ្វើបដិវត្តន៍ ឧទាហរណ៍ មេដឹកនាំផ្តាច់ការមួយចំនួន ដូចជា​ លោក​ ម៉ៅ សេទុង​ ជាដើម ទទួលបានអំណាចគ្រប់គ្រងក្នុងប្រទេសចិន គឺជាលទ្ធផលនៃបដិវត្តន៍។ ជាក់ស្តែង បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រជាជនចិនបានប្រគល់អំណាចឱ្យលោកប្រធានម៉ៅដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស។ មធ្យោបាយទី២គឺតាមរយៈការប្រើប្រាស់កងទ័ព (Military force) ដើម្បីជាឈ្នាន់សម្រាប់ខ្លួនទទួលបាននូវអំណាច។ ​ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ មេដឹកនាំផ្តាច់ការ លោក អូហ្គូសតូ ពិណូជិត(Augusto Pinochet) បានគ្រប់គ្រងប្រទេសឆែល(Chile) តាមរយៈកម្លាំងកងទ័ព ដែលត្រូវគេស្គាល់ជាទូទៅថា រដ្ឋប្រហារកងទ័ព (military coup)។ នេះមានន័យថា កងទ័ពរបស់ប្រទេសផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ ហើយគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយគ្មានការយល់ព្រមឬក៏កើតចេញពីឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។

ដូច្នេះ ដើម្បីរក្សាអំណាចឱ្យបានគង់វង្សដែលបានមកដោយមិនសុចរិតភាព​របស់ខ្លួន  មេដឹកនាំផ្តាច់ការតែងតែប្រើយុទ្ធសាស្ត្រមួយចំនួន ដូចជា តាមរយៈការប្រើប្រាស់ការបំភិតបំភ័យ ភេរវកម្ម​  ​និងកា​រគាបសង្កត់សេរីភាពស៊ីវិលមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ មិនថាសេរីខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច ឬក៏សង្គមនោះទេ។ ស្រដៀងគ្នានោះ ពួកគេប្រើបច្ចេកទេសឃោសនាទ្រង់ទ្រាយធំ (Mass Propaganda) ដើម្បីធ្វើឱ្យការគាំទ្រពីសាធារណៈជនមាននិរន្តរភាពផងដែរ។

សរុបមក គំនិតដើមនៃប្រព័ន្ធនយោបាយកុម្មុយនីស្ដ គឺចង់បានសង្គមមួយដែលគ្មានវណ្ណៈ រស់នៅដោយស្មើភាពគ្នា គ្មានអ្នកមាននិងអ្នកក្រ​ពីព្រោះគំនិតនៃមូលធននិយមគឺត្រូវបានផាត់ចេញហើយប្តូរមកវិញនូវសមូហភាពនិយម ដែលមានន័យថា ទ្រព្យសម្បត្តិនៅក្នុងសង្គមទាំងអស់គឺជារបស់សាធារណៈជនទាំងអស់គ្នា។ គ្មានរបស់ណាមួយជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់បុគ្គលណាម្នាក់នោះទេ។ រីឯសង្គមផ្តាច់ការវិញ គឺជាសង្គមមួយដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយមនុស្សតែម្នាក់ឬក៏មួយក្រុមតូច ហើយមនុស្សម្នាក់នោះគឺជាអ្នកមានសិទ្ធិធ្វើការសម្រេចចិត្តរាល់បញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងប្រទេសដោយគ្មានអំណាចណាមួយមកធ្វើការត្រួតពិនិត្យលើអំណាចនៃបុគ្គលនោះបានទេ។ ជាពិសេស សង្គមផ្ដាច់ការគ្រប់គ្រងដោយប្រើអំពើហិង្សា គាបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។

គិតចាប់តាំងពីកូវីដ១៩បានលុកលុយសួតពិភពលោកនៅឆ្នាំ២០២០ ឥណ្ឌាបានក្លាយជាប្រទេសដែលផុងខ្លួនធ្លាក់នៅក្នុងវិបត្ដិកូវីដ១៩ខ្លាំងជាគេបន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសប្រេស៊ីល។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់ John Hopkins Coronavirus Resource Centre ឥណ្ឌាបានស្គាល់នូវការស្រាកស្រាន្ដករណីឆ្លងចាប់ពីខែកញ្ញាឆ្នាំ២០២០រហូតមកដល់អំឡុងខែមីនា។ ការធ្លាក់ចុះនៃករណីឆ្លងនេះក៏ត្រូវបានរដ្ឋមន្រ្តីសហភាពសុខាភិបាល (Union Health Minister) ថា ឥណ្ឌាបានឆ្លងផុតកូវីដ១៩ដោយជោគជ័យកាលពីខែមីនាកន្លងទៅនេះ។ លោករដ្ឋមន្ត្រីថ្លែងមិនទាន់បានប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ផង ករណីកូវីដ១៩នៅឥណ្ឌាបានកើនឡើងដូចទឹកបាក់ទំនប់ ដែលចំនួនឆ្លងរលកលើកទីពីរនេះកើនលើសរលកលើកទី១យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ រហូតខ្វះកន្លែងនិងឧបករណ៍ព្យាបាល ហើយឥណ្ឌាបានវារដាច់ប្រទេសប្រេស៊ីលលើករណីឆ្លងកូវីដ១៩សរុបច្រើនជាងគេ និងក្លាយជាប្រទេសដែលមានករណីឆ្លងថ្មីច្រើនជាងសហរដ្ឋអាមេរិកទៀត ពោលគឺករណីឆ្លងថ្មីច្រើនជាងគេទូទាំងពិភពលោក។

តើអ្វីទើបធ្វើឱ្យរលកទី២នៅឥណ្ឌាខ្លាំងដូចស៊ូណាមិបែបនេះ?

មូលហេតុចម្បងទីមួយនោះគឺរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាបានប្រកាន់វិធានការធូររលុងលើការគ្រប់គ្រងករណីឆ្លងថ្មី ដោយសារគេយល់ឃើញថាឥណ្ឌាបានឆ្លងផុតកូវីដ១៩ហើយ។ ឥណ្ឌាលែងរឹតត្បិតលើការជួបជុំ ហើយមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមដូចកាលពីគ្មានកូវីដ១៩ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជនភាគច្រើនភ្លេចពីវត្ដមានកូវីដ១៩ ទោះបីជាករណីថ្មីនៅបន្តមានប៉ុន្តែមានចំនួនធ្លាក់ចុះ។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ The National Geographic លោកប្រធានាធិបតី Narendra Modi មិនបានប្រុងប្រយ័ត្នទៅនឹងរលកទីពីរនេះទេ ទោះបីជាមានការព្រមានថាឥណ្ឌានឹងមានរលកលើកទីពីរតាមរយៈការរកឃើញមានសមាសភាពមេរោគបម្លែងខ្លួនថ្មីជាច្រើនកាលពីខែមករាកន្លងទៅនេះ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកប្រធាន Public Health Foundation of India ក៏បានសារភាពថា “ពួកយើងបានទម្លាក់ការប្រុងប្រយ័ត្នទាំងស្រុង ដោយគិតថាកូវីដ១៩ត្រូវបានបិទបញ្ចប់នៅខែមករា ហើយអ្នកតាមដានអង្កេតការនិងគ្រប់គ្រងកូវីដ១៩ក៏បានជិះសេះលែងដៃដែរ”។

មូលហេតុចម្បងទីពីរនោះគឺមានកម្មវិធីសង្គមដូចជាសកម្មភាពនយោបាយនានា ពិធីមង្គលការ បុណ្យទាន និងជាពិសេសគឺការជួបជុំប្រារព្ធពិធីសាសនាដែលមានមនុស្សម្នាណែនណាន់តាន់តាប់និងមិនបានគោរពវិធានការការពារខ្លួន។ អ្នកជំនាញទាំងក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុកបានរិះគន់លើវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបណ្ដោយឱ្យមានកម្មវិធីជួបជុំ និងសកម្មភាពដែលមានហានិភ័យខ្ពស់នៃការចម្លងមេរោគនៅក្នុងសហគមន៍។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ VOA បន្ទាប់ពីករណីបានធ្លាក់ចុះ មានមនុស្សយ៉ាងច្រើនអ្នកបានប្រមូលផ្ដុំគ្នាជួបជុំធ្វើសកម្មភាពនយោបាយដែលធ្វើឡើងដើម្បីប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅដើមខែមេសាគឺជាខែដែលសំបូរបុណ្យទាន ដែលក្នុងនោះអ្នកកាន់សាសនាហិណ្ឌូ (Hindus) និងស៊ីគ្ហ (Sikhs) បានជួបជុំគ្នាប្រារព្ធបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី។ ជាមួយគ្នានេះដែរ នៅតំបន់ Haridwar ក៏មានពិធីសាសនាមួយនៅទន្លេ Ganges ដែលមនុស្សរាប់លាននាក់បានផឹកទឹកទន្លេម្នាក់បន្តិចនិងងូតទឹកនៅក្នុងទន្លេ ដោយសារគេជឿថាទឹកទន្លេនោះគឺជាទឹកមន្ដលាងសម្អាតបាបកម្មនិងជួយជញ្ចៀសចង្រៃ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អាជ្ញាធរនៅតំបន់ Haridwar បានរកឃើញករណីឆ្លងចេញពីមនុស្សចូលរួមពិធីសាសនានោះយ៉ាងច្រើនពាន់នាក់ជាបន្តបន្ទាប់។

មូលហេតុចម្បងទីបីនោះមេរោគបម្លែងថ្មីជាច្រើនកំពុងតែចរាចរនៅឥណ្ឌា។ មេរោគបម្លែងថ្មីដែលកំពុងយាយីនៅឥណ្ឌាជាងគេមានឈ្មោះថា “B.1.617” ដែលមេរោគនេះមានការបម្លែងខ្លួនទ្វេដង។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ NPR អំបូរមួយនៃការបម្លែងរបស់មេរោគ B.1.617 គឺមកពីរដ្ឋ California នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងកាត់អំបូរជាមួយមេរោគបម្លែងខ្លួននៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងនិងប្រេស៊ីល។ តាមការស្រាវជ្រាវបឋមរបស់មជ្ឈមណ្ឌល Cell មេរោគបម្លែងថ្មីនេះមានសមត្ថភាពឆ្លងលឿនជាងអំបូរមុនរបស់វា។ ដោយសារខ្លាចមេរោគបម្លែងថ្មីឥណ្ឌានេះ ប្រទេសមួយចំនួនបានបិទការហោះហើរជាមួយឥណ្ឌា ដែលក្នុងនោះមានប្រទេសនូវែលសេឡង់ ប្រទេសកាណាដា ហុងកុង ប្រទេសអង់គ្លេស សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសសឹង្ហបុរី ប្រទេសកម្ពុជា ជាដើម។ ការបិទនេះក៏ដោយសារតែអ្នកមានធនធានជាច្រើនបាននាំគ្នាសម្រុកចេញពីឥណ្ឌាតាមរយៈយន្ដហោះឯកជនទៅប្រទេសនៅតំបន់អឺរ៉ុប តំបន់មជ្ឃឹមបូព៌ា និងតំបន់សមុទ្រឥណ្ឌាឱ្យបានមុនការហាមប្រាម។ យ៉ាងណាមិញ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក បច្ចុប្បន្ននេះមេរោគប្រភេទ B.1.617 បានមកដល់ប្រទេសចំនួន១៧រួចទៅហើយ។

ភាពវឹកវរនៅប្រទេសឥណ្ឌា

បច្ចុប្បន្ន ឥណ្ឌាមានករណីឆ្លងថ្មីចំនួនមិនក្រោម ៣ សែនករណីជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ប្រព័ន្ធបណ្ដាញសង្គមនៅឥណ្ឌាបានប្រកាសសុំជំនួយគ្រប់ពេល ហើយមន្ទីរពេទ្យខ្វះឧបករណ៍សង្គ្រោះ ជាពិសេសគឺបំពង់អុកស៊ីសែន។ អ្នកជំងឺជាច្រើននាក់បានសម្រាកនៅមុខបរិវេណពេទ្យដើម្បីរង់ចាំនិងកំពុងព្យាបាល ដោយខ្លះបានសម្រាកនៅក្នុងរថយន្ដនិងរឺម៉កកង់បី ខ្លះក្រាលកន្ទេលនៅលើដី និងខ្លះក៏បានស្លាប់នៅមុខបរិវេណមន្ទីរពេទ្យតែម្ដងទាំងមិនទាន់ទទួលការព្យាបាល។ កន្លែងបូជាសពអ្នកជំងឺកូវីដ១៩ត្រូវធ្វើយ៉ាងបណ្ដាក់គ្នា និងដោយហេតុតែកន្លែងបូជាដុតមិនទាន់ សពជាច្រើនត្រូវបានបូជានៅវាលខាងក្រៅយ៉ាងអាណោចអាធ័មដោយមានអូសប៉ុន្មានដុំនិងរុំក្រណាត់ស។

បញ្ហាចម្បងធំមួយទៀតនោះគឺកង្វះបំពង់អុកស៊ីសែន ដែលស្ថានភាពអ្នកជំងឺកូវីដ១៩យ៉ាងច្រើនត្រូវពឹងផ្អែកលើអុកស៊ីសែនដើម្បីរស់ ដូចជាត្រីមិនអាចខ្វះទឹកសម្រាប់ដកដង្ហើម។ កង្វះបំពង់អុកស៊ីសែននេះ បានធ្វើឱ្យតម្រូវការកើនខ្ពស់ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យតម្លៃបំពង់អុកស៊ីសែនឡើងថ្លៃ។ ជនឆ្លៀតឱកាសមួយចំនួនបានលួចលក់បំពង់និងម៉ាស៊ីនអុកស៊ីសែនក្នុងតម្លៃថ្លៃនៅផ្សារងងឹត។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ BBC បំពង់អុកស៊ីសែន ៥០ លីត្រតម្លៃទូទៅតែ៨០ដុល្លារអាមេរិក ប៉ុន្តែនៅផ្សារងងឹតតម្លៃ ៦៦០-១.៣៣០ ដុល្លារអាមេរិក។ ចំណែកឯម៉ាស៊ីនអុកស៊ីសែនវិញ តម្លៃទូទៅតែ ៣៣០-៩៣០ ដុល្លារអាមេរិក ប៉ុន្តែនៅផ្សារងងឹតវិញតម្លៃ ២០០០-២.២៦០ ដុល្លារអាមេរិក។

ជារួម សោកនាដកម្មនៅឥណ្ឌានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺជាសុបិនដ៏អាក្រក់ដែលប្រទេសទូទាំងពិភពលោកមិនចង់ឱ្យកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនឡើយ។ មេរៀនឥណ្ឌានេះគឺជាបទពិសោធន៍សម្រាប់មនុស្សទូទាំងពិភពលោកថា មនុស្សអាចភ្លេចកូវីដ១៩ ប៉ុន្តែដរាបណាដែលកូវីដ១៩នៅមាននៅលើពិភពលោក កូវីដ១៩នឹងមិនភ្លេចយើងទេទោះបីជាស្ថិតិបានឱ្យសញ្ញាណវិជ្ជមាននៅក្នុងប្រទេសក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត យើងក៏គួរកត់សម្គាល់ថា អ្នកជំនាញជាច្រើនបានព្រមានពីការបម្លែងថ្មីនៃមេរោគកូវីដ១៩ប្រសិនបើមានអ្នកឆ្លងគ្នាច្រើនមិនអាចទប់ស្កាត់ច្រវ៉ាក់ចម្លងបានភ្លាមៗ ដែលនេះក៏ជាមូលហេតុដែលត្រូវបង្កើតសហគមន៍មួយដែលមានប្រព័ន្ធស៊ាំតាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំងឱ្យបានទាន់ពេលវេលាចៀសវាងកុំឱ្យមានមេរោគបម្លែងថ្មីខ្លាំងជាងវ៉ាក់សាំង។